Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti – 100

26 

 

vaxtdan xeyli 

əvvəl  elan  olunmalıdır  ki,  iştirakçıların  görüşü 

keçiril

əcək müəllifin  əsərləri ilə  tanış  olmağa  vaxtı  çatsın.  Belə 

t

ədbirlər əhalini mütaliəyə sövq edir, onların cəmi 23 ay fəaliyyət 

göst

ərmiş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin istiqlal naminə əsrə 

b

ərabər iş gördüyünün bir daha şahidi olarlar.  

Bu günün v

ə sabahın ən yaxşı qəhrəmanlarını, vətənpərvər-

l

ərini  xalqın  tarixi  qəhrəmanlığı  timsalında  yetişdirmək daha 

realdır. Ulu Öndərin çıxışlarında Azərbaycan xalqının hərb tarixi-

n

ə  qızıl  hərflərlə  yazılmış  sərkərdələrin  adları  qürurla çəkilir və 

onların  qəhrəmanlıqları  müasirlərimizə  nümunə  göstərilirdi. 

Onun istinad etdiyi bel

ə sərkərdələr arasında Cümhuriyyət gene-

ral

ları  olan  Səməd bəy  Mehmandarovla  Əliağa  Şıxlinski  xüsusi 

ye

r tuturdu. Bu generalların hər ikisi Azərbaycanın hərb tarixinin 

parlaq simalarıdır və onlar özlərindən sonra çox dəyərli bir hərbi 

irs  miras  qoyub  getmişlər.  Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 

mövcudluğu  dövründə  onun ordu  sıralarında  27  general  xidmət 

etmişdi.  Ümummilli lider Heydər  Əliyev  bu  generalları  həm I 

Dünya müharib

əsinin iştirakçıları kimi, həm də Azərbaycan Xalq 

Cümhuriyy

ətinin  qurucuları  kimi  xatırlayırdı.  Qeyd  etmək 

lazımdır ki, bu generallar azərbaycanlılar arasında nizami hərbin 

zirv

əsi, yeni bir məktəbin yaradıcılarıdır, ən başlıcası isə müstəqil 

Az

ərbaycanın  milli  ordusunun  təşkilatçılarıdır.  Bu  generalların 

daha böyük uğurları Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin müstəqil 

milli  ordusunun  formalaşdırılması  sahəsindəki xidmətləri ilə 

bağlıdır.  Onlar  öz bilik və  təcrübələri, təşəbbüskarlıq  və 

yorulmazlıqları ilə bir-birlərini tamamlayırdılar. Çox qısa zaman 

k

əsiyində  Cümhuriyyətin  ərazi  bütövlüyünü  qorumağa  qadir 

olacaq müst

əqil ordunun təşkilatlandırılması  da  bu  iki  böyük 

generalın  tarixi  xidmətidir.  Bu dahi insanlar gələcək üçün də 

əhəmiyyətini itirməyəcək çox zəngin  bir  irs  qoyub  getmişlər və 

h

əyatını hərb işinə həsr edən hər bir azərbaycanlı zabit tərəfindən 

bu irsin d

ərindən öyrənilməsinə  ehtiyac var.  Ulu öndər Heydər 

Əliyevin  bu  fikrindən  doğan  qənaət belədir ki, hərbi biliyi, 

t

əcrübəsi,  peşəkarlığı  ilə  seçilən Səməd bəy Mehmandarov və 

---

27 

 

Əliağa  Şıxlinski  kimi  sərkərdələr illər keçdikcə  Azərbaycanda 

h

ərbi işə sədaqət nümunəsi olaraq seçiləcəklər və onlardan miras 

qalmış  hərbi irs həmişə  öyrənilməyə  layiqdir.  Hərbi hissələrdə 

“Heyd

ər  Əliyev  və  Cümhuriyyət  Generalları”,  “Cümhuriyyət 

ordusunun qurucusu”, “Az

ərbaycan Xalq Cümhuriyyəti 

dövründ

ə  ordu  quruculuğu”  və  s.  adlarda kütləvi tədbirin 

müxt

əlif formalarından istifadə edərək Azərbaycan generallarının 

h

əyatı, ordu quruculuğundakı xidmətlərini təbliğ etmək  olar. 

 

M

ərdlik  dərsləri  –

 

m

əqsəd cümhuriyyət dövrünün general-

larının qəhrəmanlığını göstərmək, əhalini Cümhuriyyətin məcburi 

süqutu haqq

ında  məlumatlandırmaq,  uşaqlara  vətənpərvərlik 

hissl

əri aşılamaqdır. Əvvəlcədən ssenari hazırlanmalıdır. Ssenari-

nin 

əsasını  hərbi-tarixi hadisələr, bədii və  sənədli  əsərlər təşkil 

edir.  T

ədbirdə  Cümhuriyyət  generalları  haqqında  yazılmış  bədii 

v

ə  sənədli  əsərlərdən parçalar, cümhuriyyət dövründə  yazılmış 

şeirlər, mahnılar, tədqiqtçılarla görüşlər, sənədli filmlər nümayiş 

etdirm

ək olar. 

Ədəbiyyat xülasələri. Xülasə zamanı tədbirin təsirli alınması 

üçün ilk v

ə  əsas olaraq xülasənin  maraqlı  və  canlı  keçməsinə 

diqq

ət yetirmək  lazımdır.  Fərqli  yaş  qrupları  üçün  müxtəlif 

for

malı xülasələr keçirilir. Məsələn, məktəblilərlə AXC haqqında 

m

əlumatları söhbət şəklində qurduqda, maraqlı izahlar verildikdə 

v

ə  parlaq  illüstrasiyalar,  şəkillər  nümayiş  etdirildikdə  materialı 

daha yaxşı mənimsəyirlər. Buna görə də xülasənin ən yaxşı növü 

söhb

ət-xülasə  və  ya kitab sərgisi önündə  hazırlanan  xülasədir. 

Xülas

ənin aparılmasında əsas məqsəd AXC-nin fəaliyyəti haqqın-

da  yazılmış  kitaba diqqət çəkmək,  oxucunu  maraqlandırmaqdır. 

Xülas

ə  qəbul  olunmuş  qaydada  keçirilir:  giriş,  əsas hissə  və 

n

əticədən ibarət olur. Xülasədə  kitabxanaçı  tövsiyə  olunan  ədə-

biy

yatın  qısa  məzmununu  açmalıdır.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki, 

m

əzmunu  açmaq  kitabı  nağıl  etmək demək deyil. Xülasədə 

kitabdan çıxış edərək, seçilmiş mövzu üzrə illüstrasiyalı materiala 

c

əlb etməklə mühazirə söyləmək, müxtəlif – çətin və asan, ciddi 

v

ə  əyləncəli üsullardan istifadə  etmək  lazımdır.  Əgər xülasənin 

---

28 

 

mövzusu dinl

əyiciləri  yorarsa  kitabxanaçı tədbirin sonuna qədər 

daha canlandırıcı üsullara müraciət edərək auditoriyanı əyləndirə 

bil

ər. Məsələn, maraqlandırıcı suallar verə bilər, maraqlı illüstra-

tiv materiallar göst

ərə  bilər və  ya  kitabdan  maraqlı  bir  parçanı 

ifad

əli oxuya bilər. 

1918-

ci  il  Sentyabr  ayının  15-də  Bakının  bolşevik  hərbi 

birl

əşmələri,  yadelli  işğalçılar  və  daşnak  quldurlarından  azad 

edilm

əsinin 100-cü ili tamam olur. Bu, Azərbaycan xalqına aid ən 

şərəfli tarixlərdən biridir. 15 sentyabr 1918-ci  il  tarixinin  yazıl-

ma

sında Nuru Paşanın rəhbərlik etdiyi Qafqaz İslam Ordusunun 

xüsusi rolu olub. Bel

ə gərgin bir zamanda türk əsgərləri köməyə 

yetişərək xalqımızı erməni vandallarından xilas etdilər. Bu ordu 

Bakının  azad  edilməsində  böyük  şücaətlər göstərib, onun tərki-

bind

ə  vuruşan  yüzlərlə  türk  əsgəri  şəhidlik zirvəsinə  yüksəlib. 

Bundan sonra AXC-

nin  paytaxtı  Gəncədən  Bakıya  köçdü, 

Az

ərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti  bütün  ölkə  ərazisində  bərqərar 

oldu.  Q

ədirbilən  xalqımız  xilaskarlarını  heç  vaxt  unutmur,  türk 

əsgərlərinin xatirəsini  ehtiramla  yad  edir,  adını  uca  tutur. 

Bakıdakı Şəhidlər Xiyabanında Bakı türk əsgəri şəhidliyi abidəsi, 

rayonlarda türk 

əsgərlərinin xatirəsinə  abidələr  ucaldılmışdır. 

Bunlar  hamısı  millətimizin qəhrəmanlarına,  millətimizin  şəhid-

l

ərinə göstərilən qayğımızdır, hörmətimizdir. Gənc nəslə 1918-ci 

ild

ə baş verən hadisələr, eləcə də erməni daşnak-bolşevik birləş-

m

ələrinin dinc əhaliyə qarşı törətdiyi vəhşiliklər barədə məlumat 

verm

ək, Nuru Paşanın komandanlığı ilə Qafqaz İslam Ordusunun 

q

əhrəmanlığının  bu  gün  də  unudulmadığını,  onların  xatirəsinə 

daim ehtiram göst

ərilməsini  danışmaq,  imkan daxilində  bu 

abid

ələrə ziyarət təşkil etmək olar. 

C

əmi 23 ay fəaliyyət göstərməsinə baxmayaraq, ilk respubli-

ka dövründ

ə həyata keçirilən tədbirlər müstəqil dövlətçiliyimizin 

əsaslarının yaradılması və gələcək inkişaf yolunun müəyyənləşdi-

rilm

əsi  baxımından  mühüm  əhəmiyyət kəsb etdi. Azərbaycan 

Xalq Cümhuriyy

əti xüsusən təhsilin, mədəniyyətin, ədəbiyyat və 

inc

əsənətin inkişafı sahəsində fəaliyyəti ilə yadda qalmışdır. 

---