88
Ədalətli rəqabət mühitinin formalaşdırılması, iqtisadiyyatda və xüsusilə də
istehlak bazarında inhisarlaşmanın məhdudlaşdırılması üzrə tədbirlər davam
etdirilməsi, antiinhisar qanunvericiliyi və praktikası təkmilləşdirilməsi, ticarətdə
tətbiq edilən qeyri-tarif əngəllərinin aradan qaldırılması üçün əməli tədbirlər
görülməsi Respublikanın gələcəyə “Gələcəyə Baxış” inkişaf konsepsiyasında
planlaşdırılmışdır.(85,89) İndiki dövrdə, ilk növbədə, əhalinin zəruri ərzaq və
gündəlik tələbat malları ilə təchizatını qaydaya salmaq üçün ticarət əlaqələrini hər
vəchlə genişləndirmək, istehsalın texnoloji səviyyəsini qaldırmaq üçün xarici
investisiyamın cəlb olunmasını sürətləndirmək, dünya təsərrüfat sisteminə səmərəli
qoyulmanı təmin etmək və s. ehtiyat tədbirləri kimi həyata keçirilməldir.
ƏSAS NƏTĠCƏLƏR:
1.Ölkədə dayanıqlı iqtisadi artıma nail olmaq, sosial rifahı və ərzaq
təklükəsizliyini təmin etmək üçün istehlak mallarının idxal hesabına yox,
özümüzdə mövcud istehsalının bərpa və inkişaf etdirilməsi, daha da
müasirləşdirilməsi, xarici kapital axınının sürətləndirilməsi labüd hesab edilir.
2.Rəqabət, investisiya mühitinin və hüquqi bazanın obyektiv işləmə mexanizminin
təkmil formada olması istehlak bazarının, bütövlükdə iqtisadiyyatımızın təkmil
formada inkişafına dəlalət edir.
3.Ölkənin sosial-iqtisadi inkişafında səmərəli istehlak malları bazarının
formalaşdırılması onun müvazinətli inkişafının təmin olunması ilə bağlıdır.
4.İstehlak bazarının ölkənin real iqtisadi durumu nəzərə alınaraq tənzimlənməsi
daxili bazarın qorunmasına, inkişafına, özünü qismən tam formada təmin etməsinə
gətirib çıxarır.
5.Açıq iqtisadi sistem şəraitində normal istehlak bazarının formalaşması yerli
istehsal, xarici-iqtisadi əlaqələr, gəlirlər arasındakı təkmil və dinamik müvazinətin
təmin olunmasını nəzərdə tutur.
6.İstehlak bazarının formalaşmasına, inkişafına birbaşa və dolayı yolla təsir
mexanizmləri mövcuddur.
7.Kənd təsərrüfatının daha da inkişaf etdirilməsi, torpaq və su ehtiyatlarının
qorunması, onlardan düzgün şəkildə istifadənin təmini, istifadəsiz torpaqlardan
89
səmərəli istifadənin təşkil edilməsi, bu tip torpaqların kənd təsərrüfatı məqsədləri
üçün istifadəsində güzəştlərin tətbiqinin təkmilləşdirilməsi, dotasiya və
subsidiyaların məqsədli formada ayrılması kimi məsələlər istehlak bazarının
normal fəaliyyətini təmin edir.
Ölkəmizdə aparılan məqsədyönlü islahatlar respublikamızda siyasi,sosial və
iqtisadi sabitliyin təşəkkül tapmasına, makroiqtisadi tarazlığın qorunub saxlanmasına,
sosial-iqtisadi inkişaf dinamikasının möhkəmlənməsinə imkan yaratmışdır. İqtisadi,
sosial-ictimai həyatın bir çox sahələrində dönüş yaranmış, xalqın rifah halının,həyat
səviyyəsinin yüksəlməsində müqayisə olunacaq dərəcədə uğurlar əldə olunmuş və bu
uğurların qazanılmasında, təbii ki, sahibkarların rolu danılmazdır. Bəzi illərdə
Azərbaycanda cəlbedici biznes mühitinin formalaşmasında çətinliklər, burokratik-
inzibati əngəllər,qanunvericilikdə nəzərdə tutulmayan fəaliyyət mexanizmləri
yaranmışdır. Bu əngəllər istər istəməz iqtisadiyyatımıza mənfi yönümdə təsir
etmişdir. Daxili bazarda(istehlak bazarında) iqtisadi münasibətlərin tarazlığı qismən
pozulmuşdur. Dövlət tərəfindən mümkün iqtisadi və hüquqi islahatlar həyata
keçirilərək biznes fəaliyyətinə, sahibkarlara dəstək nümayiş etdirilmişdir. 2015 ci ildə
bəzi zəruri fəaliyyət sahələri istisna olmaqla digər biznes sahələrində sahibkarların
müəyyən müddətədək yoxlamalardan azad olması, vergi-gömrük güzəştlərinin tətbiq
edilməsi,
dövlət
qurumlarında
sahibkarların,
eləcə
də
əhalinin
müraciətlərini,şikayətlərini operativ surətdə həll etmək üçün Appelyasiya şurası
komissiyalarının yaradılması və s bu qəbildən olan tədbirlər ölkə rəhbərliyinin biznes
sahəsinə verdiyi diqqətin bariz nüməsidir. Dərin iqtisadi islahatlar dövründə daxili
bazarı xarici rəqabətin mənfi təsirlərindən qoruyaraq inkişafına nail olmaq, mal
ixracını artırmaq, idxalı minumuna endirərək daxili istehsalı həvəsləndirmək,
investisiya şəraitini yaxşılaşdırmaq, ölkəyə dollar(ABŞ) axışını sürətləndirmək,
makroiqtisadi müvazinəti qoruyub saxlamaq əsas məqsədlərimizdəndir. Bir sözlə,
ölkəmizin iqtisadi qüdrətinin daha da inkişafı üçün hər bir sahədə kompleks və
səmərəli yanaşma ideyası ortaya qoyulmalıdır. İnkişafın Azərbaycan modeli üzrə
milli iqtisadiyyatın elmi, sistemli postulatlar üzərində əsaslandırılması, xarici iqtisadi
90
əlaqələrin daha da təkmilləşdirilməsi, azad rəqabət mühitinin təşkili, antiinhisar və
antikorrupsiya tədbirlərinin gücləndirilməsi, bazar infrastrukrunun lazımı səviyyədə
təşkili, güclü maliyyə-iqtisadi potensialının yaradılması və s son dərəcə vacib
prioritetlərdir.
91
ĠSTĠFADƏ OLUNMUġ ƏDƏBĠYYAT
Azərbaycan dilində
1.
Azərbaycan Respublikasi Regionlarının Sosial-iqtisadi İnkişafi Dövlət
Proqramı (2004-2008-ci illər). Bakı: Nurlar, 2004, 160 s.
2.
Azərbaycan Respublikasi Regionlarının Sosial-iqtisadi İnkişafi Dövlət
Proqramı (2009-2013-cü illər). Bakı: Nurlar, 2008, 174 s.
3.
Abbasov A.F.Sosial bazar iqtisadiyyatı. Bakı: «Elm və həyat», 1998, 320 s.
4.
Axundov M.Ə. Müəsissənin iqtisadiyyatı. Bakı: Azərnəşr, 2002, 460 s.
5.
Allahverdiyev H., Qafarov K., Əhmədov Ə. İqtisadiyyatın dövlət tənzim-
lənməsi. Bakı: 2002, 279 s.
6.
Alıyev I.H. Məmmədov Ş.Ə. Aqrar sahənin inkişafının əsas maliyyə mən-
bələri. Bakı: Elm, 2007, 227 s.
7.
Ataşov B.X. Ərzaq təhlükəsizliyinin aktual problemləri. Bakı: 2005, 336 s.
8.
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin qanun və qərarlar toplusu. Bakı:
1991-2008-ci illər.
9.
Azərbaycanın statistik göstəriciləri. ARDSK, Bakı: Səda, 2015-ci il
10.
Azərbaycanda aqrar islahatlar: konsepsiya, təcrübə, perspektivlər. I cild.
AzETKTI və TI. Bakı: 2002, 286 s.
11.
Azərbaycanın kənd təsərrüfatı üçün strategiya və siyasətlər. Kənd Tə-
sərrüfatında özəl bölmənin inkişafına yardım agentliyi. Bakı: 2004, 196 s.
12.
Azərbaycanda aqrar islahatın nəticələri. İnvestisiya mühiti, potensial
imkanlar və problemlər. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin nəşri. Bakı: 2006, 128 s.
13.
Ələsgərov F.N. İstehlak malları bazarı: idarəetmə formaları və metodları.
Bakı: Azərnəşr, 1993, 311 s.
14.
Əliyev H.Ə. Müstəqilliyimiz əbədidir. I-XXI cildlər. Bakı: Azərnəşr. 1997-
2008.
15.
Feyzullabəyli İ.Ə. Real bazara doğru. Bakı: Azərnəşr, 1993, 175 s.
16.
Hacıyev Ş.H. Xalq istehlakı mallarına əhali tələbinin proqnozlaşdırılması.
Bakı: Azərnəşr, 1989.
17.
Hüseynov M.C. Aqrar sahənin dayanıqlı inkişaf problemləri. Bakı: Nurlar,
92
2006, 304 s.
18.
Xəlilov H.A. Aqrar iqtisadiyyatda sistem transformasiyası və modelləşdirmə
şəraiti. Bakı: 2005, 228 s.
19.
İbrahimov I.Ə. Regionlarda sahibkarlığın inkişaf meyilləri və xüsusiyyətləri.
Bakı: 2007, 296 s.
20.
İsgəndərov F.V. Azərbaycanda aqrar islahatı: inkişaf mərhələləri və pers-
pektivlər. // AzETKTI və TI elmi əsərləri, 2005, №3, s.189-201
21.
İsrafilov H.A. Sahibkarlığın inkişafında əsas fondların düzgün qiymət-
ləndirilməsinin zəruriliyi. Elmi-praktiki konfransın materialları. Azərbaycan Bey-
nəlxalq Universiteti. Bakı: 2006, s.137-143.
22.
Keyns С.M. Məşğulluq mənfəət və pulun ümumi məruzəsi. Bakı: Qanun,
2001, 380 s.
23.
Kənd təsərrüfatının inkişafı və kreditləşməsi layihəsi üçün qiymətləndirmə
sənədi. Dünya bankının hesabatı. Bakı: 2006, 148 s.
24.
Marks K. və Engels F. Seçilmiş əsərləri. 3 cilddə Bakı: Azərbaycan Dövlət
nəşriyyatı, 1978-1981.
25.
Müasir mərhələdə Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafının əsas meylləri
(məqalələr toplusu). 9 cilddə. Bakı: Elm, 1999-2006.
Türk dilində
26.
Müftüoğlu H., Aydos V., Türkiye’de Kooperatifçilik: Türk Konut
Kooperatifçiliğine Alternatif Bir Model: Almanya, İstanbul Ticaret Odası No. 2001-
46, İstanbul: 2001, 103 s.
27.
Koç H. Kooperativçilik Bilgileri, Nobel Yayın Dağıtım, Gözden Geçirilmiş
II. Basım, Ankara: 2001, 187 s.
28.
İnan İ.H., Türkiye’de Tarımsal Kooperatifçilik ve AB Modeli, İTO Yayınları,
No. 2008-73, Genişletilmiş 2. Baskı, İstanbul: 2008, 279 s.
29.
Kılıç E. Kooperatifçilik İlkeleri ve Tüketim Kooperatifleri, Türkiye Tüketim
Kooperatifleri Merkez Birliği Yayınları:1. Baskı, İstanbul: 1999, 136 s.
30.
Güven S., Ekonomik Demokrasi ve Servetin Geniş Kitlelere Yayılmasında
Kooperatifçilik Politikası, Ezgi Kitabevi Yayınları. Bursa: 1997, 267 s.
93
31.
Türkiyə Respublikası 1163 Saylı Kooperativlər Qanunu.Ankara:2006, 67 s.
Rus dilində
32.
Абалкин Л. Качественные изменения структуры финансового рынка и
бегство капитала из России. //Вопросы экономики. 2000, № 2. с.4-13
33.
Аверьянова Е., Нарядкин Ю., Усачева И. Саратовский опыт формиро-
вания системы сельской кредитной кооперации. СПб: 1998, 65 c.
34.
Бубнов И.Л. Мировой опыт организации и функционирования
кредитной кооперации. //Сельский кредит, 2003, № 5, с. 26-31, 26-29
35.
Буздалов И.Н. Возрождение кооперации. М.: Экономика, 1990, 175 с.
36.
Вахитов К.И. Кооперация: теория, история, практика. М.:ИТК Дашков и
К, 2004, 348 с.
37.
Гаджиев Ш.Г. Азербайджан на пути к мировому сообществу: стратегия
внешнеэкономического развития. Киев: 2000, 260 с.
38.
Голованов А.А. О необходимости поддержания кредитной коперации в
сельском хозяйстве. // Финансы, 2002, №4. с. 16-18.
39.
Зелген В.И. Организация и практика потребительских обществ в России.
M.: 1919, 95 c.
40.
Значение кредитной кооперации для социально - экономического раз-
вития региона. Материалы научно- практической конференции. Кар.НЦ РАН.
Петрозаводск, 2001, 322 с.
41.
Ибрагимов М.А. Продовольственная безопасность Азербайджана. Баку,
1999, 231 c.
42.
Ильшин Г.А. Модели потребительского поведения на рынке. М.: 1999,
90 c.
43.
Коновалов М.В. Кредитные кооперативы // Материалы Международной
научно-практической конференции. Ростов-на-Дону, 2004, 32 c.
44.
Козлова Л. Некоторые итоги деятельности Союза сельских кредитных
кооперативов. // Сельский кредит, 2003 , №7, с. 7-11.
45.
Комлев Е.Б. К вопросу определения степени удовлетворения спроса в
сегменте потребительского рынка. // Маркетинг в России и за рубежом, 2001,
94
№6, c. 32-41.
46.
Крашенинников А.И. Кооперация в современном мире. М.: Экономика,
2004, c 345
47.
Макерова М.Й. История потребительской кооперации в СССР. 2-е
издание. М.: 1929, 211 с.
48.
Макаренко А.П. Теория и история кооперативного движения. М.: ИКЦ
«Маркетинг», 2002, 328 с.
49.
Мазурицкий А.М. Формирование системы сельской кредитной копе-
рации в России. // Сельский кредит, 2003,№3, с. 14-19.
50.
Маркс К.,Энгельс Ф.,Ленин В.И. О кооперации. М. Политиздат, 1988,
293с.
51.
Международный кооперативный альянс. Декларация о кооперативной
идентичности. Отд. изд. материалы ICI- URU MEETINGS. Будапешт: 1996, 233
с.
52.
Меркулов А.В. Исторический очерк потребительской кооперации в
России. М.: 1913, 179 с.
53.
Макаренко А.П. Эволюция мирового кооперативного движения. М.:
2004, с. 219
54.
Мордовченков Н.В. Эволюция рыночной инфраструктуры (экономика,
менеджмент, право). Нижний Новгород: 2002, 236 с.
55.
Мусаев М. «Аграрно-кредитный фонд» культура аграрного кредитова-
ния. // Банк и Бизнес. Спец. выпуск.2002, с. 39-45.
56.
Намханова М.В. Стратегическое управление в потребительской
кооперации. Новосибирск: Сиб.УПК, 2000, c. 411.
57.
Неопиханова Е.А. Кооперативное движение в Швеции. М.: Экономика,
1990, 230 с.
58.
Носов В. Создание Управленческо-информационной системы для нужд
сельской кредитной кооперации. //Сельский кредит, 2003, №9, с.15-17.
59.
Орлов А.В. Рынок товаров народного потребления: социально-эконо-
мический аспект. М.: Знание, 1998, 364 с.
95
60.
Пахомов В.М. Особенности оценки кредитоспособности в аграрном
секторе экономики России. М.: Экономика, 2001, с. 369 с.
61.
Производственная кооперация. Учебное пособие /под общей редакцией
А.В.Ткача/ М.: Дашков и К, 2007, 176 с.
62.
Самедзаде З.А «Этапы большого пути - экономика Азербайджана за
полвека, еѐ новые реалии и перспективы», Баку: Нурлар, 2004, 936 с.
63.
Самуеэльсон П., Нордхаус В. Экономика, 15 изд., М.: 1997, 642 с.
64.
Серова Е., Янбых Р. Государственные программы поддержки сельско-
хозяйственного кредита в переходных экономиках. // Вопросы экономики.
1998, №11, с. 127-133.
65.
Смит А. Исследование о природе и причинах богатства народов, М.:
Соцэкиз, 1962, 684 с.
66.
Соболев М.Н. Экономическая теория кооперации. Харьков: 1919, 115 с.
67.
Содружество Независимых Государств в 2004 году. Статистический
Ежегодник. МСК. СНГ М.: 2005, 321 с.
68.
Статистический Ежегодник Южно-Кавказских стран. Армения, Азер-
байджан, Грузия. Баку: 2002, 378 с.
69.
Степанов Г.А. Кооперативные формы хозяйствования в рыночной
экономике АПК. Опыт России и Франции. Воронеж: ВГАУ, 1999, 282 с.
70.
Томпсон А.А., Стрикленд А.Дж. Стратегический менеджмент: кон-
цепции и ситуации, М.: ИНФРА-М, 2000, 253 с.
71.
Томсон Л.Д., Джонк М.Д. Основы инвестирования. М.:Дело. 1999, 321 с.
72.
Трушин Ю.В. Совершенствование системы сельскохозяйственного
кредитования. // Сельский кредит. №3, 2003, с.10-14.
73.
Туган-Барановский М.И. Социальные основы кооперации. М.: Эконо-
мика, 1989. 496 с.
74.
Уильямсон О. «Экономические институты капитализма». СПб.: Лен-
издат. 1996, 582 с.
75.
Файн Л.Е. Теории кооперации. Иваново: Изд. ИГУ, 2004, с. 276.
76.
Хейсин М.Л. История кооперации в России. Л.: 1926, 120 с.
96
77.
Чаянов А.В. Избранные труды. М.: Колос, 1993, 590 с..
78.
Экономика предприятия /под редакцией проф. О.И.Волкова/, М.:
ИНФРА-М, 2001, 520 с.
79.
Экономическая теория зарубежных стран. /под общей редакцией
В.И.Голубовича / Минск: Ип «Экоперспектива» 1998, 432 с.
80.
Эрнст Джнс. Деловые финансы, М.: ЗАО, Олимп - бизнес, 1998, 416 с.
Ġngilis dilində
81.
Black, Angela & Fraser, Patricia & MacDonald, Ronald. Business Conditions
and Speculative Assets. RePEc: bla: manch: v:65:y:1997, p. 379.
82.
Dale, Spencer & Haldane, Andrew G. Interest Rate Control in Model of
Monetary Polis.v:66: y: 1998, p. 354.
83.
Simon H. Rational Decision-Making in Business Organizations, p. 285
84.
Ilham-Aliev.com
85.
president.az
86.
heydar-aliyev-foundation.org
87.
azerbaijan.az
88.
azstat.org
89.
cabmin.gov.az
90.
economy.gov.az
91.
eco.gov.az
92.
e-qanun.az
93.
gallery.economicus.ru
94.
Porter, M. E. Competition in Global Industries. Boston: Harvard Business
School Press, 1986.
97
Dissertasiya iĢi əsasında aĢağıdakı məqalə və tezis nəĢr olunmuĢdur:
1.Sumqayıt Dövlət Universiteti.
“Ġqtisadiyyatın davamlı inkiĢafı: problemlər, perspektivlər” mövzusunda
Beynəlxalq Elmi Konfransı. Magistrantların XVI respublika elmi konfransı. 19-
20 may 2016 cı il
Sumqayıt şəhəri,43 cü məhəllə,Bakı küç 1. www.sdu.edu.az
Tezis
mövzu:
“ MÜASĠR
DÖVRDƏ
ĠSTEHLAK
BAZARININ
FORMALAġMASI”
(səh 160-162)
2.Elm və Təhsil Mərkəzi Təfəkkür Universitetinin TƏFƏKKÜR elmi xəbərlər junalı
2016 iyun buraxılışı (Reyestr №3739)
Məqalə mövzu: “QLOBALLAġAN ġƏRAĠTDƏ ĠSTEHLAK BAZARININ
FORMALAġMASI ASPEKTLƏRĠ”
Bakı şəhəri,Təbriz küç 29. T_universiteti@mail.ru www.universitet-tefekkur.com
Dostları ilə paylaş: |