Азярбайжан республикасы тящсил назирлийи
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
76
görülmüşdür. Belə ki, 2002-ci il sentyabrın 18-də Səngəçal termi- nalında Bakı – Tibilisi – Ceyhan əsas ixrac neft kəmərinin təntənəli şəraitdə təməli qoyulmuşdur. Qazaxıstan neftinin Aktau - Bakı – Tibilisi – Ceyhan marşurutu ilə nəql edilməsi barədə Londonda Azərbaycan və Qazaxıstan arasında aparılmış danışıqların nəticəsi çox uğurlu olmuşdur. Ümumiyyətlə, “Böyük İpək Yolu”nun bərpası və Şərq-Qərb enerji dəhlizinin yaradılması XXI yüzilliyin astanasında qlobal ta- rixi hadisələrdəndir. Bu layihələrin reallaşması ilə yol boyunca yerləşən dövlətlər arasında iqtisadi əlaqələr möhkəmlənəcək, eyni zamanda ölkəmizdə iqtisadi islahatların həyata keçirilməsi sürətlənəcəkdir. “Böyük İpək Yolu”nun bərpası Şərq – Qafqaz – Qərb ölkələrində mövcud olan təbii, iqtisadi və mənəvi potensial imkanlardan səmərəli istifadə etməyə və bu əsasda sənaye, kənd təsərrüfatı, tikinti, mədəni-məişət, ədəbiyyat və incəsənəti yeni inkişaf mərhələsinə çatdırmağa və beləliklə, dünyanın müxtəlif dövlətləri ilə həmin sahələrdə mübadiləni gücləndirməyə zəmin yaradır. Avropa və Asiyanın mərkəzi hissəsində yerləşən və 34- dən artıq dövlətin ərazisindən keçərək onları öz varlığında birləşdirən “Böyük İpək Yolu”nun müasir elmi-texniki inkişaf dövründə iqtisadi, siyasi və sosial baxımdan əhəmiyyəti ölçüyə gəlməzdir. «Böyük İpək Yolu» TASİS–TRASEKA proqramı çərçivə- sində Avropa, Asiya və Qafqaz xalqları və dövlətləri arasında faydalı və səmərəli əməkdaşlığın inkişafında mühüm rola malik olacaq, bu bölgələrdə, sülhün və əmin-amanlığın, dinc asayişin qorunub saxlanmasında həlledici təsir qüvvəsinə çevriləcək, böyük tarixi xidmətləri ilə beynəlxalq əhəmiyyət kəsb edəcəkdir. Müstəqil Azərbaycan Respublikası ondan bəhrələnəcəkdir. Bakı – Tbilisi – Ceyhan əsas neft ixrac boru kəmərinin texniki göstəriciləri də heyrətamizdir. Uzunluğu 1.768 km. olan kəmərin 443 kilometrlik hissəsi Azərbaycanda, 249 km-i Gürcüstanda,1076 km-i isə Türkiyədə yerləşir. Kəmərin 8 nasos 77
stansiyası vardır. Gündəlik neft nəqletmə gücü 1 milyon bareldir. Kəmərin tikintisinə 110 milyon adam - iş saatı sərf olunub. 500 yaşayış məntəqəsinin ərazisindən keçən kəmərin tikintisi zamanı heç bir yaşayış məntəqəsi başqa yerə köçürülməmişdir. Kəmərlə ildə 50 milyon ton Azərbaycan neftini nəql etmək nəzərdə tutulub. «Əsrin müqaviləsi» çərçivəsində inşa edilən BTC-nin inşası 4 milyard ABŞ dollarına başa gəlib. Bundan əlavə tikinti işlərinə, boru kəmərinin doldurulmasına da əlavə xərclər çəkilib. Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası və AYİB; altı ölkədən (Böyük Britaniya, ABŞ, Almaniya, Yaponiya, Fransa, İtaliya) ixrac kredit agentlikləri və siyasi risklər üzrə sığorta qurumları, ABN Amro, Citigroup, Mizuho və Sojiete Generale başda olmaqla 15 kommersiya bankı; «Bp», «Statoil», «Total» və «Konoko Filips» də sponsor kimi kredit veriblər. BTC-nin tikintisi həm də onun tikildiyi ərazilərdə məşğulluq probleminin həllinə müsbət təsir göstərib. Tikintinin qaynar dövründə təqribən 22 min adam işləyib ki, onların da 70- 80% -ni yerli əhali təşkil edib.
78
Bir zamanlar “Böyük İpək Yolu”nun bərpasına şübhə ilə yanaşanlar, bu gün onunla bağlı layihələrdə iştirak etməyə can atır, Azərbaycanla iqtisadi əlaqələr yaratmaq üçün təşəbbüslər göstərirlər. Avropa-Asiya məkanı mövcud olduqca, bu yol yaşayacaq və hər bir dövlətin iqtisadiyyatının güclənməsinə xidmət edəcək, Azərbaycan xalqı da bunun bəhrəsini görəcəkdir. Tarix hər şeyi öz yerinə qoyur. 90-cı illərdə «Əsrin müqaviləsi»nə mane olmaq istəyənlər, yeni neft ixracı kəmərlərinin çəkilməsini utopiya hesab edənlər öz fikirlərində yanıldıqlarını başa düşmüşlər. 2006-cı il mayın 28-də Türkiyənin Ceyhan limanına çatmış Azərbaycan nefti iqtisadiyyatımızda artıq öz bəhrəsini verməkdədir.
79
80
NƏTİCƏ
1500 ildən çox bir müddətdə mövcud olmuş “Böyük İpək Yolu” Avropa və Asiya xalqlarının həyatında, iqtisadiyyatın qüdrətlənməsində əvəzsiz rol oynamışdır. Müxtəlif zamanlarda mövcud olmuş Böyük imperiyaların və xırda dövlətlərin hər birinin “Böyük İpək Yolu”nda rolu və əhəmiyyəti danılmazdır. Bu yol vasitəsilə gələn mallar hesabına Avropa cahangirləri qüdrətli ordularını qoruyub saxlaya bilmişlər. Çində vergi əvəzinə yığılan ipək Avropa bazarlarında bəzən Çindəki qiymətindən 700 dəfə baha satılmışdı. Ordunun saxlanılmasında ipəkdən bəxşiş kimi istifadə olunmuşdu. Çin imperiyası çalışırdı ki, qərbə gedən ticarət karvanlarına nəzarət edə bilsin. Lakin, Çindən Qərbdə yerləşən torpaqlar Hunların nəzarətində olduğundan onlar arasında başlanan və uzun sürən müharibə Çin imperiyasının üstünlüyü ilə başa çatır. Ümumiyyətlə, Şərqdən-Qərbə uzanan bu karvan yolları uğrunda çoxlu müharibələr baş vermişdi. Ticarət yollarının əhəmiyyətinin getdikcə artması Avrasiya məkanında bir-birinin ardınca yaranan böyük dövlətlər arasında həm də dostluq və əməkdaşlıq kimi qarşılıqlı əlaqələrin təşəkkülünə də şərait yaratmışdı. Ticarət olduqca gəlirli idi. Çinə əsl və süni Suriya daş-qaş- ları, Qırmızı dənizdən çıxarılmış mərcan, mirvari, Suriya və Mi- sirdən parçalar, Kiçik Asiyadan narkotik maddələr gətirilirdi. Qədim dövrdə yenə də ən mühüm ticarət malı ipək olmuşdu. İpək Avropaya Avqustun hakimiyyət illərindən gətirilməyə başlanmışdı. Bizansın ipəyə ehtiyacı hədsiz idi, sarayın və əsilza- dələrin ehtiyaclarından başqa barbarlarla əlaqələrdən, ən başlıcası isə muzdlu qoşun tutulmasında ipəkdən valyuta kimi istifadə olunurdu.
Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|