1. Dəmiryol nəqliyyatı və onun vahid nəqliyyat sistemində rolu

28.Örtülü və platforma vaqonları
Örtülü vaqonlar ətraf mühitdən qorunan və atmosfer çöküntülərindən mühafizə olunan ədədi, paketləşdirilmiş və səpələnən (taxıl məhsulları, gübrə) daşınmasında istifadə olunur. Vaqon örtülü kuzova malik olub, çərmivə, yan və ön tin divarlardan, krışa, yan qapılardan, yüklərin doldurulması və boşaldılması lüklərindən ibarətdir.
Platformalar – təkərli və tırtıllı maşınları, qutulara qoyulmuş yükləri, konteynerləri, metal konstruksiyaları, uzun ölçülü (aöac materialları, tikinti materialları) daşımaq üçün istifadə olunur. Dəmiryol nəqliyyatında platforma anlayışı iki mənada işlənir: dəmir yolunun hərəkət vasitəsi vaqon və sərnişinlərin minib döşməsi üçün yer və ya meydança.


29.Yarımvaqonlar və xüsusu yük vaqonları
Yük vaqon parkına geniş nomenklaturalı yükləri daşıyan universal vaqonlar və eyni adlı ümumi xassəli yükləri daşıyan xüsusi vaqonlar daxildir. Universal yük vaqonları xüsusi vaqonlara nisbətən az miqdarda yükləmə-boşaltma əməliyyatlarının tam mexanikləşdirilməsi tərtibatlarına malik olurlar. Bir çox hallarda universal vaqonların yükgötürməsindən və kuzovunun tutumundan tam istifadə etmək olmur. Dəmiryol nəqliyyatının universal yük parkına örtülü, yarımvaqon, platforma (ümumi təyinatlı sisternalar və izotermik vaqonlar) daxildir.
Yarım vaqonlar – daş kömür, filiz materialları, meşə materialları və həmçinin atmosfer təsirindən mühafizə olunmayan səpələnən və ədədi yükləri daşımaq üçün istifadə olunurlar. Yarımvaqonun kuzovunda örtük üst hissənin olmaması yükləmə və boşaltma əməliyyatları zamanı mexanikləşdirmə vasitələrindən geniş istifadə etməyə imkan verir.
Xüsusi yük vaqonları
Xüsusi yük vaqonları daşınan yüklərin saxlanmağını daha etibarlı təmin etməklə bərabər, yükləmə-boşaltma işlərini sürətləndirir və mexanikləşdirilməsinə imkan yaradır. Xüsusi yük vaqonlarına aşağıdakılar daxildir:
- minik avtomobilləri, mal qaranı, polad materialları daşıyan örtülü vaqonlar;
- sement, taxıl məhsulları, mineral gübrələri daşıyan örtülü vaqonlar;
- kiçik ölçülü ağacları (uzunluğu 2 m-dək), səpələnən yükləri daşıyan dərin kuzovlu 4 oxlu yarımvaqonlar;
- iri parçalı mis filizlərini və səpələnən yükləri daşıyan dərin kuzovlu 8 oxlu yarımvaqonlar;
- konteynerləri, minik avtomobillərini, meşə ağac materiallarını, 25 m-lik uzun relsləri, nəqliyyat vasitələrini daşıyan platformalar.
Yüksək özüllüklü yükləri, süd, spirt, turşular, yüksək təzyiq altında sıxılmış qazlar, sement, maye qətran daşıyan xüsusi təyinatlı sisternalar.
Bundan başqa xüsusi təyinatlı yük vaqonlarına transportyorlar və sənaye nəqliyyatı vaqonları da daxildir. Transportyorlar – dəmiryol nəqliyyatının xüsusi növ hərəkət vasitəsi olub, uzun ölçülü yüklərin, ağır kütləli yüklərin daşınmasında istifadə olunur. Sənaye nəqliyyatı vaqonlarından daş karxanalarda və digər müəssisələrdə istifadə olunur. Sənaye nəqliyyatı vaqonlarına özüboşaldan vaqonlar daxildir.