Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti – 100

29 

 

Az

ərbaycanda Xalq Cümhuriyyətinin  qurulması  ölkəmizdə 

ictimai h

əyatda olduğu kimi, mədəni, ədəbi həyatda canlanmaya 

t

əkan verdi. Cümhuriyyət dövrü ədəbiyyatı  mövzu,  problem 

baxımından fərqlənir, yeni çalarlar qazanırdı. Xalq Cümhuriyyəti 

ədəbiyyatda mövzu və  məzmunca yeni əsərlərin meydana 

g

əlməsinə, yeni problemlərin orijinal bədii  həllinə  rəvac verdi. 

Az

ərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə  poeziya ilə  yanaşı, 

n

əsrdə də milli problemlər, o cümlədən, azərbaycançılıq ideyası 

t

əbliğ  olunurdu.  Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklope-

diyasında göstərilmişdir ki, dünyanın ən zəngin ədəbiyyatlarından 

birini  yaratmış  Azərbaycan  xalqı  tarix  boyu  haqq-ədalət, 

b

ərabərlik, azadlıq idealları ilə yaşamış, bu ideallar uğrunda daim 

mübariz

ə aparmışdır. Həmin ideallar və onlar uğrundakı mübari-

z

ə xalqın əsrlərcə yaratdığı ədəbiyyatda istər folklorda, istərsə də 

yazılı bədii əsərlərdə əksini tapmışdır. 

Az

ərbaycançılıq ideologiyası, Azərbaycanda milli dövlətçilik 

t

əfəkkürü dövrün Cəlil Məmmədquluzadə, Mirzə Ələkbər Sabir, 

N

əriman Nərimanov,  Əbdürrəhim bəy  Haqverdiyev,  Əli  bəy 

Hüseynzad

ə, Hüseyn Cavid, Məhəmməd Hadi, Abbas Səhhət, 

Abdulla  Şaiq,  Süleyman  Sani  Axundov,  Yusif  Vəzir Çəmən-

z

əminli, Firidun bəy Köçərli və onlarca digər yazıçı-publisist və 

maarif xadiml

ərinin  əsərlərində, konkret fəaliyyətlərində  əksini 

tap

mışdı. Həmin dövrdə Azərbaycanda geniş vüsət alan istiqlaliy-

y

ət uğrunda siyasi mübarizə ilə bağlı azərbaycançılıq ideologiyası 

m

əzmunca və  keyfiyyətcə  yeni mərhələyə  qədəm qoydu və 

Az

ərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurulması ilə yüksək zirvəyə 

çatdı.  

M.Hadi,  H.Cavid,  A.Şaiq,  C.Cabbarlı,  Ə.Cavad və  digər 

s

ənətkarların  çap  etdirdikləri  şeirlərdə  zamanın  hadisələrinə 

h

əqiqi vətəndaş-şair  münasibəti  əksini  tapırdı.  Müxtəlif  ədəbi 

n

əsli təmsil edən  yazıçıların  C.Məmmədquluzadə,  Ə.  Haqver-

diyev, Y.V.Ç

əmənzəminli, A.Şaiq, C.Cabbarlı və başqalarının bu 

dövrd

ə  fərqli  mövzularda  yaratdıqları  nəsr  əsərləri  ədəbiyyatı-

mızın  dəyərli nümunələri kimi qəbul edilir. Bilavasitə  həmin 

---

30 

 

dövrd

ə baş verən hadisələri əks etdirən nümunə kimi S.Hüseynin 

“İsmailiyyə”  əsəri  böyük  maraqla  qarşılanmışdır.  Bu  dövrdə 

H.Ca

vidin  “Şeyx  Sənan”,  M.Hadinin  “Eşq  ilahəsi”  əsərləri çap 

olunmuş,  C.Cabbarlı  Bakının  türk  qoşunları  tərəfindən azad 

edilm

əsinə  həsr  etdiyi  “Bakı  müharibəsi” pyesini,  “Azərbaycan 

bayrağı”  şeirini  yazmışdı.  C.Məmmədquluzadənin  “Anamın 

kitabı”, “Kamança” pyesləri də o dövrün məhsullarıdır. Cümhu-

riyy

ət dövründə  yazılmış  əsərləri  əhalinin diqətinə  çatdırmaq 

üçün 

aşağıdakı tədbirlərdən istifadə edə bilərsiniz:  

Maraqlı kitab saatı – Bu tədbirin təşkilində əsas fərq kitabın 

seçimind

ədir. Digər tədbirlərdə  yeni kitablar seçilirdisə, burada 

əvvəlki illərdə  çap  olunmuş, oxucular tərəfindən  unudulmuş, 

əhəmiyyətli və maraqlı kitablar oxuculara təqdim edilir. Kitabxa-

naçı “maraqlı kitab saatı” vasitəsilə cümhuriyyət dövründən bəhs 

ed

ən unudulmuş bir sıra kitabları təbliğ edə bilər. 

Açıq qapı günü – bu günlərdə müxtəlif tədbirlər kompleksi- 

kitabxanaya ekskursiyalar, kitablar haqqında söhbətlər, kitab sər-

gisi, AXC dövrünün t

ədqiqatçıları  ilə  görüşlər və  s. keçirmək 

olar. T

ədbir bir gün ərzində keçirilir. Əhali və geniş ictimaiyyəti 

kitabxana

nın fondunda olan AXC-nin fəaliyyəti ilə bağlı kitabla-

rın təbliği və kitabxanaya potensial oxucu cəlb etmək məqsədilə 

t

əşkil edilir. 

Kitab h

əftələri (və ya ongünlük) – kitab sərgisi, ekskursiya 

v

ə  söhbətlər, biblioqrafik icmal, informasiya günü, müəlliflərlə 

(t

ədqiqatçılarla)  görüş,  ədəbiyyat gecələri və  s. kütləvi tədbirlər 

göst

ərildiyi vaxtda (həftə və ya ongünlük) keçirilir. Məqsəd-cüm-

huriyy

ət dövrü ədəbiyyatının təbliğinə oxucunu cəlb etməkdir. 

Oxu  günü  – 

Müəyyən  mövzu  üzrə  ədəbiyyatın  kompleks 

forma  və  metodlarla  təbliğidir. Oxu günlərində  elmi praktik 

konfrans və seminarlar, kitab axşamları, kitab sərgiləri, mühazirə, 

ədəbiyyat  axşamları,  şifahi    jurnallar  və  biblioqrafik  icmallar 

təşkil etmək olar. Tədbir çox vaxt bir neçə gün ərzində  keçirilir. 

Tədbirin  keçirilməsində  müxtəlif  müəssisələrin  və  ictimai  təşki-

---

31 

 

lat

ların  köməyindən  istifadə  etmək  olar.  Məqsəd  cümhuriyyətə 

aid ədəbiyyatın və məlumatların təbliğidir. 

İnformasiya günü – kitabxana xidməti sistemində kompleks 

kitabxana-informasiya t

ədbirlərindən biri kimi kitabxanaya yeni 

daxil olan çap m

əhsulları haqqında oxucuları məlumatlandırmaq 

m

əqsədi daşıyır. 

İnformasiya gününə hazırlıq bir neçə mərhələdə olur. Birinci 

m

ərhələ tədbirin mövzusunun müəyyən edilməsidir. Bu mərhələ-

nin 

ən  başlıca  addımlarından  biri  sərgi-baxış  üçün  mövzuya 

uyğun  yeni  daxil  olan  mühüm  ədəbiyyatlara  baxışın  keçirilməsi 

v

ə  onların  seçilməsidir. Sərgi  kitabxana  işçilərinin (biblioqrafik 

icmal) v

ə  müvafiq  peşə  mütəxəssislərinin analitik, faktoqrafik 

inf

ormasiya  xarakterli  çıxışları  ilə  müşayiət olunur. İnformasiya 

günün

ə  əhalinin  Cümhuriyyət  haqqında  maariflənməsinə  təsir 

göst

ərən digər tədbirlər də daxil etmək olar. Bu tədbirlər sayəsin-

d

ə təbliğat işi genişlənir, oxucuların informasiya tələbatı öyrəni-

lir. Oxuculara informasiya gününd

ə nəşrlər təqdim edilir, nəşrlə-

rin sur

ətlərinin çıxarılması üçün sifarişlər qəbul olunur və nəticə-

d

ə  bu, tədbirin  effektivliyini  artırır.  İkinci  mərhələ  informasiya 

günü v

ə ya ongünlük (dekada) üçün proqramın müəyyən edilmə-

sidir. Üçüncü m

ərhələ  tədbirin bilavasitə  təşkilidir:  pres-relizin, 

reklam m

əlumatlarının  (elan, saytda anons)  hazırlanması,  fərdi 

d

əvətlər, sərginin  xüsusi  ayrılmış  yerdə  yerləşdirilməsi, çap 

m

əhsullarının (bukletlər, yeni kitablar haqqında tövsiyə siyahıları, 

kitab arası əlfəcinlər) hazırlanması və s. 

AXC  dövrünü  əks  etdirən  Məsələn,  “Əli  və  Nino”  filmini 

nümayiş etdirmək olar. Əsərdəki hadisələr Rusiya inqilabı, müs-

təqil  və  demokratik  Azərbaycanın  qurulması  və  Qızıl  Ordunun 

Bakını  işğal  etdiyi  dövrləri  əhatə  edir.    “Əli  və  Nino”  romanı 

1918-1920-

ci  illərdə  Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti  (AXC) 

dövründə  Bakının  dinlərarası,  multikultural  və  tolerant  ruhunu 

ehtiva edir. Bu 

romanın hadisələri əsasən İçərişəhərdə baş versə 

də,  hadisələr  həmçinin  Dağıstan,  Gəncə,  Tbilisi,  Tehran  və 

hazırda  Ermənistanın  işğalı  altında  olan  Şuşada  davam  edir. 

---