26
tamamlayır
19.
Yalnız insanların maliyyə məsələləri üzrə bacarıqların təkmilləĢdirilməsi kifayət deyil. Bu
səmərəli prudensial tənzimləmə (maliyyə xidmətlərini göstərən Ģirkətlərin uğursuz olması riskinin
azaldılması üçün) və istehlakçı hüquqlarının müdafiəsinin tənzimləməsi ilə tamamlanmalıdır.
Məsələn, i
nsanların öz pullarının təhlükəsizliyi və ya onların düzgün idarə olunması ilə
bağlı kifayət qədər inamı olmazsa, hər hansı maliyyə təhsili onları pulları bank və ya
maliyyə institutlarında yerləĢdirməyə məcbur edə bilməz. Xüsusilə bu əhalisinin bir
hissəsinin (məsələn) bankların tənəzzülü və ya piramida sxemləri nəticəsində pullarını
itirmələri ilə nəticələnən ölkələrdə müĢahidə olunur.
Maliyyə məsələləri üzrə bacarıqların yaxşılaşdırılmasından kim faydalanacaq?
20.
Ġnsanların maliyyə məsələləri üzrə bacarıqların təkmilləĢdirilməsi yalnız onların xeyrinə
olmayacaq və, həmçinin, bir çox digər tərəflərə fayda gətirəcəkdir, o cümlədən
Hökumət, Azərbaycanın Mərkəzi Bankı və maliyyə xidmətlərinə nəzarət edən
digər orqanlara;
Maliyyə xidmətlərini göstərən
firmalar;
Ġstehlakçı təĢkilatları;
ĠĢəgötürənlər;
VətəndaĢ cəmiyyətinin təĢkilatları (
məsələn
, icma, dini və səhiyyə qurumları).
21.
Yuxarıdakıların hamısı KĠV-lərlə birlikdə maliyyə məsələləri üzrə bacarıqların təkmilləĢdirilməsi
proqramlarının hazırlanması və icrasında rol oynaya bilər.
Maliyyə məsələləri üzrə bacarıqların təkmilləşdirilməsi proqramlarında hansı
məsələlər əhatə olunmalıdır?
22.
Maliyyə xidmətlərində istehlakçı hüquqlarının müdafiəsi uğrunda mübarizədə vahid ən səmərəli
silah maliyyə baxımından bacarıqlı istehlakçılardır. Bir neçə proqram hazırlanmalıdır, hansılar ki,
birlikdə Azərbaycanın əhalisində maliyyə məsələləri üzrə bacarıqları yaradacaq. Maliyyə
məsələləri üzrə bacarıqların təkmilləĢdirilməsi proqramlarına çıxıĢ istehlakçıların gücləndirilməsi
üçün güclü alət olacaqdır. Misal üçün, istehlakçılar, istənilən kreditin və ya investisiyanın
gözlənilən mənfəətlərini və ya risklərini qiymətləndirmək üçün maliyyənin fundamental
prinsiplərini anlamalıdır. Onlar maliyyə xidmətlərini göstərən Ģirkətlərlə bağlanılan müqavilələrin
Ģərtlərini anlamalı və onlara qanunla verilən hüquqları bilməlidir. Davamlı maliyyə sağlamlığı
uzun müddətli maliyyə planlaĢdırmasını və maliyyə analizi bacarıqlarının inkiĢafını tələb edir.
23.
Maliyyə məsələləri üzrə bacarıqlarla bağlı hər proqram hədəf auditoriyanın ehtiyaclarına və
biliklərinə uyğunlaĢdırılmalıdır. Ümumiyyətlə, əsaslardan baĢlamaq, və ondan sonra, məntiqi
qaydada həmin əsaslardan irəli gələrək davam etmək vacibdir. Misal üçün, fond birjası vasitəsilə
investisiyaların qoyulması haqqında proqram hədəf auditoriyasının əmanətlər və investisiyalar
haqqında əsas biliklərə malik olmadığı halda uğurlu olmayacaq.
24.
Ġstehlakçılar üçün nəzərdə tutulmuĢ bütün materiallarda sadə və aydın dildən istifadə olunmalıdır.
25.
Maliyyə məsələləri üzrə bacarıqlar ilə bağlı prioritet məsələlərə aĢağıdakılar daxil olmalıdır:
Ə
man
ə
tl
ə
r
Ə
man
ə
tl
ə
r n
ə
y
ə
gör
ə
yığılmalı
Ə
man
ə
tl
ə
r nec
ə
v
ə
harad
a yığılmalı
ə
man
ə
t al
ə
tl
ə
rinin
ə
sas növl
əri, onların xüsusiyyə
tl
ə
ri v
ə
seçim qaydaları
Bank xidmə
tl
ə
ri v
ə
oxşar xidmə
tl
ə
rd
ə
n istifad
ə
Bank hesabları kimi, formal maliyyə
xidm
ə
tl
ə
ri
m
əhsullarından istifadə
nin üstünlükl
ə
ri
Mövcud olan müxtə
lif m
ə
hsul növl
ə
ri, o cüml
ə
d
ə
n
ə
m
əliyyat bankçılığı,
bankomatlar v
ə
pul köçürm
ə
l
ə
ri
Qabaqcadan planlaşdırma
Nə
y
ə
gör
ə
investisiya qoyulmalı
Necə
v
ə
hansı sahə
y
ə
investisiya qoyulması
mümkündür
investisiya mexanizml
ə
rinin
ə
sas növl
ə
ri, o cüml
ə
d
ə
n
riskl
ə
r v
ə
onlar ar
asında seçim necə
aparılmalıdır.
Özünün və ailəsinin risklərə qarşı müdafiə
olunması
n
ə
üçün riskl
ə
r
ə
qarşı müdafiə
olunmalı
özünün v
ə
ail
ə
nin üzl
əşdiyi maliyyə
riskl
ə
rini nec
ə
mü
ə
yy
ə
nl
əşdirmə
li
riskl
ə
r
ə
qarşı müdafiə
olunmaq üçün mövcud müxt
ə
lif
sığorta
m
əhsulları və
riskl
ə
r
ə
qarşı bu mə
hsullar n
ə
l
ə
r
ə