Microsoft Word biblioqrafiya hazir
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
| İLHAMİ CƏFƏRSOY İLHAM TAHİROV GÜNEL ORUCOVA AYSEL ƏHMƏDOVA RƏXŞANƏ BABAZADƏ QƏDİM DİLLƏR ÜZRƏ B İ B L İ O Q R A F İ Y A “Elm və təhsil” Bakı – 2018 Biblioqrafiya Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu Elmi Şurasının qərarı ilə çap olunur (protokol № 7, 17 may 2017-ci il). Biblioqrafiyanı tərtib edənlər: Fil.ü.e.d. İlhami Cəfərsoy Fil.ü.e.d. İlham Tahirov E.i. Günel Orucova E.i. Aysel Əhmədova E.i. Rəxşanə Babazadə Elmi redaktor: İlhami Cəfərsoy filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Rəyçilər: Aslan Məmmədli filologiya üzrə elmlər doktoru, professor İslam Sadıq filologiya üzrə elmlər doktoru Qədim dillər üzrə biblioqrafiya. Bakı, “Elm və təhsil” nəşriyyatı, 2018, 376 səh. Biblioqrafiyada qədim dillərin tədqiqi və tədrisi üçün lazım olan mənbələrin və zəngin elmi ədəbiyyatın siyahısı verilmişdir. Dilçi alimlər, doktorantlar və magistrantlar üçün tərtib edilmiş biblioqrafiya sanskrit, iber, alban dillərini, Şumer, Elam, Akkad, Assur, Xett, Xatti və s. mixiyazılı abidələri əhatə edir. ିૠૢ ࡺૢૡିૡ грифли няшр © Qədim dillər, 2018 3 M Ü N D Ə R İ C A T Ön söz ...................................................................................... 4 I FƏSİL. HİND-AVROPA DİL AİLƏSİ ÜZRƏ BİBLİOQRAFİYA ................................................................. 7 1.1.Sanskrit dili üzrə ................................................................ 7 1.2.Pəhləvi dili üzrə ............................................................... 67 II FƏSİL. QƏDİM KİÇİK ASİYA DİLLƏRİ ÜZRƏ BİBLİOQRAFİYA ............................................................... 84 2.1. Xatti dili üzrə .................................................................. 84 2.2. Xett dili üzrə ................................................................. 104 2.3. Luvi dili üzrə ................................................................. 179 2.4. Likiya kitabələrinin dili üzrə ......................................... 191 2.5. Lidiya dili üzrə .............................................................. 202 2.6. Palay dili üzrə ............................................................... 209 III FƏSİL. QAFQAZ DİLLƏRİ ÜZRƏ BİBLİOQRAFİYA ............................................................. 212 3.1. Urartu, alban, H’ay və iber dilləri üzrə ......................... 212 IV FƏSİL. ÖN ASİYANIN QƏDİM DİLLƏRİ ÜZRƏ BİBLİOQRAFİYA ............................................................. 224 4.1. Şumer dili üzrə .............................................................. 224 4.2. Elam dili üzrə ................................................................ 302 4.3. Akkad dili üzrə .............................................................. 307 4.4. Assur dili üzrə ............................................................... 335 4 ÖN SÖZ Biblioqrafiya Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu Qədim dillər və mədəniyyətlər şöbəsinin əməkdaşları tərəfindən hazırlanmışdır. Biblioqrafiya qədim dilləri öyrənən doktorant və magistrantlar və ümumiyyətlə linqvistik tədqiqatla məşğul olan alimlər üçün nəzərdə tutulmuşdur. Sanskrit dili üzrə biblioqrafiyanı fil.ü.e.d. İlham Tahirov, Urartu, alban, H’ay və iber dilləri üzrə fil.ü.e.d. İlhami Cəfərsoy, pəhləvi dili üzrə fil.ü.f.d. Günel Orucova, qədim Kiçik Asiya dilləri, elam, akkad və assur dilləri üzrə elmi işçi Aysel Əhmədova, şumer dili üzrə elmi işçi Rəxşanə Babazadə hazırlamışdır. Sanskrit dilində yazılmış Hind və Sind mənbələri türkoloji tədqiqat üçün qiymətli məlumatlarla zəngindir. Həmin mətnlər yalnız hindlilərin deyil, Altaydan gələrək Sindi və Hindin şimalını idarə etmiş türk zadəgan nəsillərinin bədii yaradıcılığıdır. Son elmi tədqiqatlar göstərir ki, ari adı altında yalnız hind-Avropalıların əcdadı başa düşülməməlidir. Arilərin dili türk dilləri ilə hind və İran dillərinin qarışığından ibarətdir. Pəhləvi dili də yalnız irandilli xalqların əcdadlarının dili deyildir. II-III əsrlərdə Parfiya sarayında olan Bizans diplomatları görmüşdülər ki, Arşak sülaləsinin sarayında zadəganlar türk, İran və sami dillərinin qarışığında danışırlar. Pəhləvi mənbələrinin öyrənilməsi qafqazşünaslıqda da böyük əhəmiyyətə malikdir, çünki Parfiyanın Arşak, Karen Baklı, Suren Baklı, Porat nəsilləri Ön Asiyanı işğal etmiş, onların dilindən yunan, latın və erməni dillərinə çoxlu sözlər keçmişdir. Urartu mixiyazılı abidələrinin dili qrammatik quruluşuna görə türk dillərinə bənzəməsə də, onun leksik fondunun xeyli hissəsi türk sözlərindən ibarətdir. Urartu kitabələrinin tədqiqi Cənubi Qafqazın etnik tarixinin öyrənilməsi üçün mühüm 5 əhəmiyyət kəsb edir. Bu abidələrdə Albaniya, İberiya, Sünik və s. vilayətlərin qəbilə və tayfaları haqqında qiymətli məlumatlar vardır. Urartu mixi yazılı abidələri hələ qayalara yazılarkən ölü dil idi. Kahinlər şumer mixi yazıları əsasında akkad və assur sənədlərini yazmış, assur yazıları əsasında Urartu yazıları yaradılmışdır. Urartu mixi yazılı abidələrində 19 alban tayfasının adı çəkilir. Onlar ümumi adla uru kux Albani adı altında verilir. Bu da onu göstərir ki, albanların başçılığı altında hələ e.ə. I minilliyin əvvəllərində 19 tayfadan və 120 kənddən ibarət dövlət olmuşdur. İberiyanın qədim əhalisi indiki gürcü dilində danışmırdı. Biblioqrafiyada göstərilən əsərlərdə, xüsusilə “Qədim İber salnaməsi”ndə (V əsr), “Kartlis Tsxovreba”da, Leonti Murovelinin kitabında Azərbaycanın tarixi toponimiyasının öyrənilməsi üçün qiymətli məlumatlar vardır. Bu mövzuda biblioqrafiya göstərir ki, iber dili quruluşca iltisaqi olub, alban və Aran dillərinə qohum olmuşdur. Qrabar adlanan Hay dili haqqında kitablarda aşxarabar və qrabar dilləri haqqında qiymətli məlumatlar vardır. Hayların dili də iberlərin dili kimi aşxarabardan köklü şəkildə fərqlənmiş, qrammatik quruluşuna görə iltisaqi olmuşdur. Qədim Ön Asiyanın dilləri, xüsusilə iltisaqi dilləri haqqında zəngin biblioqrafiya verilir. Bu elmi ədəbiyyat siyahısında xatti dilinə aid əsərlər xüsusi yer tutur. İstər köhnə nəsil, istər yeni tədqiqatçıların əsərlərinə istinadən belə nəticəyə gəlmək olur ki, xett və xatti dilləri tamamilə başqa dillərdir. Xett dili hind-Avropa dillərinə, şərti olaraq xatti adlandırılan xatay dili türk dillərinə qohum olmuşdur. Likiya, hurri və palay dillərində Azərbaycan dilinin tarixi leksikasının öyrənilməsi üçün qiymətli məlumatlar vardır. Şumer mixi yazıları əsasında qərbi akkad və şərqi akkad mixiyazılı abidələri meydana gəlmişdir. Şərqi akkad eyni Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|