64
tağından çıxarılan neft tankerlərlə Bakıya gətirilir, Azərbaycan
və Gürcüstan dəmiryolları vasitəsilə Avropaya ixrac olunurdu.
Dübəndi terminalının istifadəyə verilməsi Müstəqil Azərbaycan
dövlətinin xarici iqtisadi əlaqələrinin inkişafında böyük uğur idi.
Ümumiyyətlə, 1993-96-cı illər ərzində Azərbaycanın Böyük
Britaniya, Fransa, Almaniya, Norveç, Belçika, o cümlədən Şərqi
Avropa dövlətləri ilə əlaqələri möhkəmləndirilmişdir ki, bunun
da səbəbi Azərbaycanın əlverişli mövqedə yerləşməsi idi.
Azərbaycanın bu mövqeyindən H.Əliyev çox böyük məharətlə
istifadə etdi.
3.2. «Bakı Bəyаnnaməsi»
“Böyük İpək Yolu”nun bərpasında beynəlxalq Bakı
konfransının keçirilməsi mühüm mərhələ olmuşdur. Bakı
konfransının çağırılmasına dünyanın aparıcı dövlətləri, xüsusilə
ABŞ böyük hazırlıq işləri görmüşdü. Bu baxımdan, 1998-ci il
iyunun 23-də ABŞ senatının xarici əlaqələr komitəsi tərəfindən
senator Sem Braunbeqin təklif etdiyi “İpək Yolu strategiyası
haqqında akt” adlı qanun layihəsinin müzakirə edilib qəbul
olunmasının əhəmiyyəti xüsusi qeyd olunmalıdır.
Aparılmış məqsədyönlü işlərin nəticəsi olaraq Prezident
H.Əliyevin təşəbbüsü ilə region ölkələri və böyük dövlətlər tərəfin-
dən 1998-ci il sentyabr ayında Bakıda “Böyük İpək Yolu”nun
bərpa edilməsinə dair beynələxalq konfransın keçirilməsi qərara
alındı. 1998-ci il sentyabrın 8-də səhər saat 10-da iştirakçı
ölkələrin dövlət bayraqları ilə bəzədilmiş “Gülüstan” sarayında
“Tarixi İpək Yolunun bərpası üzrə beynəlxalq konfrans” təntənəli
şəkildə öz işinə başladı.
Konfransda Azərbaycan, Avstriya, Ermənistan, Belçika,
Bolqarıstan,
Macarıstan,
Böyük
Britaniya,
Almaniya,
Yunanıstan, Gürcüstan, İran, İspaniya, İtaliya, Qazaxıstan, Çin,
Qırğızıstan, Moldova, Monqolustan, Niderland, Norveç, Polşa,
Rusiya, ABŞ, Tacikistan, Türkiyə, Rumıniya, Ukrayna,
65
Özbəkistan, Finlandiya, Fransa, İsveç, Yaponiya, Birləşmiş
Millətlər Təşkilatı, Avropa Birliyi Komissiyası, Qara Dəniz
İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Müstəqil Dövlətlər Birliyinin
İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Beynəlxalq Dəniz Təşkilatı,
Dünya Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, Bey-
nəlxalq Avtomobil Nəqliyyatçıları İttifaqı, Avropa Nəqliyyat
Nazirləri Konfransı, Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq
Təşkilatı,
Dəmir
Yollarının
Əməkdaşlığı
Təşkilatının
nümayəndə heyətləri iştirak etmişlər.
Ümumilikdə konfransda 32 ölkənin və 13 beynəlxalq təşki-
latın nümayəndə heyətləri iştirak etmişdir. Konfransda 9 ölkəyə
dövlət başçıları – prezidentlər, bir ölkədən nümayəndə heyətinə
baş nazir rəhbərlik etmişdir. Təkcə nümayəndə heyətlərinin
üzvlərinin sayı 180 nəfər olmuş, konfransa 20 ölkədən 210
mətbuat nümayəndəsi – jurnalistlər, kütləvi informasiya
orqanlarının nümayəndələri dəvət olunmuşdur.
Konfransı giriş sözü ilə Azərbaycan Respublikasının prezi-
denti Heydər Əliyev açaraq bildirmişdir ki, konfrans müstəqil
dövlətlərə kömək sahəsində Avropa Birliyinin göstərdiyi
səmərəli səylərin nəticəsidir. H.Əliyev 1993-cü ilin mayında
qəbul olunmuş «Avropa – Qafqaz – Asiya Transqafqaz
nəqliyyat dəhlizi», TRASEKA proqramından bəhs edərək
Avropa Birliyi komissiyasının təklifi ilə Azərbaycan, Gürcüstan,
Qazaxıstan,
Ermənistan,
Tacikstan,
Özbəkistan
nümayəndələrinin Brüsseldə görüşdüyünü, Avropa – Qafqaz –
Asiya Transqafqaz nəqliyyat dəhlizinin əhəmiyyətini, onun
inkişaf etdirilməsi sahəsində əməkdaşlığın konkret istiqamət-
lərini, forma və mexanizmlərini müəyyənləşdirən ilk beynəlxalq
sənəd olduğunu bildirmişdi.
Konfransda 45 nümayəndə çıxış etmşdir.
Avropa komissiyası nümayəndə heyətinin başçısı Fransua
Lyamure çıxışında TRASEKA-nın ümidverici layihə olduğunu
vurğulayaraq bildirmişdi ki, bu proqramın son məqsədi nəqliyyat
sistemini infrastrukturlar və daşıma sistemləri ilə birləşdirməkdən
66
ibarətdir. Natiq çıxışında Avropa komissiyasının TASİS, FARE,
MEDA kimi texniki yardımlar proqramları ilə bütün ölkələr üçün
maraq doğuran sahələrə, xüsusilə TRASEKA və İNOGEYT kimi
regional layihələrə diqqəti artıracağını qeyd etmişdi.
Avstriya nümayəndə heyətinin başçısı Martin Sacinin çıxı-
şında İpək yolu üstündə br çox əsrlər ərzində yaşamış insanlar
arasında əməkdaşlıq qığılcımının yenidən alovlanmasında
“Böyük İpək yolu”nun bərpasının əhəmiyyətindən, İpək yolu
dirçəldilərkən mədəniyyətlərin, ideya və dəyərlərin qarşılıqlı
surətdə zənginləşməsindən bəhs etmişdir. O, həmçinin qeyd
etmişdir ki, beynəlxalq nəqliyyata dair saziş ətraf mühitin
mühafizəsinə, əmtəə dövriyyəsinin intensivləşməsinə təsir
göstərəcəkdir. Martin Sacin sazişə görə katibliyin yaradılmasını
müvəffəqiyyətin əldə edilməsində mühüm addım hesab etmişdir.
Bolqarıstan prezidenti Peter Stoyanov Avropa – Qafqaz –
Asiya Transkontinental nəqliyyat dəhlizinin yaradılmasının
Bolqarıstanın Avropa və Transatlantik inteqrasiya proseslərinə
qoşulma, eyni zamanda qonşu dövlətlərlə münasibətləri inkişaf
etdirmək baxımından əhəmiyyət kəsb etdiyini vurğulayaraq bu
mühüm vəzifənin yerinə yetirilməsi üçün ikitərəfli və çoxtərəfli
təşəbbüslər edildiyini, Gürcüstanla əməkdaşlıq barədə protokol,
Özbəkistanla memorandum imzalandığını, Qara dəniz və çay
limanlarını, Beynəlxalq hava limanlarını genişləndirmək və
modernləşdirmək, yeni nəqliyyat terminalları və anbarları
tikmək, avtomobil və dəniz yol magistrallarının çəkilişini başa
çatdırmaq kimi milli və beynəlxalq layihələrin həyata
keçirilməsinin nəzərdə tutulduğunu diqqətə çatdırdı. O, bildirdi
ki, Bolqarıstan Burqas və Qərbi Varna limanlarının inkişaf
etdirilməsini istəyir və Avropanı Qafqaz vasitəsilə Asiya ilə bir-
ləşdirən Transkontinental dəhlizin tərkib hissəsi kimi Varna –
Poti dəniz yolu bərə keçidinin açılışına böyük ümidlər bəsləyir.
Bolqarıstan ərazisindən keçib Makedoniya və Albaniya
vasitəsilə İtaliyaya gedən 8 № li nəqliyyat dəhlizinin inkişafına
xüsusi maraq göstərir.
Dostları ilə paylaş: |