Redaktor:
prof. Qılıncxan
Bayramov
Rəyçilər:
dos. Sabir Mustafa,
b.m. Qəzənfər Məmmədov,
prof. Rafiq Novruzov, dos.
Məhəbbət
Əsədova
Fialə Abdullayeva. Peşəkar tərcümənin əsasları.
Bakı 2010, UniPrint, 218 səh.
Dərslikdə peşəkar səviyyədə yerinə yetirilən təreümənin
əsasları ali məktəb tələbələrinə təqdim olunmuşdur.
ISBN 978-9952-440-48-5
© F.B.Abdullayeva, 2010
MÜƏLLİFDƏN
Bu dərsliyin yazılmasında məqsəd tələbələri «Peşəkar
tərcümənin əsasları» adlı kursun məzmunu ilə tanış etmək,
material
çatışmazlığı
ilə
bağlı
onların
suallarını
cavablandırmaq və gələcək peşə fəaliyyətlərində rastlaşa
billəcək-
ləri
problemlərə,
etik,
davranış,
biznes
münasibətlərinə dair müəyyən tövsiyələr vermək, bir sözlə,
onları
tərcümə
peşəsi
haqqında
ümumi
şəkildə
məlumatlandırmaqdır. Mündəri- catdan da göründüyü kimi,
kitaba fənnin məqsədi, tərcümə peşəsinin mahiyyəti, onun
iştirakçıları, bu iştirakçılar arasında münasibətlər, tərcümənin
müxtəlif meyarlar baxımından təsnifatı, tərcümədə istifadə
olunan resurslar və onlardan istifadə qaydaları, tərcüməçiliyə
tarixən, həmçinin müasir baxımdan münasibət, tərcüməçilərin
hüquq və vəzifələri, onların bu etik normalarını müəyyən
etməkdə, sabitləşdirməkdə əhəmiyyətli rola malik birlikləri
haqqında müxtəlif mənbələrə, 0 cümlədən həm yeni, həm də
klassik dərsliklərə. İnternet materiallarına və müəllifin şəxsi
tərcümə fəaliyyətinə əsaslanan bilgilər daxil edilmişdir.
Mövzular üzrə təqdim olunan materialların bəzilərində
müəllifin ayrı-ayrı illərdə Respublika elmi mətbuatında dərc
etdirdiyi məqalələrə də istinad edilir. Bu məqalələrin
yazılmasına səbəb məhz müəllifin yazılı və şifahi tərcümə
fəaliyyəti zamanı, habelə «Peşəkar tərcümənin əsasları»
fənnindən mühazirə deyərkən qarşılaşdığı və maraqlandığı
suallar olmuşdur.
Kitabda tələbələri
mövzulara
yaradıcı
şəkildə
yanaşmağa sövq etmək məqsədilə müəyyən tapşırıqlar da
verilmişdir. Bu tapşırıqların bəziləri şifahi xarakter daşısa da,
bir neçəsi məxsusi olaraq tələbələrin yazılı tərcümə
vərdişlərinin yoxlanmasına və möhkəmləndirilməsinə xidmət
edir.
Dərslik Azərbaycan Dillər Universitetinin Tərcümə
fakültəsinin karrikulumuna daxil edilmiş 60 saatlıq «Peşəkar
tərcümənin əsasları» kursunun tədrisi üçün nəzərdə tutulsa da,
ondan universitetin digər fakültslərində seçmə fənn kimi
MÜNDƏRİCAT
Müollifdən
3
1.
Tərcümə peşəsi və onun mahiyyəti
7
1.1.
«Peşəkar tərcümənin əsasları» fənninin
məqsədi
7
1.2.
Tərcümə peşəsi. Tərcümə prosesinin
iştirakçıları
8
1.3. Tərcümədə əməkdaşlıq
11
1.4.
Komanda şəklində yerinə yetirilən
tərcümə işi
15
1.5.
Tərcümə xidmətindən istifadə edən
rəsmi şəxslər üçün qaydalar
17
2.
Mətnə görə tərcümənin növləri
21
2.1.
Şifahi tərcümə yazılı tərcümə ilə
müqayisədə
21
2.2. Tərcüməçinin
işçi dilləri
22
2.3. Şifahi tərcümənin iki forması
25
2.4.
Ardıcıl tərcümədə qeydgötürmə
vərdişləri
27
2.5. Sinxron tərcümənin özəllikləri
29
2.6.
Sinxron tərcüməçi hazırlığı
təcrübəsindən
30
2.7.
Sinxronçuların beynəlxalq
təcrübəsindən
35
2.8.
Sinxron tərcümənin digər iki forması
haqqında
38
3.
Peşəkar tərcüməçi
41
3.1. Tərcüməçiyə lazım olan
keyfiyyətlər
41
3.2. Tərcüməçinin mədəni səriştəsi
46
3.3. Tərcüməçi və ona münasibət
49
3.4.
Tərcüməçi və dilmanclarm maraqlarını
ifadə edən birliklər
53
3.5. Tərcüməçilərin
iş yerlərinə görə
55
qruplaşdırılması
4.
Tərcüməçilərin peşə etikası
57
4.1.
Tərcüməçi və dilmancların etik
qaydaları haqqında
59
4.2. Tərcümə peşəsində məxfilik məsələsi
66
4.3. Məxfilik müqavilə şərti kimi
70
4.4. Qeyri-dil ünsiyyət vasitələrinin
tərcümədə rolu
71
5.
Keyfiyyətli tərcümə üçün hazırlıq və
ya tərcümə sifarişinin qəbul
olunmasının digər texniki aspektləri
80
5.1. Tərcüməçinin istinad etdiyi mənbələr
85
5.2. Maşın tərcüməsi
86
5.3.
Tərcüməçinin
kompüterdən istifadə
imkanları
89
6.
Tərcümə peşəsinin əhatə dairəsi
92
7.
Bədii və praqmatik tərcümə
95
7.1. Bədii tərcümə
95
12. Xüsusi sahələr üzrə tərcümə
99
7.3.
İkitərəfli tərcümə və ya başqa sözlə,
icma dilmanclığı (Community
Interpreting)
101
7.4. Məhkəmə tərcüməsi
102
7.5. Dini tərcümə
105
7.6. Ekran tərcüməsi
107
7.7. Təbabətlə bağlı tərcümə
109
7.8.
Biznes tərcüməsi. Reklam tərcüməsi və
«lokalizasiya» anlayışı
113
8.
Tərcümədə qarşıya çıxan çətinliklər
115
Əlavələr
120
İstifadə olunmuş ədəbiyyat
209