Яли Камали архивиндяки «Короьлу» дастанынын

80-ci ill
ərdən  baəlayaraq  ədəbiyyatəünas  ə.əamilin,  B.əh-
m
ədovun  araədırmalarında  ə.Abid  yaradıcılıəına  sıx-sıx  müra-
ci
ətlər  edilmiə,  əsərləri elmi dövriyyəyə daxil  edilmiədir.  əmin 
Abidin elmi m
əqalələri nə saəlıəında, nə də sovet dövründə nəər 
edulm
əmiədir. Bu aəır iəi ilk dəfə professor Bədirxan əhmədov 
gör
ərək 2007-ci ildə əərq-Qərb nəəriyyatında “ Abid əmin. Seçil-
miə əsərləri” (Abid Əmin, 2007) adıyla böyük tirajla nəər etdir-
miədir. 
“ Azərbaycan türklərinin  ədəbiyyatı  tarixi”  indiyədək nəər 
edilm
ədiyindən həmin əsərin əlyazmasının latın əlifbasına çevril-
miə variantını,  eləcə də folklorla  baəlı  1920-30-cu illərdə çap 
olunmuə məqalələrini bu kitaba daxil etdik. Azərbaycan Mərkəzi 
Dövl
ət  ədəbiyyat və əncəsənət arxivinin 170-ci fondunda, yəni 
əmin Abidin əsərləri saxlanan fondda latın əlifbası ilə makinada 
yazılmıə 64 səhifəlik “ Azərbaycan folkloru” adlı bir mətin də var. 
Bu araədırmanın əmin Abidi ola biləcəyi əübhə doəurduəundan 
onu kitaba daxil etm
ədik.  
əmin Abid yaəadıəı dövrdə belə millətimizin adı türk, dili-
mizi adı türkcə yazılsa da, onun rəsmi sənətlərində milliyəti türk 
kimi göst
ərilsə də, kadır anketlərində milliyəti qrafasının qarəısın-
da öz x
ətti ilə türk yazsa da, həmin dövrün Türkiyə aydınlarının 
t
əsirilə əsərində Azəricə ifadəsini  iələdib. Biz orjinala sadiqlik 
namin
ə onları və bu gün dilimizdə iələdilməyən ərəb kəlimələrini 
d
ə dəyiəmədik. 
ənanırıq  ki,  bu  kitab  araədırmaçılarımıza  və milli dəyərli 
ziyalılarımıza gözəl hədiyyə olacaqdır.  
 
Professor B
ədirxan Əhmədov, 
Əli Şamil. 
 
Qaynaqlar 
1.
 
Abid  əmin  (1927).  Heca vəzninin  tarixi  (ədəbiyyat 
teoriyası haqqında). “ Maarif iəçisi” jurnalı, sayı 3(23), səh.50-55, 
sayı 4, səh. 58-61, sayı 6-7 səh. 45-62. 
20 
 

---

2.
 
Abid  əmin.(1929).  Türk el ədəbiyyatına  elmi  bir  baxıə, 
(Oəuznamə. Prof. Samoyloviçə), “ Dan yıldızı” jurnalı, sayı 5(29), 
s
əh. 30-32, sayı 8(32), səh.28-29. 
3.
 
Abid əmin. (1930). Türk xalqları ədəbiyyatında mani nö-
vü v
ə Azərbaycan bayatılarının xüsusiyyətləri. "Azərbaycanı öy-
r
ənmə yolu" jurnalı, sayı 4-5. 
4.
 
Abid  əmin.  (1930)  əəirət dövründəki Azərbaycan  ədə-
biyyatına dair vəsiqələr. ”Azərbaycanı öyrənmə yolu” jurnalı, sa-
yı 3(8), səh. 48-52. 
5.
 
Abid  əmin.  (2007).Seçilmiə əsərləri (Tərtib edəni və ön 
sözün mü
əllifi filolologiya elmləri doktoru Bədirxan əhmədov). 
“ əərq-Qərb” nəəriyyatı, Bakı,  
6.
 
Aəayev  əslam.(2000)  əliabbas  Müznib  (həyatı,  yaradıcı-
lıəı, mücadiləsi), “ Elm” nəəriyyatı, Bakı. 
7.
 
Az
ərbaycan Proletar Yazıçılar Cəmiyyəti öz sıralarını yeni-
d
ən qurur. (1930) “ ədəbiyyat cəbhəsində" jurnalı, sayı 4, səh. 29;  
8.
 
əliyev Məhəmməd.  (1983).  ədəbi tənqid və vəzn prob-
lem. “ Azərbaycan sovet tənqidinin probləmləri”, ADU nəəriyyatı, 
s
əh.80-81, Bakı.  
9.
 
Gül
ən Adam.(1929). Sərbəst əeir haqqında ilk söz. "Maa-
rif iəçisi" jurnalı, sayı 1. 
10.
 
Nazim  əli.  (1929).  Türk ədəbiyyatında  pantürkizm  və 
kamalizm 
əleyhinə.  "ənqilab  və mədəniyyət" jurnalı,  sayı  3-4, 
s
əh. 59-62; sayı 
5, s
əh. 27-30.
 
11.
 
Mehdi Hüseyn. (1930). 
Qırmızı  qalibiyyət. "Hücum" 
jurnalı, sayı 5-6, səh.2 və s. 
12.
 
əahbazov əli.  (1926). “ əstanbul Darülfünunda Azəri ədəbiy-
yatı”. "Kommunist", 9 fevral
. 
13.
 
Zeynalli  H
ənəfi,  əaiq  Abdulla,  Musaxanli  Atababa. 
(1928) 
ədəbiyyattan iə kitabı, Azərnəər, Bakı. 
 
 
 
 
 
21 
 

---

Əmin Abid 
İstanbul Darülfununu ilə Darülmüəllimi  
Aliy
əsindən məzun 
 
 
 
 
AZƏRBAYCAN 
TÜRKLƏRİNİN 
ƏDƏBİYYATI TARİXİ 
 
 
 
Birinci kitab 
 
Bu gün Az
əri türkcəsi dediyimiz ləhcə ilə danışan Qafqaz, 
İran, Xorasan və İraq türklərinin ədəbi və fikri həyatları 
haqqında təhlillər 
22 
 

---

Fehrist 
1. Birinci söz 
2. 
Baəlanəıc:  Azərbaycan-azəri-oəuz  təbirləri haqqında 
ümumi bir t
ədqiq. 
3. Rusiya, Avropa, Türkiy
ə və Azərbaycan mətbuatında ədə-
biyyatımıza aid yapılan tədqiqatlar haqqında təhlili biblioqrafiya 
 
M
ədxəl 
§ 1. Az
ərbaycan və Qafqaz türklərinin məişətlərinə qısa 
bir baxış 
a 
– əski oəuz türklərinin yaəadıəı yerlər. 
b 
– əqtisadi həyat 
c 
– Totemçilik 
d 
– Hakim olan dinlər 
 
§ 2. Əski oğuzlarda ədəbi həyat 
e 
– Aəız ədəbiyyatı. 
ə – Yazılı ədəbiyyat 
f 
– Vəznli nəsr və heca vəzni 
g 
– əlk heca vəznləri 
ə – Xalq əairləri 
 
Əşirət dövrü 
(Birinci parça) 
1.
 
Qafqaz v
ə Azərbaycanda ədəbi həyatın baəlanəıcı 
2.
 
Yabançı ədəbiyyatların təsiri 
3.
 
Xalq 
ədəbiyyatının əski dövrləri 
4.
 
əadır  ədəbiyyatı:  əəirət aristokrasisinin vücuda gətirdiyi 
ədəbiyyat 
a)
 
“ Oəuznamə”: mövzusu və mahiyyəti 
b)
 
“ Oəuz xan” mənqəbəsi 
c)
 
“ Həzrət əl-risalət min kəlamət Oəuznamə əl-məəhur atalar 
sözü” 
d)
 
 miladi XII 
əsrdə “ Koroəlu” mənqəbəsi 
 
23 
 

---