Азярбайжан республикасы тящсил назирлийи
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Bakı Bəyannaməsi”
- 3.3. «Böyük İpək Yolu » ndan TRASEKA-ya
70
candan asıllılığını digər marşrutlar hesabına azaltmaq istəyir. Təbii ki, erməni təklifi bəyannamədə əksini tapmadı. Konfrans göstərdi ki, Avrasiya məkanında iqtisadiyyatın, ticarətin, xalqlar arasında mədəni əlaqələrin inkişafına, bu böyük regionda yerləşən ölkələrin bir-birinə yaxınlaşmasına, sülh, əmin-amanlıq və sabitliyin möhkəmləndirilməsinə təkan verəcək nəhəng layihənin reallaşması maraqlı ölkələrin bir araya gəlməsini şərtləndirir. Form iştirakçıları qədim iqtisadi əməkdaşlıq yolunun bərpa edilməsində həyati maraqlarını bir daha təsdiqlədilər. Nümayəndə heyətləri başçılarının çıxışlarında regional və beynəlxalq ticarəti canlandırmaq üçün Avropa ilə Asiyanı birləşdirən ən qısa yolun – avtomobil, dəmiryolu, dəniz, hava nəqliyyatı yollarının tamamilə yenidən qurulmasının və işlək ticarət yoluna çevrilməsinin vacibliyini vurğuladılar. Yeni nəqliyyat dəhlizinin təkcə iqtisadi yox, həm də mədəni əlaqələrin intensivləşməsinə, xalqların biri-birini daha da yaxından tanımasına imkan verəcəyi iştirakçıların diqqətindən yayınmadı. Yeni nəqliyyat şəbəkəsinin yaradılması və nəticə etibarı ilə Yaponiya və Çindən tutmuş İspaniya, İrlandiya və İngiltərəyədək böyük bir məsafəni əhatə edən ticarət magistralının dirçəlməsinə səbəb olar, bu məkanda sülhün və sabitliyin təminatçısı kimi çıxış edə bilər. Məlumdur ki, Qafqaz bu dövrdə də söndürülməmiş silahlı münaqişə ocaqlarından biri idi. Şübhəsiz ki, regional və beynəlxalq əməkdaşlıq ilk növbədə siyasi sabitlik tələb edirdi. Bu mənada İpək Yolunda körpü rolunu oynayan Qafqazda sülh və sabitliyin təmin edilməsi, münaqişə ocaqlarının söndürülməsi layihənin reallaşması ilə dünya siyasətinin gündəliyində ön mövqeyə çıxa bilər, münaqişələrdə təcavüzkar tərəflər 30-dan artıq ölkənin timsalında beynəlxalq birliyin iradəsi ilə hesablaşmalı olardılar. Əks təqdirdə onlar qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq sistemindən kənarda qalardılar. Tarixi İpək Yolunun bərpası yalnız şərti quru sərhədlərlə bir-birindən ayrılan Avropa və Asiya qitələrini bütövləşdirirdi. 71
İlk baxışdan bu hardasa rəmzi məna daşıya bilər. Lakin nəzərə alsaq ki, orta əsrlərdə Avrasiya vahid sivilizasiya məkanı kimi tarix səhnəsində böyük rol oynamışdı, onda bu yolun bərpasının əhəmiyyəti bir az da aydınlaşar. Nüfuzlu beynəlxalq konfransın Bakıda keçirilməsi müstəqil Azərbaycan üçün də böyük əhəmiyyətə malik tarixi hadisə idi. Azərbaycan, hər şeydən əvvəl, qədimdə olduğu kimi, indi də İpək Yolu üzərində mərkəzi qovşaq yolu oynadığını təsdiq edirdi. Qədim İpək yolunun bərpa edilməsinə beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən böyük həcmdə maliyyə vəsaitləri ayrılmışdır. İpək yolunun bərpasına ayrılmış investisiyalar, ticarət qaydalarının sadələşdirilməsi, gömrük əməkdaşlığının yaxşılaşdırılması, nəqliyyat vasitələrinin sərhədləri daha asan keçməsi beynəlxalq yük dövriyyəsinin artmasına kömək etdi və müsbət nəticələr verdi. Məsələn, yeni nəqliyyat yolu ilə Azərbaycandan 1996-cı ildə 345 min, 1997-ci ildə 1 milyon 250 min, 1998-ci ildə isə artıq 4 milyon tondan çox yük daşınmışdı. Bu nəhəng nəqliyyat dəhlizinin mərkəzində yerləşən ölkə ki- mi Azərbaycan Şərq və Qərbin qovuşmasında mühüm rol oynayır. Dünyanın ən böyük dövlətlərindən biri olan Çin Xalq Respublikasından tutmuş Almaniya kimi qüdrətli bir dövlətin ərazisinə qədər uzanan bu yol xalqlar arasında ən yaxşı əlaqə və vasitəyə çevrilmişdi. “Böyük İpək Yolu” nun dirçəldilməsi təkcə Azərbaycanın deyil, bütün Türk dünyasının dirçəlişində, onun mənəvi oyanışında misilsiz rol oynayacaqdır. Bakıda keçirilən beynəlxalq konfransın sonunda Avropa – Qafqaz – Asiya dəhlizinin inkişafı üzrə beynəlxalq nəqliyyat haqqında əsas çoxtərəfli saziş və onun texniki əlaqələri; “Bakı Bəyannaməsi”, “Tarixi İpək Yolu”nun bərpası üzrə beynəlxalq konfransın yekun məlumatı” kimi beynəlxalq əhəmiyyət daşıyan üç sənəd imzalandı. Birinci sənəd 14 dövlət tərəfindən imzalandı.
72
yekun rəsmi məlumatdır ki, bu sənəd 29 dövlətin və Avropa Birliyinin nümayəndə heyətləri tərəfindən imzalandı. Tarixi İpək yolunun bərpası üzrə beynəlxalq konfransın keçirilməsi, xüsusilə belə möhtəşəm konfransın Bakıda çağırılması ölkəmiz və region dövlətlərin inkişafı istiqamətində böyük əhəmiyyət daşımışdır. Bu konfrans eyni zamanda beynəlxalq münasibətlərdə sülhsevər prinsiplərin həyata keçirilməsində və tranzit əlaqələrin möhkəmləndirilməsində mühüm rol oynamışdır. Ümumiyyətlə, beynəlxalq “Bakı konfransı”nın müzakirə etdiyi və həllinə nail olduğu bərpa ediləcək “Tarixi İpək Yolu”nun Azərbaycan respublikası ərazisindən keçən hissəsi il boyu fəaliyyət göstərməklə yanaşı ən əlverişli və qısa yoldur. Bu yol digər dəhlizlərdən 2.000 km. qısa olmaqla bərabər, həm də yüklərin təhlükəsiz daşınması cəhətdən çox sərfəlidir. Bu yolun bərpası, həmşinin Avropa, Qara dəniz, Qafqaz, Xəzər dənizi və Asiya regionlarında təbii ehtiyyatlardan istifadəyə, ticarətin inkişafına və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa kömək edəcəkdir.
«İpək yolu 2000» layihəsinin onurğa sütununu 1993-cü ilin may ayında Brüsseldə 5 Orta Asiya və 3 Qafqaz ölkəsi nümayən- dələrinin iştirakı ilə keçirilmiş konfransda təklif olunmuş TRASEKA proqramı təşkil edir. Həmin konfransda Avropa Birliyinin texniki yardım göstərməsi proqramı razılaşdırılmışdır. Bu texniki yardım proqramı Avropadan Qərb-Şərq oxu ilə Qara dəniz üzərindən, sonra Cənubi Qafqaz və Xəzər dənizindən Orta Asiyaya keçən nəqliyyat dəhlizinin inkişaf etdirilməsi məqsədinə xidmət edir. Layihənin məqsədində aşağıdakılar nəzərdə tutulmuşdur: a) Orta Asiya və Qafqaz ölkələrinin Avropa və dünya bazarlarına alternativ nəqliyyat marşrutları vasitəsilə çıxmaq qabiliyyətlərini artırmaqla, onların siyasi və iqtisadi müstəqilliyini dəstəkləmək; b) TASİS və TRASEKA Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|