Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
38
yüksəkdir, məsələn Barbadosda 10%, İspaniyada 11%, Ficidə 11,4% təşkil edir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ziyarətçilərə birbaşa xidmət göstərən turizm sənayesinə nisbətən , turizmlə əlaqəli olan iqtisadiyyatın digər sahələri (ticarət, tikinti, kənd təsərrüfatı və s.) daha çox əmək tutumlu sahələrdir.Avropa İttifaqında turizm sənayesində iş yerlərinin yaranması 4% onunla qarşılıqlı əlaqədə olan sahələrdə isə 3 dəfə çox, yəni 12% təşkil edir. Bütün düyada tristlərə xidmət sahəsində çalışanların yarıdan çoxu Asiya-Sakit okean regionunun payına düşür. Bu ölkələr üzrə əmək qabiliyyətli əhalinin 12 %-ə qədəri birbaşa və ya dolayı yolla turistlərə xidmət sahəsində iştirak edir. XX əsrin sonu XXI əsrin başlanğıcında turizm sənayesinin əmək bazarında dərin dəyişikliklər baş verir. Dəyişikliklər bir çox amillərin təsiri ilə əlaqələndirilməsində ən sasları aşağıdakılardır: - qloballaşma proselərinin dərinləşməsi və bununla qlaqədar işçi qüvvəsinin mobilliyinin güclənməsi və işləmək üçün sərfəli sahələr arasında rəqabətliliyin kəskinləşməsi, daha professional standartların yayılması; - istehlakçəların seçimlərinin, iqtisadi davranışlarının dəyişilməsi, məlumatlanmış, müstəqil turist təkliflərinin artıqlığından, aktiv, sərbəst, “yeni turistin” yaranması onlarla işi çətinləşdirir və xidmət gıstərən personalın qarşısına daha ciddi tələblər qoyur; - kütləvi turizmdə “yeni turizmə” keçid , istehlakçiların fərdi tələblərinin artması tendensiyası bazarın seqmentləşməsini tələb edir. Belə olan halda turist təklifinin müxtəlifliyi turizm fəaliyyətinin yeni növlərinin yaranması və xidmətdə professionallığın artmasına gətirib çıxarır; - turizm sənayesində yeni texnologiyanın, xüsusilə informasiya texnologiyalarının yayılması əməyin xarakterinin dəyişməsinə, işçilərin vəzifə öhdəliklərinin, onların bilik, bacarıqlarının yenidən baxılmasına gətirib çıxarır. Hal- hazırda demək olr ki, dünyanın bütün ölkələrində işçi qüvvəsinin ixracı və idxalının tənzimlənməsi həyata keçirilir. Bu yerli məşğulluq bazarını xarici işçi qüvvəsinin axınından mehafizə edir, bir tərəfdən yerli əhali araında işsizlik 39
probleminin aradan qaldırılmasına kömək edir, digər tərəfdən isə xarici işçi qüvvəsinin əməyinin rasional istifadəsini təmin edir. Onu da qeyd edək ki, turizm sənayesində bir xüsusiyyət də vardır ki, burada əmək prosesində qadınların üstünlük təşkil etməsidir. Bütün iqtisadi sahələrə nisbətən turizm xidmətində qadınların payı yüksəkdir və bu göstərici artmaqda davam edir. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, turizm potensialında əmək resursları önəmli yer tutur. Kadrların peşəkarlıq səviyyəsi, sayı turizmin inkişafına birbaşa təsir göstərir. Turizmin əmək potensialı, beynəlxalq biliklərə yiyələnən, müasir tələblərə uyğun kadrların hazırlanması və onların bu sahədə əməyə cəlb olunmasıdır. Ölkəmizdə turizm sahəsində çalışan işçilərin də sayı durmadan artır. Xüsusən, burada dövlət sektoru ilə bərabər, özəl sektorun da inkişafı önəmli bir səviyyəyə çatıb. Bunu aşagıdakı cədvəldən daha aydın görmək olur: Cədvəl 2.2. Turizm fəaliyyəti ilə məşğul olan işçilərin sayı (nəfər)
2011 2012 2013 2014 İşçilərin sayı (kənar əvəzçilər də daxil edilməklə) 1418 1541 1730 1729 1794 ondan:
turizm fəaliyyəti ilə məşğul olanlar 1 159
1279 1473
1 515 1567
işçilərin ümumi sayından:
dövlət müəssisələrində 15
17 18
24 14
qeyri-dövlət müəssisələrində 1403
1524 1712
1705 1780
o cümlədən: Xüsusi
1345 1476
1596 1592
1675 Xarici
23 23
28 33
28 Birgə
35 25
88 80
77
Mənbəə:www.stat.qov.az.-2015
Cədvəldən göründüyü kimi turizm fəaliyyəti ilə məşğul olan işçilərin sayı (nəfər) ildən ilə artır. İşçilərin sayı bütövlükdə 2010-cu ildə 1418 nəfər olduğu halda, 2014- cü ildə bu rəqəm 1794 olmuşdur. 40
Azərbaycan turizm sisteminin inkişafı üçün böyük potensiala sahibdir. Qeyri-neft sektorunun inkişafı planında turizm hökümət tərəfindən əsas prioritet sahələrdən biri kimi seçilib. Xüsusilə Azərbaycanın regiolarında turizm xidmətinin və bu sahə ilə məşğul olan sahibkarların inkişafı üçün şərait vardır və əgər lazımı diqqət ayrılarsa ölkə bu sahədən böyük gəlir qazana bilər. Azərbaycanda turizmin potensial göstəricisi əhali sayı, turizmin maddi-texniki bazası, turizm sahəsinə ayrıla biləcək maliyyə vəsaitlərinin həcmi ilə müəyyləşdirilə bilər. Dövriyyə vəsaitləri turizmdə pul vəsaiti ilə ölçülür. Bu pul vəsaitinin mənbəyi isə yaradılan yeni mənfəətdir. Turizmin iqtisadi və sosial inkişafının əsas iqtisadiyyatı olaraq resurslardan istifadə etmək yolları, onun səmərəliliyi iqtisadi potensialın yüksəldilməsinə təsir edir. Rəqabət mühiti şəraitində gəlirli turist obyektləri və hüquqi şəxslər öz fəaliyyətinin genişlənməsinə , özünə maliyyələşmə imkanı yaradır. Məhsul istehsal edən və ya xidmət göstərən hər bir müəssisənin məqsədi mənfəət əldə etməkdir. Mənfəət iki amildən asılıdır: fəaliyyət nəticəsində əldə edilən gəlir və bu fəaliyyət nəticəsində edilən xərclər (sərf olunmuş maliyyə, maddi və əmək ehtiyatları). Məhsulun qiyməti bazar qanununa uyğun formalaşdırıldığı halda istehsalat xərcləri müəssisənin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin necə aparılmasından asılıdır. Müəssisə rəhbərliyi öz ehtiyatlarından nə dərəcədə savadlı istifadə edirsə, onun gəliri də bir o qədər çox olar. Hər bir təşkilatın mühasibat hesablarında qeydə alınmış gəlir əks edilir. Lakin eyni zamanda əldən çıxmış gəlirlər də olur: əldən çıxmış gəlirlər imkanların düzgün istifadə edilməməsi səbəbindən yaranır. Misal üçün, bankda istifadəsiz qalmış vəsaitlərin depozitə qoyulması və ya başqa şirkətin səhmlərinə qoyulması imkanının əldən verilməsi. Daha bir misal: işçilər tərəfindən müştərilərə xidmətin düzgün göstərilməməsi və ya aşağı səviyyədə göstərilməsi və bununla da müştərilərin itirilməsilə gəlirin azalması və s. mülkiyyət növləri üzrə mehmanxana və mehmanxana tipli müəssisələrin gəlir və xərclərinə görə aşağıda göstərilmiş cədvələ nəzər salaq:
Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|