Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti – 100
Yüklə 489,7 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əlavə 4 Az ərbaycan Xalq Cümhuriyyəti haqqında görk əmli şəxsiyyətlərdən sitatlar
- M.Ə.Rəsulzadə, siyasi xadim 53 Ədəbiyyat
- 2018-ci ilin Az ərbaycan Respublikasında “Azərbaycan Xalq Cümhuriyy əti İli” elan edilməsi haqqında
- Əhməd, D.
- İsmayılov, X.
- Topçubaşı, Ə.
- Hasanoğlu, A
- Azerbaijan Democratic Republic: Great Britains Archive documents
- Əlavələr Əlavə 1
48
Az ərbaycan Xalq Cümhuriyyəti haqqında görk əmli şəxsiyyətlərdən sitatlar Əsrin sonunda öz müstəqilliyini bərpa edən Azərbaycan Respublikası Xalq Cümhuriyyətinin varisi olaraq Üzeyir Hacı- b əylinin və Əhməd Cavadın yaratdıqları dövlət himnini, Xalq Cümhuriyy ətinin üçrəngli bayrağını və gerbini bərpa etdi. Bu dövl ətçilik atributları bu gün də hər bir Azərbaycan vətəndaşı üçün olduqca əzizdir... Bu dövlət, bu quruluş 1918-ci ildə yaranmış ilk xalq cümhuriyyətinin varisidir. Bütün dövlət onun varisidir, bütün respublika onun varisidir, bütün xalq onun varisidir. ***
Müs əlman Şərqində ilk demokratik cümhuriyyətin məhz Az ərbaycan torpağında yaranması xalqımızın o dövrdə və o illər ərəfəsində – XIX əsrin sonunda və XX əsrin əvvəllərində milli müst
əqillik, azadlıq duyğuları ilə yaşaması ilə bağlıdır. O illərdə xalqımızın qabaqcıl şəxsiyyətləri, mütəfəkkir adamları, ziyalıları xalqımızda milli azadlıq, milli müstəqillik duyğularını gücləndir- miş, milli dirçəliş, milli oyanış əhval-ruhiyyəsi yaymış və bun- ların hamısı məntiqi olaraq Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasına gətirib çıxarmışdır.
***
Müasir Az ərbaycan dövləti məhz 1918-ci ildə yaranmış Az ərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varisidir ***
Onlar öz cəsarətli fəaliyyətləri ilə Azərbaycanda ilk müstəqil dövlətin qurulması üçün güclü addımlar atdılar. Xalqımıza müstə- qillik ənənələri qoyub getdilər.
49
*** ... Az ərbaycanın gözəl himni var. Sevindirici haldır ki, bu himn h ələ 1918-ci ildə yazılıb. Bunun müəllifi bizim böyük b əstəkarımız Üzeyir Hacıbəyovdur. Himnimizin sözlərini böyük şairimiz Əhməd Cavad yazıb. Onun musiqisi də çox gözəldir, sözl
əri də çox mənalıdır, gözəldir. Mən xarici ölkələrə səfər edər- k ən hər yerdə iki himn çalınır - Azərbaycanın himni, bir də getdi- yimiz ölk ənin himni. Hər ölkənin himni özünə görə əzizdir. Öz xalqının musiqisini, mənəvi xüsusiyyətlərini əks etdirir. Bu t əbiidir. Ancaq mən hər yerdə müqayisə edib görürəm ki, bizim himnin mü əllifləri bu himni nə qədər böyük məharətlə yaradıblar. H ər dəfə xarici ölkələrdə bu himni dinləyərkən mən yenidən iftixar hissi duyuram.
*** XIX əsrdən başlanan mürəkkəb ictimai-siyasi proseslərin gedişi Azərbaycan cəmiyyətində əsaslı dəyişikliklərə gətirib çıxartdı, yeni mühitdə formalaşan görkəmli ictimai və siyasi xadiml ərimiz əsrin çağırış və tələblərinə layiqincə cavab verməyə qadir oldular. Az ərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurulması üçün münbit z əmin yarandı.
***
Bu gün (18 oktyabr 2001- ci il) Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi haqqında Konstitusiya aktından danışarkən mütləq qeyd etmək lazımdır ki, həmin müstəqillik aktı Azərbaycanın 1918- ci ildə mövcud olmuş Xalq Cümhuriyyətinin bərpasıdır. Biz onlar ın varisiyik, onların işinin davamçılarıyıq – ancaq yeni şəraitdə, yeni bir tarixi zamanda.
*** Az ərbaycan Milli Şurasının qəbul etdiyi tarixi bəyannamə yeni yaranmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin daxili və xarici siyas
ətinin başlıca prinsiplərini bütün dünyaya bildirdi. 50
B əyannamədə elan edilmiş prinsiplər – Azərbaycan xalqının öz müq
əddəratını müəyyən etmək, insanların hüquq bərabərliyinə hörm
ət, bütün xarici dövlətlərlə, habelə qonşu xalqlarla dinclik və əmin-amanlıq şəraitində yaşamaq, bir-birinin suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmətlə yanaşmaq prinsirləri Azərbaycan Xalq Cümhuriyy ətinin beynəlxalq nüfuzunu artırdı.
*** Çar Rusiyasının ordusunda azərbaycanlılar, müsəlmanlar xidm
ət etmədikləri halda Azərbaycan oğulları rus ordusunun yüks
əksəviyyəli hərbi məktəblərini bitirib, döyüşlərdə böyük peşəkarlıq, qəhrəmanlıq nümunələri göstərib, general rütbələri alıb, yüksək ordenlərlə təltif ediliblərsə, bunlar Azərbaycan xalqı- nın, oğullarının nəyə qadir olduğunu göstərir. Bunlar tariximizin sovet dövründ ə unudulmuş səhifələrdir, faktlardır. Ancaq biz bu gün tariximizi b ərpa edərkən bunların hamısını öyrənməliyik və xalqımız bunu bilməlidir.
*** Biz 26 iyun gününü bayram elan etmişik. Bu, tamam əsaslı- dır, məqsədəuyğun, qanunauyğundur. Çünki 80 il bundan öncə m əhz bu gün Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin– ölkəmizin müst əqilliyini elan edən Xalq Cümhuriyyətinin, müstəqil Azər- bay canı qurub-yaradan, hələ Gəncədə fəaliyyət göstərən hökumə- tin ilk addımlarından biri Azərbaycanın Milli Ordusunun yaran- ması haqqında verdiyi qərar olmuşdur. Həmin qərara, addıma böyük hörm ət əlaməti olaraq biz 26 iyun gününü Azərbaycanın Silahlı Qüvvələri, ordusu günü elan etmişik”.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Avropanın demokratik dəyərləri ilə Şərq mədəniyyətinin xüsusiyyətlərini, milli-mənəvi dəyərlərimizi üzvi şəkildə birləşdirən yeni dövlət və cəmiyyət nümunəsi idi. Müsəlman ölkəsi olmaqla yanaşı, Azərbaycan
51
bütün tarixi boyu Qərb dəyərlərini, mədəniyyətini məmnuniyyətlə mənimsəmiş, azərbaycanlı ziyalılar və siyasi xadimlər ölkənin gələcəyini müasir təhsildə, elmdə, sivil xalqlar ailəsinə qovuş- maqda görmüşdür.
*** Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti təcavüzə məruz qaldığı üçün qarşıya qoyduğu məqsədlərə tam müvəffəq ola bilmədən süquta uğrasa da, onun şüurlarda bərqərar etdiyi müstəqillik ideyası unudulmadı. Azərbaycan xalqı ötən dövr ərzində milli dövlətçilik atributlarının bir çoxunu qoruyub saxlaya bildi. Ümummilli lider Heydər Əliyevin respublikada uğurla gerçəkləşdirdiyi siyasət xalqımızın tarixi-mədəni yaddaşını özünə qaytararaq milli mənlik şüurunu inkişaf etdirdi, azərbaycançılıq məfkurəsi işığında müstəqillik arzularının güclənməsi və yaxın gələcəkdə yenidən həqiqətə çevrilməsinə zəmin yaratdı. *** Bildiyiniz kimi, Azərbaycan bayrağı, bizim üçrəngli bayra- ğımız 1918-ci il noyabrın 9-da Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin qərarı ilə təsdiq edilmişdir. Məhz noyabrın 9-u Azərbaycanda bundan sonra hər il Azərbaycan Dövlət Bayrağı Günü kimi qeyd olunacaqdır. Hər iki sərəncamın məhz noyabrın 17- də imzalanmasının səbəbi də çox məntiqli və aydındır. Məhz 1990- cı il noyabrın 17-də ilk dəfə olaraq Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bayrağı Azərbaycanda dövlət bayrağı kimi qaldırıldı. Ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında Naxçıvan Ali Sovetinin sessiyasında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bayrağı Naxçıvanda dövlət bayrağı kimi təsdiq edildi. İlham Əliyev, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
Müstəqillik yolumuz heç də asan və hamar olmamışdır. Bu yolda itkilərimiz, ağrılarımız, acılarımız kifayət qədər olub. 1918- ci ildə yaradılmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Şərqin ilk 52
demokratik parlament respublikası olmuşdur. Həmin il, həmin dövr Azərbaycan müsəlman dünyası, müsəlman Şərqi üçün əsl mayaka çevrilmişdir. Müsəlman qızları üçün ilk dünyəvi məktəb açılmışdır, Azərbaycan qadınları səsvermə hüququnu qazanmış- dır, Şərqin ilk operası və baleti yazılmışdır. Mehriban Əliyeva, Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti
Dövlət rəmzlərinə hörmət. Hər bir vətəndaş Azərbaycan Res- pub
likasının dövlət rəmzlərinə – bayrağına, gerbinə və himninə hörmət etməlidir. Az ərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, maddə 75 Bir kərə yüksələn bayraq, bir daha enməz! Sən bizimsən, bizim sən durduqca bədəndə can, yaşa, yaşa çox yaşa, ey, şanlı Azərbaycan!
*** Səsimizi məzlum Azərbaycan xalqına duyurmaq məqsədilə, bugünkü qanlı Aprel istilası matəmini yaşayanlara deyirik ki, bolşeviklər, Azərbaycanda bütün Şərqə nümunə bir dövlət qur- duqlarını söyləyirlər. Sözlərində səmimi olub dediklərinə həqiqə- tən inansaydılar, dəmir pərdəni qaldırar, Cümhuriyyətin qapılarını açar, sizləri azad dünya ilə əlaqə və münasibətə gətirərlərdi. Fəqət bunu edə bilməzlər, çünki, o zaman yalanları üzə çıxar: qaraya - ağ, zülmə - ədalət, yoxsulluğa - varlıq, əsirliyə - azadlıq, istilaya - istiqlal dedikləri aşikar olar! Onlar, bu cəsarəti göstərə bilməz, inadlarında davam edərlər. Fəqət, bu inad onları qurtara bilməz: həqq ilə batilin, doğru ilə yalanın dünya ölçüsündə gedən mücadiləsində nəhayi qələbə həqqin və doğrunundur. Bu zəfər günəşi əlbəttə ki, bir gün Azərbaycanda da parıldayacaqdır!
53
Ədəbiyyat Az ərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyi haqqında: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı, 16 may 2017-ci il //Az ərbaycan.-2017.-17 may.-S.2.; Ədəbiyyat q əzeti.-2017.- 20 may.- S.1. 2018-ci ilin Az ərbaycan Respublikasında “Azərbaycan Xalq Cümhuriyy əti İli” elan edilməsi haqqında: Azərbaycan Respub
likası Prezidentinin Sərəncamı, 10 yanvar 2018-ci il //Az
ərbaycan.- 2018.-11 yanvar.- S.1.
ərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ensiklopediyası: 2 cilddə /baş red. Y.Mahmudov; red. heyəti İ.Ağayev, T.Babayev (məsul katib), A. Bağırov [və b.]; [burax. məs. S. İsmayılova; dizayner N. N əhmətov; xəritələrin tərtibçısı İ. Süleymanov; baş red. S. Bektaşi].-Bakı: Şərq-Qərb, 2014.-C.1.-471 s.; C.2.-471 s. Az ərbaycan Xalq Cümhuriyyəti – 90: (1918-1920): Bibli- oqrafiya /Az ərb. Resp. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Azər- bay
can Milli Kitabxanası; tərtib ed. Ş.Nağıyeva, ixtisas redaktoru K.Tahirov.- B akı, 2008.- 256 s.
cü il
/A.İsgəndərov [et al.]; red. heyəti: U.K.Ələkbərov [et al.]; bur. m
əsul F.Əhmədova; Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası.-Bakı: Elm və Təhsil, 2014.- 264 s.
/Dilq
əm Əhməd.- Bakı: TEAS Press, 2017.- C.I.-140 s. İbrahimli, X. Azərbaycan mühacirəti tarixi /Xaləddin İbrahimli; elmi red. S.S.Əliyarlı.- II nəşr.- Bakı: Teas Press, 2015.- 264 s.
54
İsgəndərli; ön sözün müəl., rəy. C.Makkarti; AMEA İnsan Hüquqlar
ı İnstitutu.- Bakı: Elm və Təhsil, 2013.- 210 s. İsmayılov, X. Azərbaycanın hüquq tarixi: dərslik /Xəyyam İsmayılov; elmi red. M.F.Məlikova.- Bakı: Elm və Təhsil, 2015.- 572 s.
Bak
ı: Azərbaycan nəşriyyatı, 2015.- C.III.-712 s. Mehdiyev, R. ADR- İran diplomatik münasibətləri Qafqaz Fövq əladə Komissiyasının sənədləri işığında: 1919-1920-ci illər /ideyanın və ön söz müəl., elmi red. Ramiz Mehdiyev; fars dilind
ən tərc. Ş.Yəhyayev, E. Abdullayev; tarixi qeydlər E.Əmirov, T.Hacıyev; [burax. məs. S. İsmayılova; dizayner N.N əhmətov].-Bakı: Şərq-Qərb, 2017.-389 s. M əhəmməd Əmin Rəsulzadə: biblioqrafiya = Mehmet Emin Resulzade: bibliografya = Мухаммед Эмин Расулзаде: библиография /tərt., ön sözün müəllifi, red. N.Q.Yaqublu, translit. red. S. Xalidoğlu, rəssam R.A.Rəsulzadə.- Bakı: Kitab Klubu, 2015.- 464 s.
/Hilal
Münşi; tərt., ön sözün müəl. Ş.A.Qarabağlı, elmi red. T. Hüseynoğlu.- Bakı: Elm və Təhsil, 2014.- 316 s. R əsulzadə, M.Ə. Məktublar. Şəfibəyçilik /Məmməd Əmin R əsulzadə; tərt. ed., ön sözün və izahların müəl. A.Balayev; elmi red. Ə. E.Məmmədli, M.R.Oruclu.-Bakı: [Kitab Klubu], 2017.- 195 s.
R əsulzadə, M.Ə. Azərbaycan Cümhuriyyəti /Məmməd Əmin Rəsulzadə; tərt. Y. S. Türkel.- Bakı, 2015.- 152 s. R əsulzadə, M.Ə. Əsərləri /Məmməd Əmin Rəsulzadə; tərt., translit., ön sözün mü əl. Ş.A.Hüseynov, translit. red. M.Qarayev, M.H.Müs
əddiq; Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi: 1903-1 909 / red. M. Əvəzqızı.- II nəşri.- Bakı: Təhsil, 2014.- C.I.-480 s.; C.II : 1909-1914 .- 528 s.; C.III: 1915-1916.- 55
616 s.; C.IV: 1917- aprel 1918.- 416 s.; C.V: 1918-aprel 1920.- 440 s. Şahsevən, İ. Azərbaycan Cümhuriyyətinin daxili işlər nazirl
əri və silahdaşları: İstiqlal fədailəri: 1918-1920 /İltifat Şahsevən; red. Z.Şahsevənli; elmi red. Ş. Qasımov.- Bakı: Müt ərcim, 2017.- 476 s. Süleymanov, M. Az ərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hərb tarixi /Mehman Süleymanov; elmi red. P.Q. Darabadi; r əy.
N.Ə.Maksvell.- Tehran: Firuzan, 2014.- C.I.-760 s.; C.II.- 696 s. Süleymanov, M. Nuri Paşa və silahdaşları /Mehman Süleymanov; t ərt.: M.M.C.Rıhtım, M.A.Nuriyeva; Qafqaz Universiteti, Qafqaz Araşdırmaları İnstitutu.- Genişləndirilmiş II n əşri.- Bakı: Nurlar NPM, 2014.- 536 s. Topçubaşı, Ə. Azərbaycan Cümhuriyyətinin yaradılması /Əlimərdan bəy Topçubaşı.- Bakı: Təknur, 2013.- 55 s. Yagublu, N. Mehmet Emin Resulzade Ansiklopedisi /Nesiman Yagublu; terc. T.Kırhan; ed. A.Güneşov.- Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği, 2015.- 502 s. Hasanoğlu, A. Ermeni sendromu: Karabağ savaşının gerçekleri /Aygün Hasanoğlu; türk diline terc. B.Duran.- İstanbul, 2013.- 482 s. Karabekir, K. İstiklâl Harbimiz /Kazım Karabekir; ter.ed. Y.Demirel.- İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.- C.II.- II Bask ı.- 681 s. Балаев, А. Мамед Эмин Расулзаде – основатель идеоло- гии азербайджанизма /Айдын Балаев.-Баку: Kitab Klubu, 2015.- 104 с.
Гулиев, Г. Мамед Эмин Расулзаде: личность и деяния / Гасан Гулиев; ред. Э.Азизова; Министерство Культуры и Туризма Азербайджанской Республики.- Баку: Təhsil, 2014.- 152 с.
56
/ Алимардан-бек Топчибаши; Фонд Гейдара Алиева /сост. Г.Г.Мамулиа; сост. Р.А.Абуталыбов; авт. предисл., пер., авт. примеч. Г.Г. Мамулиа; науч. ред. И. Агакишиев.- М.: Художественная литература, 2016.- Кн. 1: 1919-1921.- 568 с.
April 28, 2014 = Əlimərdan bəy Topçubaşovun 150 illiyinə həsr olunmuş Beynəlxalq Konfrans: Bakı, aprel 28, 2014 / H. Pashayev [et al.]; ADA University, Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Azerbaijan, National Academy of Sciences of Azerbaijan.- Baku, 2014.- 83 p.- İngilis, Azərbaycan və rus dill
ərində. Azerbaijan Democratic Republic: Great Britain's Archive documents /A.A.Bakikhanov Institute of History of the Azerbaijan National Academy of Sciences, Public Association for Regional Development; comp. N.A.Maxwell; scien. ed. Y.M.Mahmudov.- Baku: Chashioglu, 2008.- 576 p.
***
http://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2017/may/54318 2.htm
http://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2018/yanvar/571 269.htm
http://axc.preslib.az/# 57
əricat
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ........................................ 2 2018- ci ilin Azərbaycan Respublikasında “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti İli” elan edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı .................... 5 T ərtibçidən ................................................................................... 6 Kitabxanalarda Az ərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyi il ə bağlı görüləcək işlər ................................... 7 N əticə ......................................................................................... 35 Əlavələr Əlavə 1: Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə abidə ucaldılması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ...................................... 38
Ədəbiyyat ................................................................................... 53
58
Az ərbaycan Xalq Cümhuriyyəti – 100 (Metodik tövsiy ələr)
N əşriyyat rеdaktоru: Mehriban Cəfərova
Ünvan: AZ- 1000 Bakı ş., Хaqani küç. 57 Е-mail: contact@anl.az URL: www.anl.az
M.F.Aхundоv adına Azərbaycan Milli Kitabхanasının mətbəəsində оfsеt üsulu ilə çap оlunmuşdur. Sifariş: № 4 Çapa imz alanmışdır: 05.03.2018 Tirajı: 150 Pulsuz
Document Outline
Yüklə 489,7 Kb. Dostları ilə paylaş:
|