Azәrbaycanda inflyasiyanın ikirәqmli hәddә çatması makroiqtisadi tarazlıq vә
Yüklə 1,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
5
nәhayәt, (iii) Alternativ metodologiyaları әsas götürmәklә Azәrbaycan Respublikasında alternativ qiymәt müşahidәsi aparmaq vә sonda ölkә üçün alternativ İQİ hesablamaq istiqamәtindә fәaliyyәtlәr hәyata keçirilib.
Layihә çәrçivәsindә aşağıdakı nәticәlәr әldә olunub: • Azәrbaycanda ilk dәfә olaraq Dövlәt Statistika Komitәsinә alternativ şәkildә qiymәtlәrin statistik müşahidәsi aparılmış vә rәsmi göstәricilәrlә müqayisәyә gәlәn inflyasiya sәviyyәsi hesablanmışdır; • Dövlәt Statistika Komitәsi 2007-ci ildә Azәrbaycanda ikirәqәmli inflyasiyanın olduğunu etiraf edib; • Nazirlәr Kabinetinin 2007-ci ilin 1-ci rübünün vә yarım ilin sosial-iqtisadi yekunlarına hәsr olunan müşavirәsindә ölkәdә ikirәqәmli inflyasiya problemı prezident tәrәfindәn hәlli vacib vәzifә kimi qoyulmuş vә hökümәtә anti- inflyasiya tәdbirlәrini güclәndirmәk tapşırığı verilmişdir; • Hәyata keçirilmiş ictimai maariflәndirmә kampaniyaları iş adamlarının, әhalinin inflyasiya vә onun sosial –iqtisadi tәsirlәri barәdә mәlumatlılıq sәviyyәsini artırmış vә rasional gözlәmә imkanlarını genişlәndirmişdir; • Layihә çәrçivәsindә hazırlanmış vә aidiyyatı orqanlara göndәrilmiş tövsiyәlәr paketinә bır sıra qurumlardan, o cümlәdәn İqtisadi İnkişaf, Әmәk vә Әhalinin Sosial Müdafiәsi nazirliklәrindәn cavab alınmış vә tәqdim olunmuş bәzi tövsiyәlәr artıq qәbul edilmişdir; • Alternativ qaydada hesablanmış inflyasiya göstәricisi mәtbuatın, tәdqiqatçıların, iş adamlarının, ev tәsәrrüfatlarının istinad mәnbәyinә çevrilmişdir. Hәtta Londonda nәşr olunan mәşhur “The Economist” jurnalının 8 mart 2007-ci il tarixli sayında Britaniyanın nüfuzlu araşdırma mәrkәzlәrindәn olan “Economist Intelligence Unit” tәrәfindәn hazırlanaraq dәrc olunmuş “Boom and gloom: Azerbaijan's economy, drunk on oil, is suffering rapid inflation” adlı mәqalәdә USAİD-in dәstәyi
6
ilә hәyata keçirilmiş layihәnin yanvar ayı üzrә İQİ nәticәlәrinә istinad edilib; • Layihәnin nәticәlәrinә istinadların çoxalması onun әsasında hesablanmış alternativ inflyasiya göstәricisinin nәinki tanınması, eyni zamanda qәbul edilmәsindә әhәmiyyәtli rol oynayıb ki, bu da son illәr hökümәt üçün psixoloji baryer olan birrәqәmli inflyasiyadan ikirәqәmli inflyasiyaya keçid problemini hәll edib. 7
NӘTİCӘ SPİRALI
Azәrbaycanda inflyasiyanın hesablanmasına alternativ baxış hansı zәrurәtdәn doğdu? Bu sualı hәlә 2000-ci ilin әvvәllәrindә Polşada fәaliyyәt göstәrәn yerli tәdqiqat mәrkәzi cavablandırmışdı: makro-iqtisadi tarazılığı qorumaq üçün. Bu, sadәcә, inflyasiya dәrәcәsi ilә bağlı cәmiyyәtdә yaranan şübhәlәrә son qoymağa deyil, hәmçinin hökumәtin sosial- iqtisadi siyasәtinә düzәlişlәr etmәk üçün әhәmiyyәtlidir. Mәrkәzi vә Şәrqi Avropada ilk dәfә Polşanın Sosial vә İqtisadi Araşdırma Mәrkәzinin başladığı bu tәdqiqat sonradan Ukraynanın İqtisadi Tәhsil vә Araşdırma Alyansının ekspertlәrinin diqqәt mәrkәzindә oldu. Nәhayәt, Azәrbaycanda bu mәsәlәni ABŞ Beynәlxalq İnkişaf Agentliyinin maliyyә dәstәyi ilә İqtisadi Tәdqiqatlar Mәrkәzinin ekspertlәri gündәmә gәtirdilәr. Azәrbaycanda inflyasiyanın ikirәqәmli hәddә çatması problemin nә qәdәr aktual vә mübahisәli olduğunu bir daha tәsdiq etdi. İnflyasiya vә sosial mühit indiqatorları arasındakı mәnfi korelyasiya sübut olunmuş hipotezdir. Belәliklә dә, ölkәdә mövcud olan inflyasiya sәviyyәsi haqqında gerçәk mәlumata malik olmaq hәmin ölkәdә hәyat sәviyyәsini düzgün qiymәtlәndirmәk vә iqtisadi inkişafın real xarakteristikasını müәyyәn etmәk baxımından xüsusi әhәmiyyәt kәsb edir. Azәrbaycan iqtisadiyyatının model ssenarilәrinin hazırlanması vә adekvatlığı statistikanın, başda inflyasiya göstәricilәri olmaqla, dәqiq hesablanmasını tәlәb edir. İqtisadçılar Valdes vә Engelin neft qazancının “dәyişmәz gәlirlәr” hipotezinә uyğun nәsillәr arasında bölgüsü dә İQİ-nin nә dәrәcәdә adekvat olmasından xeyli asılıdır. Dövlәt Statistika Komitәsi tәrәfindәn inflyasiyanın hesablanması beynәlxalq metodologiyaya uyğun hәyata keçirilir. “Azәrbaycanda alternativ inflyasiya metodologiyasının hazırlanması” layihәsi çәrçivәsindә inflyasiya bütün ölkәlәrdә
8
olduğu kimi Laspeyres metodu ilә hesablanıb. Odur ki, bir çox ölkәlәrdә olduğu kimi, Azәrbaycanda da hәmin metodika әsasında inflyasiya sәviyyәsi hesablanarkәn eyni bir istehlak sәbәtinin cari dövrdә (ayda, kvartalda vә ildә) qiymәtlәri hәmin istehlak sәbәtinin keçәn dövrdәki qiymәtlәrinә bölünmәklә tapılır. Mәntiqә әsaslanaraq verilәn “әgәr eyni düstur istifadә edilәcәksә, bәs onda alternativlik özünü nәdә göstәrәcәk” sualının cavablandırılması mәqsәdilә aşağıda qeyd olunanları diqqәtinizә çatdırırıq. Әvvәla, nәzәrdәn qaçırmayaq ki, Laspeyres metodu inflyasiyanın hesablanmasının çox ümumilәşmiş vә yekun formuludur. Daha doğrusu, bu hesablanmaya qәdәr vә hesablanmadan sonra istifadә edilәn metodologiyalardan asılı olaraq inflyasiya sәviyyәsini xarakterizә edәn nәticәlәr kәskin fәrqlәnә bilәr. İkincisi, mәqsәd sadәcә, Laspeyres metoduna deyil, hәmçinin ölkәmizdә tәtbiq edilәn metodologiyanın tәtbiqi üsullarına alternativliyin axtarılmasıdır. Elә mәşhur iqtisadçı Skot Rogerin “problem inflyasiyanı hesablayarkәn hansı metodologiyanın tәtbiqindә deyil, onun necә tәtbiq olunmasındadır” fikirlәri dә bu qәnaәti güclәndirir. Birinci alternativ yanaşma inflyasiyanın hesablanması mәqsәdilә seçilәn (müşahidә edilәn) әmtәә vә xidmәtlәrin qiymәtlәrinin müşahidәsi üsulu vә müşahidә aparılacaq regionların seçilmәsi vә yekunda ölkә üçün hesablanan istehlak qiymәtlәri indeksindә әks etdirilmәsi qaydası ilә bağlıdır. Bu yanaşmada әsas mәqsәd istehlak sәbәtinә daxil olan әmtәә vә xidmәtlәrin qiymәt müşahidәsinin hansı obyektlәrdә vә necә aparılmasını müәyyәn etmәkdәn ibarәtdir. Digәr tәrәfdәn isә әmtәә vә xidmәtlәrin qiymәtlәrinin qeydә alınması nәzәrdә tutulan coğrafi yerin seçilmәsinin alternativ üsulları da bu yanaşmanın әsas elementlәrindәndir. Belә ki, dünya tәcrübәsindә qiymәt müşahidәsi aparılacaq regionlar әsasәn iki meyarın – a) region әhalisinin ümumi ölkә әhalisinin tәrkibindә tutduğu xüsusi payın vә b) regionun pәrakәndә әmtәә dövriyyәsinin ölkәnin ümumi әmtәә dövriyyәsindәki xüsusi Yüklə 1,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|