Азярбайжан республикасы тящсил назирлийи
İstehlak bazarının inkişafında dövlət tənzimləməsi məsələləri
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.2. İstehlak bazarının inkişafında dövlət tənzimləməsi məsələləri
- Ġstehlak kooperativləri
70
3.2. İstehlak bazarının inkişafında dövlət tənzimləməsi məsələləri Araşdırmalardan aydın olur ki, istehlak bazarının formalaşdırılması sahəsində ölkədə çox ciddi işlər görülür. Ölkədə aparılan iqtisadi islahatlar nəticəsində sahibkarlığın inkişaf etməsi son nəticədə ərzaq və qeyri-ərzaq malları istehsalının artmasına səbəb olur. İqtisadiyyatda istehlak kooperasiyasının dinamik və səmərəli inkişafına yönəldilmiş tədbirlər, nəticə etibarilə əhalinin ərzaq məhsullarına olan tələbatının ödənilməsi və satış (təchizat) problemlərinin həllində önəmli rol oynayır. Bu sırada istehlak kooperasiyasının inkişafı, o cümlədən istehlak birliklərinin inkişafına yardım göstərilməsi ilə bağlı dövlət dəstəyinin həyata keçirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İqtisadi islahatların mühüm şərtlərindən biri də əhalinin ərzaqla təmin edilməsi məsələsidir. Müstəqil dövlətçiliyimizi qoruyub saxlamaq, onun müdafiə qüdrətini gücləndirmək, elm və mədəniyyətimizi inkişaf etdirmək, dünya dövlətləri səviyyəsinə çatdırmaq üçün xalqımızın maddi rifahını yaxşılaşdırmaq məqsədilə əhalinin ərzaq məhsullarına olan tələbatını ödəmək əsas şərtlərdən biridir. Ölkə əhalisinin ərzaq məhsullarına olan tələbatını ödəmək üçün daxili istehsalı inkişaf etdirmək zəruri şərt kimi həmişə ön plana çəkilməlidir. Problemin uğurlu həlli üçün əhalinin bütün ərzaq, o cümlədən taxıl məhsullarına tələbatını təmin etmək və adambaşına taxıl istehsalını fizioloji normaya çatdırmaq lazımdır. Geniş ərzaq potensialına malik olan respublikamız hələlik ərzaq məhsullarına, o cümlədən çörəyə olan tələbatını daxili istehsal hesabına ödəyə bilmir. Ölkəmizdə ət və ət məhsulları, süd və süd məhsullarına olan tələbatın 60%-i idxal hesabına ödənilir. Odur ki, ölkəmizin idxaldan asılılığını azaltmaq və əhalinin ərzaq məhsullarına olan tələbatının təmin edilməsi üçün elmi cəhətdən əsaslandırılmış proqramların işlənib hazırlanması lazımdır [86]. Əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi, ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, yoxsulluğun aradan qaldırılması torpaqlardan səmərəli istifadə edilməsini, kənd təsərrüfatının intensiv inkişaf etdirilməsini tələb edir. Bazar münasibətləri şəraitində əhalinin sosial müdafiəsinin etibarlı təminat
mexanizminin 71
formalaşdırılması istehlak bazarının tənzimlənməsini obyektiv zərurətə çevirmişdir. İstehlak bazarında bolluq və sabitlik yaratmadan əhalinin etibarlı sosial müdafiəsini təmin etmək mümkün deyildir. Dünya təcrübəsinə əsaslanaraq deyə bilərik ki, dövlətlərin istehlak bazarını tənzimləmə imkanları və üsulları ölkənin iqtisadi inkişaf səviyyəsindən, təbii - iqtisadi xüsusiyyətlərindən və s. amillərdən asılı olaraq müxtəlifdir. Materialların təhlilindən irəli gələrək belə bir fikir söyləımək mümkündür ki, istehlak bazarının tənzimlənməsi aşağıdakı tələblərlə bağlı ola bilər: 1)
ölkənin özünü zəruri istehlak malları, əsasən də ərzaqla təminetmə səviyyəsinin yüksəldilməsi (ərzaq təhlükəsizliyinin təmini); 2)
3)
istehsal sahələri arasında əlaqə və münasibətlərin optimallaşdırılması; 4)
kənd təsərrüfatı istehsalı ilə məşğul olan işçilərin gəlirləri ilə digər sahələrdə çalışan işçilərin gəlirləri arasında uyğunsuzluğun aradan qaldırılması; 5)
yerli istehsalçıların xarici rəqabətin mənfi təsirlərindən müdafiəsi; 6)
əhalinin alıcılıq qabiliyyətli olmasının təmin edilməsi. İstehlak bazarının tənzimlənməsi istiqamətləri aşağıdakı tədbirlərin aparılmasından ibarətdir: -tələbə təsir göstərmək məqsədilə qiymətlərin tənzimlənməsi; -təklifə təsir göstərmək məqsədilə vergi, kredit və subsidiya kimi vasitələrlə istehsalın tənzimlənməsi; -istehsalın səviyyəsindən asılı olmayaraq əmtəə istehlakçılarına (aztəminatlı əhali təbəqələrinə) dövlət yardımı; -bazarın öyrənilməsində beynəlxalq təcrübənin yerli şəraitimizə uyğun formada tətbiqi; -istehlak mallarının idxal hesabına yox, özümüzdə mövcud istehsalının bərpa və inkişaf etdirilməsi, daha da müasirləşdirilməsi; -xarici ticari-iqtisadi əlaqələrin tənzimlənməsi ; -milli istehsalın inkişafına nail olmaq üçün investisiya mühitinin daha da optimallaşdırılaraq xarici kapital axınının sürətləndirilməsi və s.
72
Məlum olduğu kimi, bazar münasibətləri şəraitində istehlak bazarında təklif daxili istehsal və idxal mənbələri hesabına, tədiyyə qabiliyyətli tələb istehlakçıların gəlir mənbələri hesabına, qiymət isə tələb və təklif əsasında daxili və dünya bazar qiymətlərinin qarşılıqlı təsiri altında formalaşır. Deməli, ölkədə bazar iqtisadiyyatının təşəkkülü və inkişafı şəraitində normal istehlak bazarının formalaşması istehsal, xarici ticarət - iqtisadi əlaqələr və gəlirlər arasında dinamik tarazlığın təmin olunmasını nəzərdə tutur. Bu reallıq qloballaşma tələblərindən də irəli gəlir. Hər bir dövlət öz iqtisadi siyasətini ölkənin strateji maraqları nəzərə alınmaqla milli iqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsi baxımından qarşıda duran vəzifələrə müvafiq surətdə həyata keçirir. İqtisadiyyatda istehlak kooperasiyası sahəsində münasibətlər əsasən hüquqi və iqtisadi metodlarla tənzimlənir.
istehlak cəmiyyətləri formasında ticarət, tədarük, kənd təsərrüfatı məhsulunun emalı, əhaliyə məişət xidməti, bağ evləri və qaraj tikintisi sahəsində ixtisaslaşan kooperativ təsisatlar hesab olunur. İstehlak kooperasiyası formasında yaradılan kooperativlər tarixən şəhər və kənd, sənaye və kənd təsərrüfatı arasında əmtəə mübadiləsini realizasiya edərək formalaşıbdır. Bü cür kooperasiya təşkilatları 19-cu əsrin sonlarından yaradılmağa başlamış, ASSR-idə də fəaliyyət göstərmişdir. Hazırda bu təşkilat forması ölkəmizdə Azərbaycan Mərkəzi Kooperativlər İttifaqı (Azərittifaq) adı ilə fəaliyyət göstərir. İttifaqın 2008-ci ilin sonuna 530 mindən artıq payçısı vardır ki, bunlar da 981 məntəqədə yaşayırlar. [25;88]. İstehlak kooperasiyasının mülkiyyəti kollektiv mülkiyyətin bir növü hesab olunur. Bu mülkiyyətin formalaşması, fəaliyyəti və müdafiəsi «Kooperasiya haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu(1996) ilə tənzimlənir. Məlumdur ki, kooperativlər fəaliyyət xarakterinə görə istehsal, istehlak və istehsal-istehlak formalarda ola bilər. Əsas məqsədi kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalından ibarət olan kooperativ kənd təsərrüfatı istehsal kooperativi hesab edilir. Əsasən orta və kiçik təsərrüfat subyektlərini özündə birləşdirmək yolu ilə iri təsərrüfat subyektləri yaratmaq Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|