Əlyazması hüququnda

41 

 

- kollektiv  rəylə  hesablaşmaqla  idarəedən  özünün  qəbul  etdiyi  səhf  qərardan 

imtina etmək bacarığına malik olmalı və onları vaxtında ləğv etməlidir; 

- hər hansı səbəbdənsə idarəetmə heyyətinin rəğbət bəsləmədiyi əməkdaşların 

təkliflərini  qiymətləndirməkdə  obyektivlik  prinsiplərinin  gözlənilməsinə  bütün 

vasitələrlə çalışmaq bacarığını nümayış etdirmək; 

- yoxlanılmamış,  düzgün  olmayan  məlumatlara  əsaslanmaqla  qəbul  edilmiş 

idarəetmə  qərarları  nəinki  anlaşılmazlıq  yaradar,  həm  də  müəssisədaxili 

münasibətlərin  nisbi  şəkildə  pisləşməsinə  gətirib  çıxardığını  nəzərə  alaraq  onların 

tezliklə ləğv edilməsinə çalışmaq; 

- müəssisədə baş vermiş mənfi nəticəli fəaliyyətə görə günahlandırılan işçidən 

vəziyyət  haqqında  şəxsi  fikrini  eşitməmiş,  bilməmiş,  heç  vaxt  qərar  qəbul  etməyə 

səy göstərilməməlidir, çünki bu qərar bəzən səhf nəticələrə səbəb olmaqla, normal 

işçi münasibətlərini pisləşdirir; 

- iqtisadiyyat  hər  şeyin  əsasıdır  və  bütün  qərarlar  onun  icraçıları  ilə 

razılaşdırılmalı və əldə edilən bütün nəticələr tutuşdurulmalıdır. 

Müəssisədə birgə fəaliyyətin əsas məqsədi yüksək iqtisadi nəticələrə nail olan 

əmək kollektivini təşkil etməkdir. Məhz bu səbəbdən əmək kollektivinin üzvləri ilə 

bağlı  bütün  idarəetmə  qərarların  bilavasitə  onların  iştirakı  ilə  qəbul  olunması  hər 

bir cəhətdən önəmlidir və bu xüsusənaralıq mərhələlərini, yəni: 

- müasirlik  ruhunda  kollektivi  idarə  edən  şəxs  tərəfindən  konkret  məqsədlərə 

çatmaq istiqamətində qəbul edilən idarəetmə qərarların qəbulunda əvvəllər mövcud 

olan,  lakin  kifayət  dərəcədə  səmərəli  olmayan  şablondan  və  tapdanmış  üsullardan 

deyil,  işgüzar  riskdən  istifadə  etməklə  heyət  üzvlərinin  hər  birinə  kifayət  qədər 

yaxşı görünən amillərə əsaslanmaqla qəbul edildikdə; 

- müəssisə  fəaliyyətini  sağlamlaşdırmaq  məqsədilə  qəbul  edilmiş  idarəetmə 

qərarları  ilə  bağlı  icraçılara  dərhal  çoxlu  tapşırıqlar  vermək  məsləhət  deyildir, 

həmin qərarların icraçı müddətini və ardıcıllığını müəyyənləşdirməklə daha yüksək 

icra mexanizmini işə salmaq mümkün olduqda; 

- idarəetmə  heyətinin  vahid  rəhbəri  kimi  təklikdə  qərar  qəbul  etməyin  onları 

təkcə kollektiv  üzvlərilə deyil, həm də həmin sahəyə dair təcrübəli sahə,  müəssisə 

---

42 

 

miqyasında  nüfuzu olan, sözü keçən şəxslərlə  müzakirə etdikdə,  nəzərdə tutduqda 

daha çox etibarlıdır. 

Istehsal  heyətinin    tərkibində  baş  verən  bir  çox  neqativ  davranışların  (  zəif 

işin,  əmək  və  texnoloji  intizamının  pozulmasının,  firmanın  mənafeyi  üçün 

biganəliyin  və  s.)  əsasını  işçilərin  hiss  və  fikirləri,  onların  problemləri,  insanların 

daxili  aləmi  ilə  bağlı  problemlər  təşkil  edir.  Bir  çox  ölkələrdə  əmnək 

məhsuldarlığının  yüksəldilməsində  insan  münasibətlərindən  istifadə  edilməsinin 

əhəmiyyətini artıq çoxdan dərk etmişlər. Hələ H.Ford öz istehsalını təşkil edərkən 

belə  bir  ideyanı  irəli  sürmüşdür  ki,  “hər  bir  kəsi  əmək  haqqı  ilə  elə  təmin  etmək 

lazımdır  ki,  onun  həyat  səiyyəsinin  göstəriciləri  cəmiyyətə  göstərdiyi  xidmətin 

səviyyəsinə  tam  uyğun  gəlsin.  “Xarakterinə  görə  son  dərəcə  ziddiyyətli  şəxsiyyət 

olan  H.Ford  XX  əsrin  əvvəllərində  əmək  məhsuldarlığını  yüksəltmək  üçün 

mühəndis  yenilikləri  ilə  bərabər  işçilərin  maddi  və  mənəvi  cəhətdən 

həvəsləndirilməsi  zəruriliyini  də  dərk  etdi.  Keçən  əsrin  30-cu  illərində  ABŞ-ın 

sənayesində “insan  münasibətləri” doktrinası  meydana çıxdı. Işçilərin şəxsiyyətini 

inkar  edərək  sərt  və  normal  əmək  təşkilinə  əsaslanan  teylorizmi  əvəz  edən  “insan 

münasibətləri”  ideologiyası  həm  istehsal  və  həm  də  sosial  aspektdə  öz  müsbət 

nəticələrini göstərdi. Indi heyətin idarə edilməsi funksiyası müdiriyyətin komanda-

nəzarət  qaydasında  idarəetmə  kompleksinə  nisbətən  daha  genişdir.  Hər  yerdə 

istehsal  münasibətlərinin  humanistləşdirilməsi  meyli  müşahidə  olunur  ki,  bu  da 

eyni  zamanda  idarəedən  heyyət  tərəfindən  əsassız  olaraq  idarə  olunanlara  qarşı 

kobud təsiretmə üsullarından imtina edilməsini nəzərdə tutur. Bu şəraitdə rəhbərin 

işgüzar  münasibətləri qurmaq bacarığı psixoloji  mühiti tənzim etmək qabiliyyətilə 

idarəetmə  fəaliyyətinə  müasir  dövrdə  yararlı  olmasının  başlıca  amillərindən  biri 

kimi  qiymətləndirilə  bilər.  Bununla  keçid  iqtisadiyyatı  şəraitinə  uyğun  gələn 

idarəetmə  heyətinin  seçilməsi  prosesində  rəhbərin  özünün    məqbul  saydığı 

psixoloji  faktorlardan  və  səlahiyyətlərdən  istifadə  etməsi  mümkündür  və  bu 

təsnifatlaşdırma aşağıdakı kimidir: 

1. 

Heyət  üzvləri  ilə  yüksək  səviyyədə  ünsiyyət  yaratmaq  üçün  zəruri 

bilik  və  idarəetmə    sahəsində  vərdişlər  kompleksinə  yiyələnməklə  rəhbərin  heyəti 

---

43 

 

ələ almaq bacarığı, sətiştəliyi onların səmərəli fəaliyyət göstərməsi üçün ən etibarlı 

vasitə sayılan digər üsullar. 

2. 

Idarəedən  tabeçilikdə  olanların  şəxsiyyətlərinə  xələl  gətriməməklə 

rəhbərlik  etmək  vəzifəsini  reallaşdırmaq  üçün  özünün  kifayət  qədər  yüksək 

səviyyəyə  malik  olan  psixoloji  durumu  və  başqalarına  sitayət  etmə  qabiliyyətinin 

olması vacibdir. 

3. 

Ümumi 

kollektiv 

əlaqələrinin 

möhkəmləndiriməsi, 

istehsal 

nəticələrinin  yüksəldilməsini  təmin  edən  işçi  heyətinin  psixoloji  cəhətdən 

əvvəlcədən  hazırlanması prosesinin  idarəetmə  heyətinin  fərdi  istəklərinə  uyğunluq 

təşkil  etməsilə  deyil,  bu  sahədə  dövlət  və  kollektiv  maraqları  təmin  edən 

qanunvericilik aktlarına əsaslanmaq lazımdır. 

4. 

Özünü  qiymətləndirmədə  obyektivliyin  gözlənməsi  və  şəxsi  inkişafla 

əlaqədar  olaraq  özünə  inamkarlığı  kifayət  qədər  yüksək  olmalıdır.  Əks  halda 

idarəetmə heyətinin yaxşı işləmək üçün heç bir mənəvi marağı olmayacaqdır. Eyni 

zamanda  işçinin  özünə  qiymətvermə  psixologiyası  adekvat  olmalıdır,  çünki  belə 

olmazsa, özünə həddən artıq inanmaq xəstəliyi baş verə bilər, bu da sonrakı dövrdə 

işçidə qüsursuzluq kompleksinin  yaranmasına  gətirib çıxarar. Bütün  göstərilənlərə 

əsaslanmaqla,  bu  nəticəyə  gəlmək  olar  ki,  ən  yaxşı  rəhbərlik  üslubu  sərbəst  fikir 

mübadiləsi  və  qarşılıqlı  münasibətlərdən  törəyən  və  müasir  sosial-iqtisadi 

dəyişiklikləri çevik surətdə nəzərə almaqla həyata keçirilməlidir. 

 

2.2. Əmək kollektivlərində psixoloji mühit və ona təsir edən amillər 

Heyəti idarəetmədə içərisində sosial-psixoloji amillər mühüm rol oynayır. Birliyin 

sosial-psixoloji amillərinə əsasən aşağıdakılar aiddir: 

a)  əmək 

kollektivlərinin 

üzvlərinin 

sosial, 

istehsal 

cəhətdən 

məlumatlandırılması; 

b)  əmək kollektivlərində psixoloji mühit; 

c)  rəhbər işçinin iş üslubu; 

d)  sıravı və rəhbər işçilərin davranışı; 

---