Dərslikdə peşəkar səviyyədə yerinə yetirilən təreümənin əsasları ali məktəb tələbələrinə təqdim olunmuşdur

yerli qadınlardan fərqli bir rola malik olmuş, hətta kişilərin çata 
biləcəyi  bir  səviyyəyə  çatmışdır»  (17,  2;  17,  22).  Dilmancın 
xəyanətkar  sayıldığı  münasibətlə  tam  əks  qütbdə  duran 
rəftardan  yüksək  səviyyədə  faydalanmış  sələflərimizdən 
Hünayn İbn İshaqı isə xoşbəxt və məhsuldar tərcüməçi saymaq 
olar. Abbasilər dövründə yaşamış və 100 əsər tərcümə etmiş bu 
şəxsin  əməyi  qızıla  bərabər  tutulmuşdur.  Belə  ki,  tərcümə 
etdiyi kitablar tərəzinin bir gözünə, qızıl pul isə digər gözünə 
qoyularaq onun haqqı şah tərəfindən ödənilmişdir. 
Müasir  dünyamızda  da  tərcüməçilərin  vəziyyəti  və 
onlara  münasibət  ayrı-ayrı  ölkələrdə  fərqli  xarakter  daşıyır. 
Bəzən 
isə 
tərcüməçilərin 
həyatı 
açıq-aşkar 
siyasi 
sövdələşmələrin  obyektinə  çevrilir.  2007-ci  ilin  yazında 
Taliban  qruplaşması  tərəfindən  La  Republica  qəzetinin 
müxbirilə birlikdə girov götürülmüş əfqan tərcüməçisi Əcmal 
Nəqşbəndinin atasına telefonla «Mənim üçün nəsə elə, həyatım 
təhlükədədir»  deyə  müraciəti,  Talibanın  tələblərinə  əfqan 
hökumətinin biganə münasibəti və sonda zavallı tərcüməçinin 
başının vurulması müasirimiz olan həmkarlarımızın acınacaqlı 
taleyindən xəbər verir (74). 
İrlandiya  Tərcüməçilər  və  Dilmanclar  Birliyinin 
bülletenində  mövzu  ilə  bağlı  belə  bir  fakt  var:  «Tarix  artıq 
şəhid  tərcüməçilərin  cəsədlərilə  qalaqlanmışdır.  Dillə  bağlı 
peşələr getdikcə daha təhlükəli olur. Dünyanın elə guşələri var 
ki, tərcüməçilər və dilmanclar orada öz işlərini görərkən sözün 
əsl  mənasında  ölüm  riskilə  qarşılaşırlar.  2006-cı  ildə  İraqda 
261  tərcüməçi  və  dilmanc  öldürülmüşdür,  Əfqanıstanda  bu 
rəqəm  daha böyük olmuşdur. Digər  yerlərdə öz işlərinə  görə 
tərcüməçilər həbs edilmiş. Salman Ruşdi kimilərin əsərlərinin 
tərcüməsinə  cəsarət  etdiklərinə  görə  ölümlə  hədələnmişlər. 
Birini hətta öldürmüşlər» (73, 3). 
Qismən  də  olsa  elqızımız  sayılan  Sibel  Edmund  isə 
tərcüməçilik  peşəsinə  sədaqət  timsalına  çevrilmişdir.  O, 
terrorun təhlükələr törətdiyi zamanlarda risklərə qarşı 
50 

---

həssaslıq göstərdiyinə görə qalmaqallı bir peşə həyatı yaşasa 
da, sonda öz mübarizliyilə haqqa nail olmuş, hətta 
mötəbər bir mükafatın qalibi seçilmişdir (66, 3). 
İndi dünyanın bir çox ölkələrində tərcüməçilər 
birliklərini yaradır; haqlarının müdafiəsini, mövqelərinin 
möhkəmlənməsini təmin etməyə, hətta öz hökumətlərinin 
siyasətinə təsir etməyə nail olurlar. 
ən 
oz 
Mövzuya aid sual və tapşırıqlar: 
1.
 
Hansı  məşhur  tərcüməçiləri  tanıyırsınız? 
Onlar haqqında danışın. 
2.
 
Azərbaycanın  tanınmış  mütərcimlərindən 
birinin  tərcümə  fəaliyyətini  araşdırıb  məlumat 
hazırlayın. 
3.
 
Nə üçün tərcüməçi peşəsini seçmisiniz? 
4.
 
Dona Marina haqqında yazılanları dilimizə 
tərcümə  edin  və  onda  bir  tərcüməçi  kimi  hansı 
keyfiyyətləri gördüyünüzü söyləyin. 
“Dona Marina, Malintzin, Malinche - all are names 
by  which  people  know  the  Indian  woman  who 
accompanied Cortes in the high adventures of the conquest 
of Mexico. Throughout history she has been imagined as 
beautiful and desirable, an Indian princess. As an old man 
writing a half century after the events at which they were 
both  present,  Bernal  Diaz  recalled  her  as  an  excellent 
woman,  of  obviously  noble  birth,  and  bearing.  He  also 
described her as “good-looking and intelligent and without 
embarrassment”. The Spanish boy Orteguilla reported to 
Cortes that Montezuma, in great agitation, had said things 
to him in Nahuath that he could not follow. Dona Marina 
confirmed  that  they  would  probably  be  attacked  for  this 
ultimate provocation. The boy’s nerve broke, and he could 
not keep from crying». «As interpreter Dona Marina had a 
role unlike that of any of the many other indigenous 
51 

---

women the expedition accumulated. It would seem that she 
succeeded to a remarkable degree in making herself one of 
the men” (17, 13; 17, 22). 
5.
 
Tərcüməçilərin,  o  cümlədən  dilmanclarin 
cinsi  mənsubiyyətinin  onların  iş  keyfiyyətinə  təsiri 
ola  bilərmi?  Aşağıda  verilmiş  iki  sitatı  oxuyub 
müəllifln mülahizələrinə öz münasibətinizi bildirin. 
...It should be said that women appear to be particularly 
well  suited  to  act  as  interpreters.  They  possess  the  necessary 
gift  of  empathy,  to  begin  with;  and  of  course,  are  more 
attractive to look at and listen to than the average male! Thus 
they establish a rapport with an audience (15, 109). 
...A  male  translator  of  my  acquaintance  who  was  a 
bachelor  maintained  that  all  women  are  aggressive.  As  an 
instance, he cited their stiletto heels! I have not found this to be 
so,  but  I have  a feeling that  interpretation  or  précis  work are 
perhaps better expressions of the female temperament. 
Be  that  as  it  may,  woman  in  this  field  have  perhaps 
greater opportunities than men: 
a)
 
because more of them take up language study; 
b)
 
because  they  are  naturally  interested  in 
helping people and in establishing a rapport; 
c)
 
because  they  are  active,  and  “extrovert”  in 
most cases; 
d)
 
because  so  many  of  them  train  as  a 
stenographers  that  they  dominate  the  field  of  précis 
writing,  which  as  stated,  is  a  stepping  stone  to 
translation work, if that is the goal (15, 109-110). 
52 

---