Азярбайжан республикасы тящсил назирлийи
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
76
yaradan hər hansı başqa ümumilik prinsipi üzrə könüllü şəkildə birləşməsindən ibarət olan kooperativ kredit institutları vacib rol oynaya bilər. Kənd istehlak kooperativlərinin inkişafının təhlili göstərir ki, kooperasiya hərəkatını fəal surətdə dəstəkləməyə ehtiyac vardır. Bu vasitə ilə kənddə sosial problemlərin həlli istiqamətində böyük imkanların yaranacağı görünür. Həmçinin regionlarda istehlak kooperasiyası aqrar sahibkarlığın inkişafına, əhalinin sosial- mədəni şəraitinin yaxşılaşdırılmasına, məşğulluğun təmin edilməsinə və kənd əhalisinin maddi rifah səviyyəsinin yüksəldilməsinə kömək edə bilər. Təhlillər və araşdırmalar sübut edir ki, müvafiq proqramlarda kənd təsərrüfatı kooperativlərinin səmərəli fəaliyyəti üçün hüquqi, iqtisadi və təşkilati şərait yaradılması; məhsulun emalı və satışı, kreditvermə və sığorta, aqroservis infrastrukturunun formalaşması; təsərrüfatçılığın birgə formalarına kredit dəstəyi mexanizminin təkmilləşdirilməsi; kənd təsərrüfatı kooperativlərinin və onların ittifaqlarının elmi, informasiya-konsultasiya və kadr təminatı sisteminin inkişaf etdirilməsi nəzərdə tutulmalıdır. İstehlak kooperasiyasının inkişafına dair xarici təcrübədə müvafiq prioritetlər kimi aşağıdakılar şərh olunur [76, 82]: 1.
istehlak kooperativlərinə qanunla reqlamentləşdirilən vergi güzəştləri təqdim edilməsi yolu ilə onların yaradılmasının stimullaşdırılması; 2.
kimi işləməli olduğuna görə, onların Mərkəzi Banka ayırmalar etməsi və bank normativlərini yerinə yetirməsi tələb olunmur. Bu isə, kredit dərəcələrini kommersiya kreditləri ilə müqayisədə əhəmiyyətli dərəcədə azaltmağa imkan verir; 3.
dövlət kreditləri verilərkən və istehlak kooperativini təşkil etmiş kənd təsərrüfatı müəssisələrinə sərmayə qoyularkən istehlak kooperativləri zəmanətçi rolu oynaya bilər; zəmanət fondlarının və kənd istehlak kooperativlərinin dəstəklənməsi. İnkişafın əsas istiqamətləri: kənd istehlak kooperativləri üçün təminat və dəstək fondlarının yaradılması; kənd istehlak kooperativləri üçün start kapitalının təmin edilməsi; kənd istehlak kooperativlərində əmtəə istehsalçılarına verilən borclar üzrə faiz dərəcələrinin subsidiyalaşdırılması.
77
Kənd istehlak kooperativlərinin inkişafına dair keçid iqtisadiyyatlı ölkələrdə hazırlanmış məqsədli proqramlarda qeyd edilir ki, kənd istehlak kooperativləri elə bir sistemdir ki, regionlarda investisiya prosesinin bərpa edilməsi, xırda əmtəə istehsalının və şəxsi sahibkarlığın inkişafı, kənd əhalisinin həyat səviyyəsinin artırılması bu proses vasitəsi ilə həyata keçiriləcəkdir. Həmin proqramlarda kənd istehlak kooperativlərinin inkişafının aşağıdakı vəzifələri xüsusi qeyd edilir [71, 76]: 1)
formalaşması və effektiv inkişafı üçün təşkilati, iqtisadi və sosial şəraitin yaradılması və təmin edilməsi; 2)
vasitələri ilə təmin edilməsi; 3)
kənd sakinlərinə göstərilən maliyyə xidmətləri spektrinin genişləndirilməsi; 4)
sahibkarlığın inkişafı və təsərrüfat subyektlərinin istehsalının genişləndirilməsi hesabına yeni iş yerləri yaradılması; 5)
kənddə sahibkarlığın informasiya dəstəyinin təmin edilməsi; 6)
istehlak kooperasiyası sistemi vasitəsi ilə kənddə mənzil tikintisi proqramlarının reallaşdırılması. Belə ki, istehlak kooperasiyasının inkişafında dövlətin fəal tənzimləyici rolu məqsədli proqramların işlənib hazırlanması və icrası, yeniliklərin tətbiqi və dəstəklənməsi, ixracın subsidiyalaşması və başqa istiqamətlər üzrə həyata keçirilə bilər.
Beynəlxalq təcrübədə kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracını daha da stimullaşdırmaq üçün dövlət kooperativlərə ixrac subsidiyaları ayırır. Dövlət kreditlərinin, subsidiyaların, dotasiyaların, dövlətin əhəmiyyətli köməyinin nəticəsində Fransa,Yaponiya,Almaniya,Yeni Zellandiyada kənd təsərrüfatı istehlak kooperativi sistemi formalaşmışdır. Qabaqcıl təcrübə sübut edir ki, kredit ittifaqlarının işinin əsas-baza istiqamətləri bunlardır: kənd istehlak kooperativləri ittifaqının iştirakçılarının yerli özünüidarə orqanlarında, ictimai təşkilatlarda təmsil edilməsi, onların hüquq və mənafelərinin müdafiəsi; istehlak kooperativlərinin fəaliyyətinin koordinasiyası; normativ texniki bazanın hazırlanması; istehlak
78
kooperativlərinin inkişafı üçün Azərbaycan və beynəlxalq maliyyə təşkilatlarının investisiya yardımının cəlb edilməsi; ölkədə istehlak kooperasiyası ilə bağlı beynəlxalq layihələrin reallaşmasına kömək; istehlak kooperativləri üçün kadrların öyrədilməsi və hazırlanması; kənd istehlak kooperativlərinin yaradılması və fəaliyyət məsələlərinə dair məsləhət xidmətləri; mövcud istehlak kooperativlərinə və təşəbbüs qruplarına praktiki və metodik kömək; istehlak kooperativlərinin yaradılması və fəaliyyəti ilə bağlı tədris(metodiki) vəsaitlərinin işlənib hazırlanması və yayılması. Dövlətin istehlak kooperasiyasının fəaliyyətinə və inkişafına aşağıdakı istiqamətlərdə dəstək olması məqsədəmüvafiqdir: 1)
kənd təsərrüfatı istehlak kooperativlərinin yaradılmasına və fəaliyyətinə dair normativ-texniki sənədlər paketinin işlənib hazırlanması, biznes planların hazırlanması, mühasibat uçotu və maliyyə təhlili məsələlərinə aid sistem proqram təminatının mənimsənilməsi; 2)
ittifaqın üzvləri, dövlət və nəzarət orqanları arasında normativ-hüquqi münasibətləri tənzimləmək üçün kənd istehlak kooperativlərinin fəaliyyət standartlarının işlənib hazırlanması, ittifaqın özülü olan kənd istehlak kooperativləri üçün vahid qaydada mühasibat uçotu və hesabat sisteminin tətbiqi, regional tədris mərkəzlərinin və məsləhət konsultasiya xidmətlərinin yaradılması; 3)
kredit əməliyyatlarının elektronlaşdırılmasına kömək, vahid informasiya idarəetmə sisteminin təşkili və s. İstehlak kooperasiyasının çoxsəviyyəli sisteminin dövlətin fəal təsirinə, tənzimləyici rolunun yüksəldilməsinə ehtiyac vardır. Xüsusi kənd təsərrüfatı əmtəə istehsalçılarının iqtisadi potensialının və sosial statusunun möhkəmlənməsinə, kənd təsərrüfatı fəaliyyəti üçün makroiqtisadi şəraitin yaxşılaşdırılmasına, məhsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsi üçün müxtəlif proqramlarda nəzərdə tutulmuş stimulların yaradılmasına yönəlmiş tədbirlər kompleksi şaquli (çoxsəviyyəli) kooperativlərin fəaliyyətinə və inkişafına bu vəya digər dərəcədə yardım edəcəkdir. Bu mərhələdə aşağıdakı fərqləndirilən məsələlər xüsusi əhəmiyyətlidir: Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|