Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1. 5. Bank nəzarətinin mahiyyəti
- Açıq bazarda həyata keçirilən əməliyyatlar
- Yenidən maliyyələşdirmə
- Valyuta tənzimlənməsi
- birbaşa kəmiyyət məhdudiyyətləri
22 1. 5. Bank nəzarətinin mahiyyəti Mərkəzi Bankın ali orqan kimi zəruri funksiyası maliyyə və kredit sahəsində qanunvericiliyə və maliyyə intizamına riayət olunmasıdır. Maliyyə nəzarətinin xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, onun obyekti hər bir zaman pul vəsaitlərinin səfərbər edilməsi və ya istifadəsi ilə, daha doğrusu, maliyyə ehtiyatlarının istifadəsi ilə əlaqədar olan münasibətlərdən ibarətdir. Bank sisteminin pərakəndəliliyi kommersiya banklarının müstəqillik səviyyəsinin artmasına gətirib çıxarmışdır. Bununla yanaşı, dövlət bank fəaliyyətinin tənzimlənməsini həyata keçirir. Onun məqsədi bankların sabit, təhlükəsiz şəkildə fəaliyyət göstərməsini təmin etməkdən, qeyri sabitlik ənənələrinin qarşısının alınmasından ibarətdir. Dövlət tənzimlənməsi müxtəlif hüquq sahələrinə (inzibati, maliyyə, mülki) sirayət edən hüquqi təlimatlar formasında fəaliyyət göstərir. Mərkəzi Bankın əsas məqsədlərindən biri də bank sis- temində idarə olunmanın təşkilindən ibarətdir. Mərkəzi Bank mahiyyətcə dövlət və kommersiya bankları arasında vasitəçi rolunda çıxış edir və bank tənzimlənməsi vasitəsilə dövlətin iqtisadi siyasətini həyata keçirir. İdarəetmənin təsir obyektləri kredit idarələri, ilk növbədə isə kommersiya banklarıdır. 1. 6. Mərkəzi Bankın pul-kredit siyasətinin əsas alətləri və metodları Mərkəzi Bankın pul-kredit siyasətinin əsas alətləri və metodları aşağıdakılardan ibarətdir: 1) Kommersiya bankının əməliyyatları üzrə faiz dərə- cələrinin müəyyən edilməsi; 2) Kommersiya banklarında depozitə qoyulmuş icbari ehtiyat normativləri üzrə tələbləri müəyyən etmək; 3) Açıq bazarda həyata keçirilən əməliyyatlar; 23 4) Bankların yenidən maliyyələşdirilməsi; 5) Valyuta tənzimlənməsini həyata keçirmək; 6) Pul kütləsinin artırılması istiqamətlərinin müəyyən edilməsi; 7) Birbaşa kəmiyyət məhdudiyyətlərinin tətbiqi. Mərkəzi Bank müxtəlif əməliyyat növləri üzrə bir və ya bir neçə faiz dərəcəsini müəyyən edə bilər və ya faiz siyasətini faiz dərəcəsi müəyyənləşmədən həyata keçirə bilər. Mərkəzi Bankın faiz dərəcələri əməliyyatların həyata keçirildiyi minimal dərəcələrdən ibarətdir. Məcburi ehtiyat normaları kredit təşkilatı öhdəliklərinin 20%-ni keçə bilməz. Məcburi ehtiyat normalarına əməl olun- maması zamanı Mərkəzi Bank kredit təşkilatından köçürülməmiş vəsaitlərin məbləğini, eləcə də maliyyələşdirmənin iki misli dərəcəsindən artıq olmamaq şərtilə onun tərəfindən müəyyən edilmiş həcmdə cərimə ödənilməsini tələb etmək hüququna malikdir. Bank əməliyyatlarının həyata keçirilməsi hüququnu verən lisenziyanın ləğv edilməsi zamanı Mərkəzi Bankda depozitə qoyulmuş vəsaitlər kredit təşkilatının səhmdarlar və kreditorlar qarşısındakı öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi üçün istifadə edilir. Açıq bazarda həyata keçirilən əməliyyatlar dedikdə Mərkəzi Bank tərəfindən dövlət qiymətli kağızların alqı-satqısı və onlarla qısamüddətli əməliyyatların aparılması nəzərdə tutulur. Açıq bazarda həyata keçirilən əməliyyatların limiti Mərkəzi Bankın sədri və onun müavinləri tərəfindən müəyyən edilir. Yenidən maliyyələşdirmə dedikdə Mərkəzi Bank tə- rəfindən kommersiya banklarının kreditləşdirilməsi, eləcə də veksellərin hesabatı nəzərdə tutulur. Yenidən maliyyələşdirmənin normaları, qaydası və şərtləri Mərkəzi Bank tərəfindən müəyyən edilir. Valyuta tənzimlənməsi dedikdə hər şeydən əvvəl Mərkəzi Bankın müdaxilələri ilə manatın məzənnəsinə təsir etmək məqsədilə onun tərəfindən valyuta bazarında xarici valyutanın alqı-satqısı nəzərdə tutulur. 24 Mərkəzi Bankın birbaşa kəmiyyət məhdudiyyətləri dedikdə, bankların yenidən maliyyələşdirilməsi limitlərinin müəy- yən edilməsi, kredit təşkilatları tərəfindən müxtəlif bank əməliyyatlarının həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Mərkəzi Bank vahid pul-kredit siyasətinin həyata keçirilməsi məqsədilə müstəsna hallarda və yalnız AR hökuməti ilə məşvərətdən sonra birbaşa kəmiyyət məhdudiyyətlərini tətbiq etmək hüququna malikdir. «Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında» Qanuna müvafiq olaraq Mərkəzi Bank kredit təşkilatlarının bank tənzimlənməsi və onların fəaliyyətinə nəzarəti həyata keçirir. Mərkəzi Bank kredit təşkilatları tərəfindən Bank qanunvericiliyinə; Mərkəzi Bankın normativ aktlarına, xüsusilə də onların təsbit etdiyi icbari normativlərə riayət olun- masına daim nəzarət edir. Bank tənzimlənməsinin və nəzarətinin əsas məqsədi bank sisteminin sabitliyinin qorunub saxlanması, səhmdarlar və kreditorların maraqlarının müdafiəsindən ibarətdir. Kredit təşkilatlarının fəaliyyətinin tənzimlənməsi və on- lara nəzarət üzrə Mərkəzi Bankın funksiyaları müxtəlif aspektlərdə özünü büruzə verir, o cümlədən: 1) Kredit təşkilatları üçün mütləq olan bank əməliyyatla- rının həyata keçirilməsi, mühasibat hesabatlarının aparılması, mühasibat və statistik hesabatların tərtib edilməsi və təqdim edilməsi qaydalarını müəyyən edir. Mərkəzi Bankın kredit təşkilatlarından onların fəaliyyəti haqqında məlumat almaq və əldə etmək, alınmış məlumatın izah edilməsini tələb etmək; 2) Kredit təşkilatlarını qeydiyyata almaq, onlara bank əməliyyatlarının həyata keçirilməsi hüququ verən lisenziyalar vermək və onları ləğv etmək; 3) İcra orqanları rəhbərlərinə, eləcə də kredit təşkilatı mühasibinə ixtisas tələbləri qoymaq; 4) Kredit təşkilatının iştirakçıları (səhmdarları) tərəfindən Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|