1. FƏNNİn məQSƏDİ, VƏZİFƏLƏRİ, ƏHƏMİYYƏTİ
Yüklə 286,23 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I.İşin hazırlıq mərhələsi.
- II.Çöl işləri mərhələsi.
- III. Kameral mərhələ.
- Torpaq tədqiqatı
4
digər təbii şəraiti aydınlaşdırmaq qeyri mümkündür. Bu halda bir neçə üsuldan istifadə edərək, lazım olan göstəriciləri və nəticəni almaq lazımdır. Göstərilən metodlarla yanaşı, bütün fiziki – coğrafi tədqiqatlar üç mərhələdə aparılır: 1.Hazırlıq; 2.Çöl; 3.Kameral. I.İşin hazırlıq mərhələsi. Aparılan işin məğzindən və qarşıya qoyulan məsələnin həllindən asılı olaraq, iş icraçısı və onun köməkçiləri hazırlıq mərhələsində aşağıdakı işləri yerinə yetirməlidir: 1.Tədqiqat proqramının işlənib – hazırlanması, 2.Kameral və çöl işləridə daxil olmaqla, bütün işlərin ümumi planı və qrafiki tərtib olunmalı. 3.Xəritə, fond və ədəbiyyat materiallarının toplanması. 4.Hazır materiallara əsasən tədqiqat aparılan rayonun qısa səciyyəsi tərtib olunmalıdır. 5.Çöl işləri üçün lazım olan əşyaların siyahısı. 6.Çöl işlərinin aparılması üçün lazım olan rayonların seçilməsi. 7.Nəqliyyat vasitələrinin hazırlanması. 8.Çöl işləri üçün lazım olan xəritələrin, aerofoto şəkillərin götürülməsi.
olar: 1.Xüsusi marşturların seçilməsi; 2.Baza düşərgəsinin seçilməsi; 3.İşlər üzrə icraçıları dəstələrə ayırmalı; 4.Çöl işlərinin aparılma metodikasını və onun yerinə yetirilməsi qrafikini aydınlaşdırmalı; 5.Marşturlar üzrə görülməli işlər; 6.Yığılmış çöl materiallarının siyahısı.
elmi cəhətdən işlənilməsi). Həmin mərhələdə bütün diqqət tədqiqat işləri qarşısında qoyulan məsələnin tam həlinə yönəldilir. Götürülmüş nümunələr diqqətli araşdırılır, nümunələr analiz edilir, götürülmüş bitki və heyvan nümunələrinin quruluş tərkibi təyin edilir. Çöl xəritələri, sxemlər, şəkillər yenidən çəkilir və hesabat üçün lazım olan foto şəkillər hazırlanır. Qrafiklər, kəsilişlər və cədvəllər toplanmış, materialların analizi əsasında tərtib edilir. behruzmelikov.com 5 Hesabatın mətin hissəsi isə işin proqramına uyğun olaraq plan üzrə yazılır. Kompleks tədqiqat zamanı hesabatın mətn hissəsinin strukturası aşağıdakı kimi olmalıdır: Mündəricat; giriş; I fəsil – ümumi fiziki – coğrafi cəmiyyət; II fəsil – sahəvi təbii komplekslərin səciyyəsi; Sonra isə ümumi nəticə və hesabatın praktiki əhəmiyyəti. Hesabatın axırında isə istifadə olunmuş ədəbiyyatların siyahısı verilir. behruzmelikov.com
Torpaq tədqiqatı B.B.Dokuçayevin torpaq haqqında nəzəriyyəsinin inkişafı ilə əlaqədar olaraq,torpağın çöl tədqiqatına dair yeni üsullar inkişaf etməyə başlayır. Torpaq təbii əsas kimi təbiətin güzgüsü adlanır. Torpaq təbiətin digər komplekslərindən ayrılıqda yox, bütün komlekslərlə qarşılıqlı əlaqədə öyrənilir. Torpaq əmələgəlmə amillərinə əsasən dağ suxurlarından, relyefden, iqlimdən, bitki və heyvanat aləminin bir-birinə qarşılıqlı təsirindən asılıdır. Torpaq əmələgəlmə proseslərinin tədqiqi çöl işlərindən başlayır. Çöl işləri zamanı xüsusi kəsilişlər üzrə nümunələr götürülür və laboratoriya şəraitində torpağın kimyəvi analizi, onun fiziki və mexaniki xüsusiyyətləri, mikrobioloji tərkibi öyrənilir. Torpağın çöl tədqiqat işləri müxtəlif miqyaslı torpaq xəritələrinin tərtibi ilə müşayət olunur. Torpaq tədqiqatına aşağıdakı məsələlərin öyrənilməsi daxildir: 1) Müasir torpaq əmələgəlmə proseslərinin öyrənilməsi və onların xüsusiyyətləri; 2) Torpağın digər geokomplekslərlə əlaqəsinin aydınlaşdırılması; 3) Gələcəkdə torpaq əmələgəlmə proseslərinin öyrənilməsi; 4)
Müxtəlif ərazilərdə müxtəlif tipli
toqpağların paylanma qanunauyğunluqlarının öyrənilməsi; 5) Tədqiqat məqsədindən asılı olaraq torpağgın və torpaq əmələgəlmə təsərrüfat əhəmiyyətinin qiymətləndirilməsi. Çöl işlərinin ilk mərhələsində tədqiqat sahəsinin ümumi fiziki-coğrafi xüsusiyyətlərini öyrənməklə yanaşı, rayonun ümumi torpaq xəritəsi ilə də tanış olmaq
lazımdır.İri miqyaslı torpaq xəritələri torpağın paylanma qanunauyğunluqlarını, onun hipsometrik səviyyələrlə əlaqəsini, torpağın müəyyən geomorfoloji elementlərlə əlaqəsini aydınlaşdırmağa imkan verir. Ona görə də 1:500, 1:2000, 1:5000 miqyaslı torpaq xəritələri daha dəqiq xəritələrdir. Çöl işlərinin müddərindən asılı olaraq, torpaq planalma işləri iki üsulla aparılır: a)
behruzmelikov.com 2 Profillərlə torpağın öyrənilməsi müəyyən olunmuş istiqamətlərlə aparılır ki, bu profillərdə müxtəlif hipsometrik səviyyələrdə, nəmlik şəraiti müxtəlif olan geomorfoloji elementləri kəsməlidir. Sahəvi torpaq planalma işləri olunmuş miqyaslar üzrə aparılır ki, burada da müxtəlif tipli və genezisli torpağlar qapalı konturlar şəklində xəritə üzərində göstərilir. Buna görə dəhər bir torpaq kəsilişi müəyyən məqsədlə tərtib ki, burada da relyef, bitki və təbiətin digər kompleksləri tamamilə fərqlənirlər. Torpaq kəsimi dördbucaqlı olub, uzunluğu 1,5-2m, eni-80sm, dərinliyi isə 1-2m-dir. Kəsimin dərinliyi ona suxurların yatımından asılıdır. Götürülmüş hər hansı bir sahənin təbii komplekslərinin torpaq kəsimitəsviri xüsusi blanklarda ardıcıl olaraq yazılır. Bu blankların digər səhifəsində torpaq kəsiminin morfoloji səciyyəsi verilir ki,bunlarda aşagıdakılardır: qatların sayı,
kəsimin şəkili,
qatların dərinliyi,qalınlığı,rəngi,qatların genetik tipləri və adı. Hər bir genetik horizont müəyyən indekslərlə göstərilir. Mis: meşə örtüyü-A 0 ; humus horizontu-A 1 ; meşə
zonası torpağları-A 1 ; A n və s. i. Torpaq kəsiminin horizontu üzrə differensasiyası,torpaq əmələgəlmə proseslərinin və torpağın mütləq yaşının yüksək olduğunu aşkar edir. Beləki, çayın məcra hissəsindəki qatlarda zəif differensasiya, məcraüstü terraslardakı horzontlarda differensasiya nisbətən artır, suayrıcı hissələrdə isə daha kəskin əks olur. Bütün təbii zonalarda torpağın horizontu ‟ A„ hərfi ilə,meşə zonalarındakı torpağlarda isə həmin qat A 1 və A
2 indeksləri ilə göstərilir. A 1 qatında orqanik qalıqlar toplandığı üçün,ona akkumulyativ horizont, A 2 qatı isə yuuylma horizontu adlanır. Torpağın tərkibində humusun miqdarından asılı olaraq, podzol torpaqlar zəif, orta və şiddətli podzol torpaqlara ayrılırlar. Əgər A 1 horizontunun qalınlığı A 2 -dən böyükdürsə, bu cür torpaqlar zəifpodzol, bu horizontların qalınlığı bərabərdirsə,orta podzol,əgər A 2 >A 1 olarsa, onda şiddətli podzol torpaqlar adlanır. Əgər humus horizontunun qalınlığı cüzüdürsə və yaxud yoxdursa, onda bu cür torpaqlar podzol adlanır. behruzmelikov.com
Yüklə 286,23 Kb. Dostları ilə paylaş:
|