Dərslikdə peşəkar səviyyədə yerinə yetirilən təreümənin əsasları ali məktəb tələbələrinə təqdim olunmuşdur

keçirildiyi yerə vaxtından əvvəl gəlməli, lazım olan sənədləri 
əldə  edib  öyrənməli,  terminlər  sözlüyünü  tərtib  etməli, 
sifarişçinin tələblərini layiqincə yerinə yetirməlidir. Bu, insana 
həm  iradə,  həm  də  sağlamlıq  bahasına  başa  gəlir.  Təsadüfi 
deyil  ki,  sinxron  tərcümə  zamanı  dilmanca  kabinədə  20-30 
dəqiqədən artıq fəal işləməyə icazə verilmir. Vaxtından artıq 
çalışma  dilmancm  baş  ağrıları,  beyin  yorğunluğu  kimi 
şikayətlərilə nəticələnə bilər. Dilmancm fiziki və əqli durumu 
elə  olmalıdır  ki,  eşitdiklərinə  sürətlə  reaksiya  verə  bilsin. 
Yüksək  erudisiya  dilmanca  hadisələrdən  dərhal  nəticə 
çıxarmaq  imkanı  verir.  Eyni  zamanda  dilmanc  əla  yaddaşa, 
xüsusilə də qısamüddətli yaddaşa malik olmalıdır. Onun fiziki 
keyfiyyətləri sırasına aydın diksiya və gözəl səs də daxildir. 
Culi  Boiri  «The  Translator»  jurnalında  dərc  etdirdiyi 
məqaləsində konfrans tərcüməçilərilə bağlı Piter Nauman- dan 
sitat  gətirərək  göstərir  ki,  yaxşı  dilmanc  həmişə  işin 
öhdəsindən  gələ  bilir.  Texnika  xarab  olduqda  o,  köşkdən 
çıxaraq ardıcıl şəkildə tərcümə etməlidir. (6,41). 
Bəzən  tərcüməçiləri  diplomatlara  bənzədirlər,  belə  ki, 
diplomatlar'  kimi  bu  peşə  sahiblərindən  də  bir  çox  hallarda 
sosial və mədəniyyətlə bağlı məsələlərə qarşı yüksək həssaslıq 
tələb  olunur.  Ayrı-ayrı  dillər  və  mədəniyyətlər  arasındakı 
fərqləri nəzərə alaraq hədəf dildə onları məharətlə çatdırmaq 
tərcüməçinin  üzərinə  düşən  ən  ağır  yükdür.  Dilmanc  qəbul 
etdiyi  linqvistik  qərarın  hansı  nəticələr  verəcəyini 
unutmamalıdır.  O,  peşə  etikasını  heç  vaxt  yaddan 
çıxarmamalıdır. 
Artıq əvvəldə bir neçə dəfə qeyd etmişdik ki, tərcüməçi 
və dilmanclardan mədəni səriştə də tələb olunur. 
Mədəni səriştə nədir? 
43 

---

Mövzuya aid sual və tapşırıqlar: 
1.
 
Professional 
tərcümə 
dillərarası, 
mədəniyyət- lərarası ünsiyyət vasitəsi olmaqla yanaşı, 
bir sıra psixoloji, sosial amilləri də özündə ehtiva edir. 
Fikrimizi internet saytından götürdüyümüz aşağıdakı 
abzas  da  təsdiq  edir.  Abzası  oxuyub  verilmiş  suallar 
əsasında  Azərbaycan  dilində  onun  məzmununu  şərh 
edin: 
Peşəkar tərcüməçi kimdir? 
Peşəkar  tərcüməçilərin  tərcümə  haqqında  fikirləri 
nədir? Peşəkar tərcüməçilərin qarşısında hansı tələblər 
qoyulur? 
Professional  translators  are  applied  linguists  whose 
ability to work with language, write well, and for free-lancers, 
to  operate  a  business,  represents  their  source  of  income. 
Professional translators are people who are dedicated to their 
languages and the nations, societies, and cultures which come 
with  them.  They  are  devoted  to  improving  their  ability  to 
understand  their  source  language  and  write  in  their  target 
language. They recognize that translation is both an art and a 
skill.  As  such,  they  are  also  committed  to  deepening  their 
knowledge  of  the  fields  they  translate  in,  and  to  cultivating 
greater facility for writing about such matters. They also have 
nurtured a deep respect for business ethics, aware that they are 
in many instances the communications conduit for a product or 
service, for information  or opinion, and so must consider the 
consequences 
of 
their 
linguistic 
decisions. 
Finally, 
professional  translators  know  that  they  can  always  improve 
and polish their translation ability. (97). 
2.
 
Tərcüməçi  Maria  Kalzala  Perezin  yazılı 
tərcümə  ilə  məşğul  olan  həmkarları  qarşısında 
qoyduğu  tələblərin  məzmununu  Azərbaycanca 
danışın: 
44 

---

Conclusion 
My main purpose for writing this essay has been that of 
explaining some of my views on translation while at the same 
time conveying into Spanish two short stories I found of great 
interest. 
Thus,  I  believe  that  practicing  translators  should  carry 
out the process with the help of a comprehensive model. For 
this they need to combine several requirements: 
1.
 
a knowledge of the source and target languages; 
2.
 
a critical analysis of the literary traditions of both 
cultures; 
3.
 
an  acceptable  grasp  of  theory  and  methods  of 
translation; 
4.
 
 a certain—at times great—degree of intuition, 
which is based on the fonner requirements; and 
5.
 
a broad knowledge of other matters, depending on 
the  texts  translated  (such  as  feminist  criticism,  in  the 
case of Happy Endings). 
Then  they  should  round  their  task  off  by  critically 
analyzing the result of their work. 
I  have  always  been  of  the  opinion  that  translation  is  a 
very difficult task, but one which does not need to be seen as 
such. Translators must employ all the devices available to them 
to  produce  a  natural,  vivid  text  which  is  at  the  same  time 
respectful to the original. (92). 
45 

---

3.2.
 
TƏRCÜMƏÇİNİN MƏDƏNİ SƏRİŞTƏSİ 
Tərcümə  təkcə  dillərarası  deyil,  həm  də  mədəniy- 
yətlərarası  ünsiyyət  vasitəsidir.  Odur  ki,  peşəkar  tərcüməçi 
təkcə  iki  dil  üzrə  mütəxəssis  deyil,  həm  də  bu  iki  işçi  dildə 
yüksək  mədəni  səriştəyə  malik  bir  dilçi  olmalıdır.  O  öz 
mədəniyyətini  dərindən  bilməklə  yanaşı,  məxəz  dil 
daşıyıcılarının mədəniyyətinin incəliklərinə də sahib olmalıdır. 
Bu,  təbii  və  məntiqi  bir  tələbdir,  çünki  hər  bir  dil  özündə  o 
dildə danışanların mədəniyyətinin elementlərini daşıyır. Başqa 
sözlə,  hər  bir  mədəniyyət,  o  cümlədən  həyat  tərzi  dildə  öz 
əksini tapır. 
Eskimoslarda qarla bağlı (məsələn, köhnə, təzə, yumşaq, 
bərk və s.) ağ rəngin müxtəlif çalarlarını bildirən zəngin lüğət 
buna misal ola bilər. 
Tərcümədə  adətən  məxəz  mədəniyyətlə  bağlı  fikrin 
dəqiqliklə  verilməsi  məxəz  və  hədəf  dil  daşıyıcılarının 
mədəniyyətlərinin  bir-birinə  nə  dərəcədə  yaxın  olmasından 
asılıdır. 
Bizim  fikrimizcə,  xalqlar  genetik  baxımdan  bir-birinə 
yaxın  olduqca,  kultural  terminlərə  hədəf  dildə  ekvivalent 
tapmaq daha asan olur. Bu məqamda mədəniyyət anlayışının 
özü insan həyatının bütün sahələrini, o cümlədən ənənə, tarix, 
din, peşə, mətbəx və başqalarını əhatə edir. 
Bəzən  məxəz  və  hədəf  dillərin  mədəniyyətlərinə  xas 
olan inanc və adətlər bir növ toqquşur və tərcüməçini dilemma 
qarşısında qoyur. 
Şifahi  ənənələrin  tərcüməsini  tərcümə  nəzəriyyəsi  və 
praktikasının 
məhəkdaşı 
sayan 
Maria 
Timoçko 
mədəniyyətlərin  fərqinin  tərcüməyə  təsirindən  danışarkən 
Şekspirin  “Hamlef’ini  bir  Afrika  tayfasında  nəql  edən 
tərcüməçinin  (Laura  Bohannan)  qarşılaşdığı  sürprizi  misal 
çəkir. Faciəni kağızdan oxuya-oxuya tayfa dilinə tərcümə edən 
həmin  şəxs  görür  ki,  Hamletin  öz  əmisinə  və  anasına  qarşı 
mübarizəsi, 
46 

---