3 azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti MİkroiQTİsadiyyat (Dərslik)
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Birinci halda
- ƏDƏBİYYAT
- Cəmi 60 30 90
270 sxemlərə sığışmayan bəşəriyyətin real təsərrüfatçılıq təc- rübəsinin yüksələn tərəqqisi, bu fikirləri kənara atdı. Əl- bəttə, şəxsi maraq və mənfəət prinsipləri üzərində qurulub, "sosial ədələt" meyarları ilə deyil, "iqtisadi səmərəlilik" çağırışları və qayğıları əsasında idarə olunan ictimai-iqti- sadi sistemin "kamilliyinə" zəmanət vermək, habelə bəşə- riyyətin qədimlərdən arzuladığı "işıqlı ümidlərinə" uyğun olduğunu söyləmək çətindir. Hələlik isə nə qədər ki, daha mükəmməl və insanları hərtərəfli qane edə biləcək ic- timai-iqtisadi bir quruluş, sistem forması tapılmamışdır, deməli yaşadığımız cəmiyyət, onun təsərrüfatçılıq qayda- qanunları, idarəçilik prinsipləri, mədəni-mənəvi əxlaq normaları kiminsə bəyənib-bəyənməməsindən asılı olma- yaraq, fəaliyyətdədir. Bazar münasibətlərinin kəskin rəqabət bazarında fəaliyyət göstərən hər bir sahibkarın, işgüzar biznes ada- mının, şirkətin, birliyin, transmilli korporasiyanın (TMK) son məqsədi gəlir və mənfəətdir. İstehsal prosesində işti- rak edən iqtisadi və maliyyə resurslarının səmərəli istifadə olunmasının son yekunu özünü mənfəətdə göstərir. Bəzən mənfəəti, bazar münasibətləri sisteminin "hərəkətvericisi" və "dirijoru" kimi də səciyyələndirirlər. Hər hansı bir şirkətin gəlirindən onun xərclərini çıx- dıqdan sonra əldə olunan mənfəət, istehsalın səmərəliyinin əsas göstəricisidir. Onun mənbəyi isə insan əməyi ilə ya- naşı, müasir elmi-texniki tərəqqi, beynəlxalq əmək bölgü- sü və daxili-xarici bazarlardakı rəqabət mübarizəsi şə- raitində - sahibkarın yaradıcı, novator (yenilikçi) fəaliy- yəti, yüksək təşkilatçılıq istedadıdır. İqtisadi nəzəriyyədə mühasibat mənfəəti, iqtisadi xa- lis mənfəət, normal mənfəət anlayışları vardır. Mühasibat 271 mənfəəti, satışdan əldə olunmuş məbləğdən şirkətin görü- nən xərclərini) çıxmaqla hesablanır. İqtisadi xalis mənfəət şirkətin həm görünən (xarici), həm də görünməyən (daxili) xərclərinin satışdan əldə edilmiş məbləğdən silinməsi (çıxılması) yolu ilə hesablanır. Nəhayət normal mənfəət isə sahibkarın öz vəzifəsini yerinə yetirdiyinə görə aldığı haqq, yaxud mükafatdır. Sahibkarın kapitalının və istehsal-xidmət dairəsi ob- yektınin işini rəqabət bazarı şəraitində səmərəli təşkil etməsinin konkret məbləğdə ifadəsi olan mənfəət, onun halal haqqıdır. Bu mənfəətin həcmi, başqa şərtlərlə yanaşı istehsalın genişləndirilməsinə imkan yaradır, yeni texnika- texnologiyaların tətbiqinə yol açır, məhsul və xidmətlərin bolluğunu təmin edir, əlavə iş yerləri açılmasını şərtlən- dirir, son nəticə etibarilə milli iqtisadiyyatın inkişafına öz töhfəsini verir. Ümumi daxili məhsulun (ÜDM) artımına xidmət edən sahibkarlıq bölməsinin mənfəətdən səmərəli faydalanmasına yönəldilmiş məqsədyönlü fəaliyyəti, bazar rəqabəti şəraitində alternativ istehsal sahələrinin forma- laşmasına əlverişli imkanlar açır. Şirkətin və sahənin sabit mənfəəti, habelə tədricən artması meyli, alıcıların və bütövlükdə cəmiyyətin həmin sahəyə diqqət yetirməsi, habelə onun daha da genişlən- dirilməsi arzusunun ictimai ifadəsidir. Eyni zamanda, hər hansı bir sahənin (şirkətin) məhsul və xidmətlərinə alıcı tələbinin aşağı düşməsi, ictimai rəyin onları dəstəkləmə- məsi kimi qiymətləndirilə bilər. Birinci halda həmin şir- kət və sahələrin mənfəəti artacaq, ikinci halda isə mən- fəətin azalması şirkətin ziyanla işləməsinə, habelə lazımı tədbirlər həyata keçirilmədikdə, tez-gec müflisləşməsinə səbəb olacaqdır. 272 Qeyd etmək zəruridir ki, müxtəlif ölkələrin milli gə- lirlərinin yarıdan çoxu əhali araşında əmək haqqı, renta, faiz və mənfəət kimi bölüşdürülür. Yüksək inkişaf etmiş ölkələrdə bu rəqəm daha sanballıdır. Maraqlıdır ki, əhalinin ümumi gəlirlərinin quruluşunda, əmək haqqının və mülkiyyətdən alınan gəlirin payı, tədricən artır. Əksinə, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olanların müxtəlif mən- bələr hesabına formalaşan gəlirləri mütləq rəqəmlərlə artsa da, lakin əhalinin ümumi gəlirlərində faiz etibarilə onun xüsusi çəkisi azalmağa doğru meyl edir. Birləşmiş Ştatlar tipik sahibkarlar və kapitalistlər ölkəsi olmasına baxma- yaraq, bu ictimai qrupun milli gəlirdən aldığı pay - 20 faizə yaxındır. Bu fakt, ABŞ-ın və dünya iqtisadiyyatının ümumi mənzərəsində, xüsusilə gəlirlərin quruluşunda, bölgüsündə gedən kəmiyyət-keyfiyyət dəyişikliklərini göstərir. 273 ƏDƏBİYYAT 1. İqtisadi nəzəriyyə. Dərslik. Bakı, 2001. 2. İqtisadi nəzəriyyə. Dərs vəsaiti. Bakı, 2003. 3. İqtisadi nəzəriyyə. Mikroiqtisadiyyat – 1,2. Dərslik. Bakı, 2009. 4. S.İbadov. İqtisadiyyat (İqtisadi nəzəriyyə).Dərslik. Bakı, 2008. 5. M.Q.Mənkyü. Ekonomiksin əsasları. Bakı, 2007. 6. Р.Самуельсон, И.Нордхаус. Экономика. М.2005. 7. К.Р.Макконнел, С.М.Брю. Экономикс. М.2007. 8. С.Н.Ивашковский. Микроэкономика. М.2002. 9. Экономика. Учебник. Под редакцией А.С.Була- това. М.2008. 10. Экономическая теория. Под редакцией В.Д.Видяпина, Г.П.Журавлевой. М.,2007. 274 İqtisadi nəzəriyyə kursundan “Mikroiqtisadiyyat” bölməsi üzrə imtahan sualları 1. Klassik iqtisadi nəzəriyyənin formalaşması 2. Əmtəə-iqtisadi kateqoriya kimi 3. Natural təsərrüfat və onun xüsusiyyətləri 4. İqtisadi nəzəriyyənin başqa elmlərlə əlaqəsi 5. Pulun vəzifələri (funksiyaları) 6. Əmək kooperasiyası anlayışını izah edin 7. Sərbəst sahibkarlıq - biznes fəaliyyəti nə deməkdir 8. İqtisad elminin metodları 9. İstehsal amillərinin əvəz təsnifatı 10. Məhsuldar qüvvələr anlayışını izah edin 11. İqtisadi nəzəriyyənin öyrənilməsinin məqsəd və vəzifələri 12. Analiz və sintez metodunu izah edin 13. İqtisadi biliklərin formalaşması mərhələləri 14. Mezoiqtisadiyyat nəyi öyrənir 15. Makroiqtisadiyyat nəyi öyrənir 16. İstehsal münasibətləri anlayışı və onun formaşması 17. Natural təsərrüfat formasını və onun xüsusiyyətlərini izah edin 18. Mülkiyyətin dövlətsizləşdirilməsi və özəlləşdirilməsi proseslərinin fərqli cəhətləri 19. İqtisadi sistem anlayışı və onun mahiyyəti 20. Sosialist təsərrüfat sisteminin xüsusiyyətləri 21. İqtisadi sistemin formalaşması prosesi 22. Klassik iqtisadi məktəb və onun nümayəndələri 23. İstehsal amilləri və onların əvəzlənməsi prosesi 275 24. İnduksiya və deduksiya metodunu izah edin 25. Elmi abştraksiya metodunu izah edin 26. Təbii və ictimai əmək bölgüsü 27. İstehsal amillərinin əvəz olunması prinsipləri 28. Mülkiyyətin subyektləri 29. İstehsal xərclərinin mahiyyəti və məzmunu 30. Planlı (sosialist) əmtəə təsərrüfatı və onun dağılması 31. Kapitalist əmtəə təsərrüfatı və onun xüsusiyyətləri 32. Qarışıq iqtisadiyyat anlayışını izah edin 33. İstehsal amilləri ilə məhsulun həcmi arasında asılılıq 34. İqtisadi biliklərin tarixi inkişaf yolu 35. Neoklassik istiqamət və onun nümayəndələri 36. Mülkiyyətin mahiyyəti və tarixi tipləri 37. Sadə əmtəə istehsalı və onun xüsusiyyətləri 38. İqtisadi sistemin mahiyyətini izah edin 39. Əmək bölgüsünü izah edin 40. N.Gəncəvinin iqtisadi görüşləri 41. Sadə əmtəə istehsalının meydana çıxması səbəbləri 42. İqtisadı sistemlərin təsnifatı 43. İqtisadi nəzəriyyənin elmin başqa sahələri ilə əlaqəsi 44. Mülkiyyətin tarixi tipləri 45. Fiziokratlar məktəbi və onun nümayəndələri 46. Mənfəət anlayışı və onun formaları 47. Dövlət mülkiyyəti və onun xüsusiyyətləri 48. İqtisadi sistem və onun formaları 49. Kapitalist əmtəə istehsalı və onun xarakterik cəhətləri 50. İstehsalın maddi və şəxsi amilləri 51. İstehsal xərclərinin quruluşu 52. Cəmiyyətin məhsuldar qüvvələri və istehsal münasibətləri 53. İqtisadi nəzəriyyənin (ekonomiksin) 10 prinsipi 276 54. Mənfəətin yüksəldilməsinə təsir edən amillər 55. Aqrar münasibətlərin mahiyyəti 56. İqtisadi nəzəriyyənin elm sistemində yeri və rolu 57. Azərbaycanda iqtisadi fikrin inkişafı 58. Əmtəənin dəyəri və istehlak dəyərini izah edin 59. Mikroiqtisadiyyat nəyi öyrənir 60. Pulun meydana çıxmasının səbəbləri 61. Pul tədavülü və onun tənzimlənməsi 62. İstehsal amillərinin və iqtisadi resursların fərqli cəhətləri 63. Azərbaycan Respublikasında özəlləşdirmə prosesi və onun nəticələri 64. N.Tusinin iqtisadi görüşləri 65. Mülkiyyətin obyektləri və subyektləri 66. Pul haqqında rasional və təkamül nəzəriyyələri 67. Pul tədavülü qanununun formulunu yazıb aydınlaşdırın 68. Renta və onun tarixi formaları 69. Torpaq sahələrinin qiymətlərinin müəyyənləşdirilməsi 70. İqtisadi sistem və onun quruluşu 71. İqtisadi biliklərin meydana çıxması və sonrakı inkişafı 72. Aqrar bölmədə iqtisadi islahatlar 73. İqtisadi nəzəriyyənin predmeti haqqında müxtəlif fikirlər 74. Sahibkarlıq fəaliyyəti və onun xüsusiyyətləri 75. İqtisadi nəzəriyyəni öyrənmək üçün mənbələr 76. Bazar anlayışını izah edin 77. Bazarın meydana çıxması və mahiyyəti 78. Bazarın sosial-iqtisadi mahiyyəti 79. Bazarın vəzifələri hansılardır 80. Bazarın obyektlərinə nələr daxildir 277 81. Bazarın subyektləri kimlərdir 82. Bazarın müxtəlif formalarını izah edin 83. Sərbəst rəqabət bazarı və onun xüsusiyyətləri 84. İnkişaf etməmiş bazar haqqında məlumat verin 85. İnhisarçı bazar nə deməkdir 86.Tənzimlənən bazar nə deməkdir 87. Əmrlə idarə olunan bazarın əsas xüsusiyyətləri 88. Qarışıq bazar və onun başlıca cəhətləri 89. Bazar iqtisadi sisteminin üstün cəhətləri 90. Bazar iqtisadi sisteminin nöqsan cəhətləri 91. Bazar mexanizminin fəaliyyətini izah edin 92. Tələbin mahiyyəti və tələb qanunu 93. Təklifin mahiyyəti və təklif qanunu 94. Tələblə təklifin qarşılıqlı əlaqəsi 95. Tələbin formalaşmasına təsir göstərən amillər 96. Təklifin formalaşmasına təsir göstərən amillər 97. Tələbin qiymətlə bağlı elastikliyini izah edin və formulunu yazın 98. Təklifın qiymətlə bağlı elastikliyini izah edin və formulunu yazın 99. Bazarda qiymətin yaranması 100. Bazarda tarazlıq qiymətini izah edin və onun sxemini çəkin 101. Xalis inhisar nə deməkdir 102. Kartel və sindikat anlayışını izah edin 103. İnhisarların müxtəlif formaları 104. C.Şerman qanunu - ilk antiinhisar qanunu kimi 105. Antiinhisar qanunları və onların fəaliyyəti 106. İnhisarçılığın sosial-iqtisadi nəticələri 107. Xalis rəqabət : 108. Oliqopoliya rəqabəti 278 109. İnhisarçı rəqabət 110. Mükəmməl (kamil, sərbəst, halal) rəqabət 111. Bazar rəqabətinin tiplərini izah edin 112. İqtisadi modellərin gələcək perspektivləri 113. Bazar rəqabətinin mahiyyəti 114. Cənubi Koreya modelinin üstün cəhətləri 115. Çin modelinin xüsusiyyətləri 116. Yapon modeli nə deməkdir 117. Bazar infrasrukturu və onun quruluşu 118. Ənənəvi bazar və onun xüsusiyyətləri 119. Avstriya modelinin oxşar və fərqli cəhətləri 120. Alman modelini izah edin 121. İsveç modelinin fərqli cəhətləri 122. Amerika modelinin xüsusiyyətləri 123. İqtisadi model anlayışını izah edin 124. Sosial iştiqamətin əsas cəhətləri 125. Liberal istiqamətin xüsusiyyətləri 279 “İqtisadi nəzəriyyə” kursunun “Mikroiqtisadiyyat” bölməsi üzrə dərs saatlarının bölgüsü Sıra № Mövzuların adı Saatların miqdarı Müha- zirə Məş- ğələ Cəmi 1. “İqtisadi nəzəriyyə” kursuna giriş 4 - 4 2. İqtisadi nəzəriyyənin predmeti və metodları 4 2 6 3. İqtisadi fikrin meydana çıxması və formalaşması mərhələləri 4 2 6 4. İqtisadi nəzəriyyənin müasir əsas istiqamətləri 4 2 6 5. Təsərrüfat fəaliyyətinin ictimai tipləri və onun təşkili 4 2 6 6. Cəmiyyətin iqtisadi sistemi 4 2 6 7. Mülkiyyət münasibətləri və onun tarixi təkamülü 4 2 6 8. Əmtəə, dəyər və pul nəzəriyyələri 4 2 6 9. İctimai istehsal və onun əsas amilləri 4 2 6 10. Bazar anlayışı, onun mahiyyəti, vəzifələri və formaları 4 2 6 11. Bazar mexanizmi və onun fəaliyyəti 4 2 6 12. Bazar rəqabəti və iqtisadiyyatda inhisarçılıq 4 2 6 13. Bazar münasibətləri iqtisadi sisteminin istiqamətləri və modelləri 4 2 6 14. İstehsal xərcləri və fərdi təkrar istehsal 4 2 6 15. Əmək haqqı, renta, faiz və mənfəət 4 4 8 Cəmi 60 30 90 280 MÜNDƏRİCAT Ön söz...................................................................................... 3 1. “İqtisadi nəzəriyyə” kursuna giriş.................................. 5 2. İqtisadi fikrin meydana çıxması və formalaşması mərhələləri..................................................................... 33 3. İqtisadi nəzəriyyənin predmeti və metodları................. 53 4. İqtisadi nəzəriyyənin müasir əsas istiqamətləri.............. 64 5. Təsərrüfat fəaliyyətinin ictimai tipləri və onun təşkili... 86 6. Cəmiyyətin iqtisadi sistemi........................................... 102 7. Mülkiyyət münasibətləri və onun tarixi təkamülü.......... 111 8. Əmtəə, dəyər və pul nəzəriyyələri................................. 124 9. İctimai istehsal və onun əsas amilləri............................ 146 10. Bazar anlayışı, onun mahiyyəti, vəzifələri və formaları .. 155 11. Bazar mexanizmi və onun fəaliyyəti.............................. 166 12. Bazar rəqabəti və iqtisadiyyatda inhisarçılıq.................. 182 13. Bazar münasibətləri iqtisadi sisteminin istiqamətləri və modelləri......................................................................... 215 14. İstehsal xərcləri və fərdi təkrar istehsal......................... 225 15. Əmək haqqı, renta, faiz və mənfəət............................... 239 Ədəbiyyat................................................................................. 271 İmtahan test sualları................................................................. 272 Dərs saatlarının bölgüsü.......................................................... 277 281 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|