Азярбайжан республикасы тящсил назирлийи
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycanda mövcud isteklak bazarının əsas problemləri
67
şəklində geri alır. Bunun köməyilə bir neçə vacib problemin həllinə nail olunur. Həm də dövlət orqanları öz ərazisində ticarət şəbəkəsi, onun əmtəə dövriyyəsi haqqında dəqiq məlumatlara malik olur, vergi müfəttişliyinin isə istənilən ticarət müəssisəsini obyektiv surətdə yoxlamaq işi asanlaşır. Eyni zamanda, qeyri-qanuni ticarət, ara alverçiləri sıxışdırılmış olur, yəni onlar mallarını istənilən vergi ödəyən subyektdən ucuz satmağa məcbur olurlar. Beləliklə, bütün əhali ölkədə ticarət şəbəkəsində qayda- qanun yaradılmasında iştirak etməklə, dövlət büdcəsinə daxil olan vergi gəlirlərinin artırılmasını təmin edirlər. Nəticədə cəmiyyətin inkişafı təmin olunur. Əgər hər hansı satıcı alıcıya «qəbz» təqdim etməzsə, ona qarşı elə bir cərimə sistemi tətbiq olunur ki, qanun pozucusu bununla ya tam iflasa uğraya bilər yaxud da satdığı məhsulun qiymətindən 100-500 dəfə çox olan inzibati cəriməni ödəyə bilmədikdə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə bilər [30 və 75]. Azərbaycanda mövcud isteklak bazarının əsas problemləri: 1. Bazarın təminatı (xüsusən xammal bazarının) idxaldan çox asılıdır 2. Əhalinin real gəlirlərinin və alıcılıq qabiliyyətinin aşağı səviyyədə olması fonunda qiymətlərin ümumi səviyyəsinin yüksək olması 3. Milli məhsulun rəqabət qabiliyyətliliyinin aşağı olması 4. Hərbi şəraitin movcudluğu 5. Texnika və texnologiyaların böyük əksəriyyətinin idxaldan asılı olması 6. Bazarda tələbatın tam ödənilməsi üçün istehsalın təşkilinin xarici kreditlərdən, investisiyalardan asılı olması 7. Milli valyutanın (manat) real durumu Göstərilən problemlər həll edilərkən hər şeydən əvvəl, sənaye və ticarətin iqtisadi müstəqilliyindən çıxış etmək lazımdır. Məhz sənaye müəssisələri istehsal mallarının reallaşdırma kanallarının tədarük şərtlərini seçərək onları idarə edir, topdansatış ticarət mərkəzləri isə hərəkətini müstəqil təşkil edirlər. Bu mənada Azərbaycanın MDB respublikaları ilə təsərrüfat əlaqələrinin saxlanılması və genişləndirilməsi xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Bu halda vahid iqtisadi məkan olan MDB-nin formalaşması mühüm rol oynayır. Onun yaradılması təkcə gömrük sərhədlərinin olmaması və müxtəlif dövlətlərdə yerləşən müəssisələrin məhsul mübadiləsinə 68
qoyulan məhdudiyyətlər deyildir. Fikrimizcə, hazırda müxtəlif müstəqil dövlətlərdə mövcud müəsissələrin fəaliyyətini tənzimləyən təsərrüfat mexanizmləri oxşardır. Bunsuz vahid təsərrüfat kompleksinin formalaşması, inteqrasiya proseslərinin inkişafı mümkün deyildir. Bazar iqtisadi sistemində əmtəələrin istehsalı və tədavülünün tənzimlənmə sistemində (istehlak bazarı) əsas vacib həlqə kimi sənaye ilə ticarət müəssisələri arasında iqtisadi münasibətlər çıxış edir. Prinsipial dəyişikliklər ondan ibarətdir ki, bu əlaqələr birbaşa xarakter daşımağa başlamışdır. İqtisadi münasibətlərin(əlaqələrin) təşkilatçısı kimi sahə orqanları deyil, yeni bazar institutları - əmtəə birjaları, yarmarkalar, hərraclar, vasitəçi təşkilatlar, istehsalçılar assosiasiyası, bazar münasibətlərinin maraqlı olan subyektləri tərəfdən könüllü əsasda yaradılan yerli koordinasiya orqanları çıxış edirlər. Bazar iqtisadiyyatında məhz bu əsas aspekt, istehlak malları istehsalı üzrə inkişafın əsas tənzimləyicisi olmalıdır. İstehlak bazarı alqı-satqı prosesinin son mərhələsi - yəni bilavasitə istehsal olunmuş malların satışı ilə məşğul olduğundan, yeni iqtisadi sistemə keçdikdə, bu sahədə köklü dəyişiliklər baş verməyə bilməz. Buna görə də istehlak bazarının formalaşması və inkişafı istiqamətləri, onun müasir vəziyyəti və qiymətləndirilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Hesab edirəm ki, respublikamızda istehlak bazarını formalaşdırmaq və inkişaf etdirmək üçün aşağıdakı üstünlük təşkil edən tədbirlər həyata keçirilməlidir: 1.
əhalinin artan ictimai tələbatının tam və dolğun ödənilməsinə şərait yaradılmalı; 2.
strukturu formalaşdırılmalı; 3.
istehlak mallarının səmərəli reallaşmasını həyata keçirmək və onların istehlakçıya çatdırılması təmin edilməli; 4.
müşayiət olunmalıdır; 5.
istehsal ilə istehlak arasında təsərrüfat münasibətləri bazar-iqtisadi qanunlarına müvafiq şəkildə tənzimlənməlidir; 69
6.
tələb və təklif arasında dinamik tarazlığa nail olmaq və onun ənənəvi xarakter almasına şərait yaradılmalıdır; 7.
istehlak bazarının səmərəli fəaliyyəti və onun inkişaf etdirilməsi üçün qeyd olunan tədbirlərlə yanaşı, bu sahədə institusional təsisatlandırmalar da genişləndirilməlidir. Malların istehsal, satış və istehlak proqnozlarının işlənib hazırlanması, bazarda istehlak mallarının tələb və təklifi arasında proporsiyaların saxlanılması, əhalinin sosial müdafiəsi və əsas məhsul növlərinin istehlakı, pul tədavülünün normalaşmasının təmin edilməsi üçün zəruri şərtdir. Bazar münasibətləri şəraitində dövlət, əsasən əmtəə istehsalının inkişafına iqtisadi təsir göstərən metodlardan istifadə etməlidir. Fikrimizcə, transformasiya dövründə tənzimlənmənin miqyası daxili və xarici siyasi şəraitdən əhəmiyyətli dərəcədə asılı olur ki, həmin dövrdə direktiv üsulların tətbiqindən faydalanmaq lazım gəlir. İstehlak malları bazarının inkişaf perspektivlərinin müəyyən edilməsinin və tənzimlənməsinin bir çox cəhətləri fərqləndirilir. İlk növbədə bilmək lazımdır ki, biz yerli istehsal hesabına məcmu istehlakın hansı nisbətdə ödənilməsini təmin edə bilərik. İkinci tərəfdən mütləq şəkildə demoqrafik dəyişikliklər nəzərə alınmalıdır. Daha bir aspektə görə biz idxal mallarının dövriyyəsinin ümumi həcmini, həmin malların növ-çeşid tərkibini və
nəticə olaraq
ərzaq təhlükəsizliyini dəqiqləşdirməliyik. Digər aktual və vacib cəhət isə gələcək dövrdə istehlak malları bazarının inkişafına təsir göstərmək gücünə malik ola bilən bazar infrastrukturununun təşkili,yaradılması məsələsidir.
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|