Ci Mövzu. Konfliktologiyanın predmeti vo mahiyyəti
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- §1. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin əsas inkişaf mərhələləri ................ 243 §2. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq
- §3. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin beynəlxalq nəticələri ..................... 258 12
- §1. Terror-separatizmin mahiyyəti ............................ 266 §2. Erməni terror-separatizminin xüsusiyyətləri ...... 269
11- ci Mövzu. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin geosiyasi nəticələri ................... 243 §1. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin əsas inkişaf mərhələləri ................ 243 §2. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin dinc yolla nizamlanmasmm perspektivləri .......................................................... 250 §3. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin beynəlxalq nəticələri ..................... 258 12- ci Mövzu. Ermənistanın terror-separatizmi siyasəti münaqişədə əsas məqsəddir ............................. 266 §1. Terror-separatizmin mahiyyəti ............................ 266 §2. Erməni terror-separatizminin xüsusiyyətləri ...... 269 Xülasə ......................................................................................... 273 Sözlük ........................................................................................ 277 Tövsiyə olunan ədəbiyyat siyahısı .......................................... 284 GİRİŞ Təqdim olunan «Konfliktologiya» dərsliyi, ümumiyyətlə, müasir beynəlxalq münaqişələrin, o cümlədən postsovet məkanındakı münaqişələrin elmi-nəzəri və elmi-metodiki təhlilindən ibarətdir. Dərsliyin xüsusiyyəti onda təzahür edir ki, müəlliflər tələbə gənclərə beynəlxalq münaqişələrin mahiyyətini, qaynaqlarını, köklərini və nəticələrini anlamaq, qiymətləndirmək və müstəqil təhlil etmək bacarığını aşılamağa çalışırlar. Biz beynəlxalq siyasi münaqişələri təhlil edərkən, onların yaranma və inkişaf tarixini, nəzəri bazasını təhlil edərkən gəldiyimiz nəticələrdə Cənubi Qafqazdakı dövlətlərarası, siyasi münaqişələrin xarakterik xüsusiyyətlərinə istinad etmişik. Məlumdur ki, bütün postsovet məkanında ilk belə münaqişə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi olmuş, onun ardınca Gürcüstanda, Moldovada və s. belə münaqişələr meydana çıxmışdır. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsini konseptual mövqedən nəzərdən keçirsək, onun nəzəri əsası bir çox Avropa ölkələrindəki, 0 cümlədən keçmiş Yuqoslaviyadakı siyasi münaqişələr (məsələn, Kosovo münaqişəsi) üçün təməl olmuşdur. Cənubi Qafqazda Rusiya yeritdiyi hegemonçu geostrateji siyasət nəticəsində məhz bu məqsədlər üçün yaradılmış Ermənistan xüsusi rol oynayır. Ermənistan XIX əsrin əvvəlində Sankt- Peterburqda verilmiş imperator fərmanı əsasında Azərbaycanın ləğv olunmuş İrəvan xanhğmm yerində yaradılmış, ilk əvvəl «Erməni vilayəti» adlandırılmışdır. O indi də Rusiyanın erməni vilayəti olaraq, 200 ildən bəri çar, sovet və müasir Rusiyanın Cənubi Qafqazda başlıca və uzunmüddətli strateji müttəfiqi və dayağı qismində çıxış etməkdədir. Bu, Rusiya Federasiyası və Ermənistan Respublikası arasında XXI əsrə istiqamətlənmiş müttəfiqlik münasibətləri haqqında 2002-ci il sentyabrın 26-da Moskvada imzalanan Birgə Bəyannamədə öz ifadəsini tapmışdır. Bəyannamədə deyilir: «Rusiya Federasiyası və Ermənistan Respublikası XXI əsrin astanasında öz münasibətlərini genişmiqyaslı strateji əməkdaşlıq əsasında quracaqlar». Müasir münaqişələrin təbiəti elədir ki, onlar bir yerdə yaranır, başqa yerdə davam edirlər. Bu, xüsusilə həmin münaqişə lərin böyük dövlətlər, yaxud region dövlətləri tərəfindən dəstəkləndiyi hallara aiddir. Postsovet məkanında - Cənubi Qafqazda, Moldovada və s. dövlətlərarası siyasi münaqişələrin təcrübəsi təsdiqləyif ki, onların hamısı bir-bin ilə sıx. qarşılıqlı əlaqəyə malikdir, eyni mənbədən qidalanır, vahid xarakterə və eyni niyyətlərə malikdir. Konseptual baxımdan siyasi münaqişələr silahlı münaqişələrdən əmələ gəlir və onların davamı kimi çıxış edir. Daxili, yaxud xarici münaqişənin təşəbbüskarı olan dövlət silahlı yolla birinci mərhələdə müəyyən nəticələr əldə etdikdən sonra müəyyən siyasi şərtlər irəli sürməyə başlayır. Bütün bunlar Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin, habelə Gürcüstandakı Abxaziya və Cənubi Osetiya, Moldovadakı Dne- stryanı, Serbiyadakı Kosovo münaqişələrinin nümunəsində aydın surətdə görünür. Təqdim olunan dərslikdə dövlətlərarası siyasi münaqişələrin nəzəri əsasları, onların inkişaf dinamikası, xarakterik xüsusiyyətləri, həmin münaqişələrin iştirakçılarının ideoloji, siyasi və hərbi bazası, onların psixologiyası və kəskinləşmə mənbələri nəzərdən keçirilmiş, eyni zamanda nizamlanması, aradan qaldırılması, həlli yolları və vasitələri ətraflı araşdırılmışdır. Müasir beynəlxalq münasibətlər insan nəslinin kütləvi şəkildə məhv edildiyi iki dünya müharibəsi ilə yanaşı münaqişələrin də dünyanın ictimai-siyasi həyatında oynadığı mənfur rola dair acı təcrübə ilə zəngindir. BMT statistikasına görə, təkcə XX yüzillikdə baş vermiş iki dünya müharibəsində və çoxsaylı lokal münaqişələrdə 196 mln. nəfər insan həyatı məhv edilmişdir ki, bunun təqribən 70 mln. nəfəri iki dünya müharibəsinin, qalan 126 mln. nəfəri isə münaqişələrin və lokal müharibələrin qurbanı olmuşdur. Bu statistika münaqişələrin «Demokl qılıncı» kimi bəşəriyyətin başı üzərindən asıldığını söyləməyə imkan verir. Siyasi, milli-etnik və sərhəd zəminində yaranmış münaqişələrin müasir dünya qaydası üçün necə böyük təhlükə törətdiyini Yuqoslaviya Federasiyasının yaşadığı tale əyani şəkildə sübut edir. Burada 1989-cu ilin fevralından başlayan və milli zəmində genişlənən siyasi proseslər qısa zaman kəsiyində Federasiyanın altı dövlətə parçalanması ilə nəticələndi. Milli-etnik münaqişələrin dünya qaydasına necə böyük təhlükə təşkil etdiyini müasir diplomatik düşüncə artıq çoxdan dərk 8 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|