1. FƏNNİn məQSƏDİ, VƏZİFƏLƏRİ, ƏHƏMİYYƏTİ
Yüklə 286,23 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.Marşrut üzrə xəritəalma
- 2.Sahəvi xəritəalma
3 tədqiqatlar geomorfoloji tədqiqatlarla sıx əlaqədə aparılır. Belə ki, relyefin müxtəlif formalarının xarakteristikasını verdikdə, mütləq onun əmələgəlməsində geoloji faktorların rolunu aşkar etmək lazımdır. Geoloji xəritəalma bir neçə üsul ilə aparılır ki, bunlardan ən geniş yayılanları aşağıdakılardır: 1.Marşrut üzrə xəritəalma – Bu zaman tədqiq olunan ərazi bir sıra marşrutlarla süxurların uzanma istiqamətinə perpendikulyar kəsilir və marşrut vaxtı aparılan müşahidələr topoqrafik xəritədə qeyd olunur.
rayonlarda yerinə yetirilir və bir qayda olaraq 1:20 000 – 1: 25 000 miqyaslarda aparılır.
000, 1:5 000). İnstrumental geoloji xəritəalma topoqrafın iştirakı ilə keçir və bu işi topoqraf menzula və kiprigel vasitəsilə aparılır. Çöl praktikası zamanı hər bir tədqiqatçı geoloji vəsaitlərdən istifadə qaydalarını, geoloji kəsimlərin yazılmasını və nümunələr götürməyi, gündəlik yazmağı, müxtəlif geoloji – geomorfoloji obyektlərin foto şəklini çəkməyi, ölkəmizin geoloji və mineral ehtiyatlarını göstərən kolleksiyalar təşkil etməyi bacarmalıdır. Eyni zamanda geoloji planalma işlərinin metodikasını çöl materiallarının elmi surətdə işlənib hazırlanmasını və həmin işlərin Yerin geoloji inkişaf tarixinin və orqanik aləminin gələcəkdə kompleks öyrənilməsinə tətbiq etməyi bacarmalıdır. Çöl müşahidələrinə aşağıdakılar aiddir: rayonun fiziki- geoloji xüsusiyyətlərinin yazılması; kəsilişlərin öyrənilməsi və qrafikin tərtibi; dağ süxurlarının geoloji yaşının təyini; fasiyal dəyişmələr yolu ilə kəsilişlərin tərtibi və korrelyasiyası; paleoekoloji müşahidə, sxematik geoloji xəritələr və profillərin tərtibi. Geoloji tədqiqatlara üç mərhələ daxildir: hazılıq, çöl və kameral işləri. Hazırlıq mərhələsində təşkilat məsələləri ilə yanaşı, geoloji dəstənin rəhbəri tədqiqatçıları çöl ləvazimatları, rayonun geoloji quruluşu və qarşıda duran məsələləri həll etmək üçün lazım olan ədəbiyyat materialları ilə tanış edir. Bundan behruzmelikov.com 4 başqa rəhbər ilk növbədə iş icraçıları ilə birlikdə həmin rayonda bir neçə xüsusi marşrutlar keçirir və hər bir icraçının vəzifəsini qeyd edir. Çöl tədqiqatlarının hazırlıq mərhələsi üçün aşağıdakı ləvazimatlar lazımdır: tədqiqat aparılan rayonun xəritəsi, dağ kompası, lupa, geoloji çəkic, barometr – aneroid, su termometri, ruletka, fotoaparat, qeyd kitabçası, etiket kitabçası, xəritələr üçün sumka, adi və rəngli karandaşlar, rezik, nümunələr götürmək üçün kağız və kiçik meşoçkolar, süxurların karbonatlığını yoxlamaq üçün xüsusi turşu, nümunələri səliqəli bağlamaq üçün nazik ip və s. Qeyd etmək lazımdır ki, xəritələrin miqyası nə qədər böyük olsa, bir o qədər də çöl müşahidələrinin nəticələrini həmin xəritələrdə göstərmək asandır. Adi kompasdan cəhətləri, dağ kompasından isə dağ süxurlarının yatım elementlərini, uzanma və düşmə istiqamətini, meyl bucağını, həmçinin də dərə yamaclarının meylliyini təyin etmək mümkündür. Bu kompaslardan həmçinin mineralların maqnitlik xüsusiyyətini də təyin etmək olur. Belə ki tərkibində dəmir birləşmələri olan minerallara (maqnetit, dəmir kolçedanı və s.) kompasa yaxınlaşdırdıqda, onun əqrəblərinin ilkin vəziyyəti pozulur. Ona görə də kompasla işlədikdə onun yaxınlığındakı dəmir əşyalar müəyyən məsafədə (2 metrdən az olmamaqla) qoyulmalıdır. Geoloji çəkic, geoloqun əsas çöl ləvazimatı olub, nümunələrin götürülməsində və açılışların təmizlənməsində istifadə olunur. İkinci mərhələ, yəni çöl müşahidələri zamanı geoloji tədqiqatlar çay şəbəkələrinin inkişaf etdiyi rayonlarda, daha doğrusu çay və yarğanların sahillərində açılmış ana süxurlarda, həmçinin də suayrıcıda və denudasiya prosesləri nəticəsində dərə yamaclarında açılmış dağ süxurlarında aparılır. Bütün bu toplanmış materiallar tədqiqat aparılan rayonun sutoplayıcı sahəsi üçün geoloji xəritə tərtib etməyə, həmçinin relyeflə geoloji quruluşun əlaqəsini öyrənməyə imkan verir. Bildiyiniz kimi, endogen amillər dağ əmələgəlmə hərəkətləri, vulkanizm, yeraltı təkanlar yer səthinin relyefini əmələ gətirir; ekzogen amillər isə (yəni dəniz, çay, buzlaqların fəaliyyəti) tektonik relyefi hamarlayır. Ona görə də çöl behruzmelikov.com 5 müşahidələri zamanı geoloji quruluşun və süxurların metoloji tərkibinin relyefə təmirini nəzərə almaq lazımdır. Ona görə də müasir relyefin inkişaf xüsusiyyətlərini ayırd etmək üçün, geoloji – geomorfoloji tədqiqatları birlikdə aparmaq məqsədə uyğundur. Çöl müşahidələri zamanı yazılmış çöl sənədlərinin düzgünlüyü geoloji işlərin keyfiyyətli aparılmasını təyin edir ki, bunlardan da əsasları aşağıdakılardır: çöl kitabçasında, yaxud da çöl gündəliyində aparılan qeydlər, sxemlərin tərtibi, xəritələr, kəsilişlər və dağ süxurlarından, minerallardan götürülmüş nümunələr. Faktiki materiallardan tərtib edilmiş xəritədə bütün müşahidə nöqtələri, marşrutların istiqaməti, faydalı qazıntıların yeri və sxematik geoloji xəritənin ilkin konturu göstərilir. Tədqiq olunan ərazinin geoloji quruluşunu aydınlaşdırmaq üçün, həmin ərazidə mövcud olan geoloji kəsimlərin və onlardan götürülən süxur nümunələrinin, fauna qalıqlarının hər tərəfli analiz əsas rol oynayır. Geoloji açılışlara yer səthində çıxışı olan bütün dağ süxurlarını aid etmək olar. Ümumiyyətlə geoloji açılışlar iki cürdür: təbii və süni. Təbii açılışlar əsasən dəniz, çay, yarğan sahillərində və dağ silsilələrinin suayrıcı hissəsində, yamaclarda müşahidə edilir. Süni açılışlara isə müxtəlif dağ – qazma işləri aiddir ki, bunlara daiqurf, kanava, ştolnya, karyer və s. daxildir. Açılışların təsvirinə başlamazdan əvvəl, ilk növbədə onun relyeflə əlaqəsini, onun köklü süxurların yatımına uyğunluğunu, həmin açılışın tektonikanın nəticəsi yaxud da sürüşmə, uçqunların nəticəsi olduğunu aydınlaşdırmaq lazımdır. Əgər açılışların üzəri uçqun və gətirmə materialları ilə örtülmüşdürsə, həmin materialları mütləq təmizləmək lazımdır. Bundan sonra açılışın təsvirini yazmaq mümkündür. Sonra həmin açılışın yeri xəritədə qeyd olunmaqla yanaşı, onun ardıcıl nömrəsi, açılışın dəniz səviyyəsinə görə mütləq hündürlüyü və onu əhatə edən relyefə görə nisbi yüksəkliyi, açılışın həqiqi və görünən qalınlığı təyin olunmalıdır. Çöl şəraitində açılışın təsviri aşağıdan üst qata doğru, kameral şəraitdə isə onun təsviri üst laydan aşağı qata doğru yazılmalıdır. Layların həqiqi qalınlığı, onun tavanından dabanına qədər olan məsafə ilə, görünən qalınlığı isə açılışda müşahidə olunan behruzmelikov.com Yüklə 286,23 Kb. Dostları ilə paylaş:
|