DərsliYİNİZLƏ taniş olun!
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II qanunauyğunluq: ardıcıl birl ə şm ə d ə dövr ə nin tam g ə rginliyi bu dövr ə nin ayrı- ayrı hiss
- III qanunauyğunluq: ardıcıl birl ə şm ə d ə dövr ə d ə ki tam müqavim ə t bu dövr ə nin
- ÖYRƏNDİKLƏRİNİZİ TƏTBİQ EDİN ARAŞDIRMA-2 Naqillərin ardıcıl birləşdirilməsində gərginlik Təchizat
- AÇAR SÖZLƏR Cərəyan şiddəti Gərginlik Ardıcıl birləşmə NƏ ÖYRƏNDİNİZ
- ÖYRƏNDİKLƏRİNİZİ YOXLAYIN
- Nə üçün digər cihazlar işləyir
vahid zamanda nə qədər elektrik yükü keçirsə, digər naqillərdən də həmin qədər yük keçir. II qanunauyğunluq: ardıcıl birləşmədə dövrənin tam gərginliyi bu dövrənin ayrı- ayrı hissələrindəki gərginliklərin cəminə bərabərdir: U = U + U (2) Burada U — ardıcıl birləşdirilən dövrədəki tam gərginlik, U və U —bu dövrənin ayrı- ayrı hissələrinin uclanndakı gərginlikdir. Bu qanunauyğunluq enerjinin saxlanması qanunundan çıxır. Bilirsiniz ki, gərginliyin fiziki mənası - elektrik sahəsində 1 Kl elektrik yükünün yerdəyişməsi zamanı bu sahənin gördüyü işi xarakterizə etməsidir. Bu iş hərəkət edən elektrik yüklərinin enerjisi hesabına görülür. Odur ki elektrik dövrəsinin bütün hissəsinə sərf edilən enerji dövrənin ayrı-ayrı hissələrində sərf olunan enerjilərin cəminə bərabərdir. III qanunauyğunluq: ardıcıl birləşmədə dövrədəki tam müqavimət bu dövrənin ayrı-ayrı hissəsinin müqavimətləri cəminə bərabərdir. R = R + R (3) Ardıcıl birləşdirilən R müqavimətli n naqildən ibarət dövrənin R tam müqaviməti bir naqilin müqavimətindən n dəfə böyükdür: Bu qanunauyğunluq müqavimətin naqilin uzunluğundan düz mütənasib asılılığından çıxır. Belə ki, ardıcıl birləşdirilən naqilin ümumi uzunluğu artdığından onun tam müqaviməti də artır. Naqillərin ardıcıl birləşdirilməsi məişətdə və texnikada geniş tətbiq olunur. Məsələn, elektrik zəngi düymə ilə ardıcıl birləşdirilir, ona görə də zəng yalnız düyməni sıxıb dövrəni qapadıqda səslənir. Elektrik açarları da işlədicilərə (lampa, elektrik ətçəkəni, televizor və s.) elə ardıcıl birləşdirilir ki, onları lazım gələndə dövrəyə qoşmaq və ya ayırmaq mümkün olsun. ÖYRƏNDİKLƏRİNİZİ TƏTBİQ EDİN ARAŞDIRMA-2 Naqillərin ardıcıl birləşdirilməsində gərginlik Təchizat: cərəyan mənbəyi (düzləndirici), lampa (2 əd.), voltmetr (3 əd.), açar və birləşdirici naqillər. 1 2 1 2 A 1 2 A İşin gedişi: 1. Şəkildə təsvir edilən cərəyan mənbəyi, üç voltmetr, bir ampermetr, iki lampa və açardan ibarət elektrik dövrəsinin sxemini iş vərəqinə çəkin (c). 2. Sxemə əsasən elektrik dövrəsi yığın. Açarı qapayın, lampaların işıqlanmasını izləyin, ampermetr və voltmetrlərin göstəricilərini qeyd edin (d). 3. Cərəyan şiddətinin və gərginliklərin qiymətlərini aşağıdakı cədvəldə yazın, lampaların və dövrənin ümumi müqavimətini hesablayın. Cərəyan şiddəti Lampaların uclarındakı gərginlik Lampaların müqaviməti Tam gərginlik Tam müqavimət I U U R R U R Nəticəni müzakirə edin: Elektrik dövrəsində lampalar bir-birinə necə birləşdirilmişdir? Bu cür birləşmədə 1,2 və 3 voltmetri uyğun olaraq dövrənin hansı hissəsinin uclarındakı gərginliyi ölçür? Dövrədəki ümumi gərginliklə lampalardakı gərginliklərin qiymətlərinin müqayisəsindən hansı nəticəyə gəlmək olar? 1 2 1 2 AÇAR SÖZLƏR Cərəyan şiddəti Gərginlik Ardıcıl birləşmə NƏ ÖYRƏNDİNİZ? __dövrənin istənilən hissəsində__eynidir. Ardıcıl birləşmədə dövrədəki tam__bu dövrənin ayrı-ayrı hissəsindəki gərginliklərin cəminə bərabərdir. ÖYRƏNDİKLƏRİNİZİ YOXLAYIN 1. Lampa çələngini 220 V gərginlikli şəbəkəyə birləşdirmək üçün hər biri 8 V gərginliyə nəzərdə tutulan neçə eyni lampanı ardıcıl birləşdirmək lazımdır? 2. Üzərində “16 V; 0,5 A” və “6 V; 5 A” yazılan iki lampanı ardıcıl birləşdirdikdən sonra bu birləşməni 24 V gərginlik mənbəyinə qoşmaq olarmı? Nə üçün? 3. Nə üçün ardıcıl birləşmədə dövrədəki tam gərginlik bu dövrənin ayrı-ayrı hissəsindəki gərginliklərin cəminə bərabərdir? 4. Şəkildə təsvir edilən dövrədə elektrik ölçü cihazlarının göstəricilərini təyin edin. Dövrədəki tam gərginlik U = 12 V, rezistorların müqaviməti R = 30 Om və R = 20 Om-dur. Ampermetrin müqaviməti çox kiçik, voltmetrin müqaviməti isə sonsuz böyükdür. 6.10. Naqillərin paralel birləşdirilməsi Ardıcıl birləşdirilən elektrik dövrələrini araşdırarkən ampermetr və voltmetrdən istifadə etdiniz. Voltmetri dövrəyə necə birləşdirdiniz? Paralel birləşmə nədir? Praktikada hansı birləşmədən daha çox istifadə olunur. Nə üçün? ARAŞDIRMA-1 Nə üçün digər cihazlar işləyir? Mənzildə çox vaxt elektrik cihazlarını (məsələn: qızdırıcı, tozsoran, çilçıraq və s.) eyni cərəyan dövrəsinə qoşmaq və onların hər birini ayrılıqda işə salıb söndürmək zərurəti yaranır (a). Lakin cihazlardan birini söndürdükdə digər cihazlar sönmür və işlərini davam etdirir. Şəkildə bu cihazların mənzildəki elektrik dövrəsinə birləşdirilmə sxemi təsvir edilmişdir (b). Təsviri diqqətlə nəzərdən keçirin. 1 2 Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|