Usługi poradnictwa obywatelskiego najpełniej są realizowane przez biura porad obywatelskich (BPO), które wzorowane są na brytyjskich Citizens Advice Bureaux. W BPO dostępne są trzy spośród wyróżnionych wcześniej typów usług: informacja obywatelska, doradztwo i instruktaż. Doradztwo i instruktaż stanowią standardowy pakiet oferowanych w BPO usług. Sporadycznie prowadzona jest doradcza interwencja obywatelska. Jak do tej pory nie jest podejmowane rzecznictwo interesów, choć czynione są przygotowania do uruchomienia także i tej formy usług.
Poradnictwo obywatelskie stanowi dla BPO podstawową domenę, co nie oznacza, iż nie mogą one podejmować także innych usług, W szczególności chodzi tu o takie formy usług, które mogą być komplementarne wobec poradnictwa obywatelskiego. Dobrym przykładem są tu usługi mediacyjne, zwłaszcza w wersji stosowanej do konfliktów występujących w układzie obywatel – instytucja.
Na koniec 2001 r. w kraju działało 21 biur. Wszystkie prowadzone są przez lokalne organizacje pozarządowe. Większość z nich jest zrzeszona w Związku Biur Porad Obywatelskich, którego podstawowymi funkcjami są wspieranie rozwoju nowych placówek oraz określanie i monitorowanie przyjętego standardu usług oferowanych przez poszczególne biura. We wszystkich biurach obowiązują te same zasady świadczenia usług. Poradnictwo obywatelskie w BPO jest:
-
bezpłatne,
-
poufne,
-
powszechne,
-
bezstronne,
-
niezależne,
-
oparte o aktualną i rzetelną bazę informacyjną.
W sumie we wszystkich biurach w roku 2001 udzielono około 18 300 porad dla ponad 16 000 osób. Najczęściej zgłaszane problemy (blisko 3000) dotyczą kontaktów obywateli z administracją publiczną oraz z organami wymiaru sprawiedliwości. Następne w kolejności są kwestie mieszkaniowe (ok.2500), rodzinne i związane z zatrudnieniem lub bezrobociem (po blisko 2000).24 Według danych ZBPO statystyczny klient BPO w roku 2001 to kobieta ze średnim wykształceniem, w wieku 26-40 lat, utrzymująca się z pracy, zamieszkująca w miejscowości, w której znajduje się BPO.
Wypada zauważyć, że same usługi informacji obywatelskiej prowadzone są także przez inne organizacje. Przykładowo można wymienić serię ulotek „Poznaj Swoje Prawa” rozkładanych w miejscach publicznych, dostępnych także w Internecie, ogólnopolskiej Telegazecie i niektórych gazetach lokalnych.25 Innym przykładem są punkty informacji obywatelskiej (PIO) stanowiące programowy element centrów aktywności lokalnej.26 Zgodnie z przyjętymi założeniami działalność PIO obejmuje: informację na temat indywidualnych uprawnień obywateli w oparciu o ulotki z serii „Poznaj Swoje Prawa”, informację na temat lokalnych instytucji i ich statutowych obowiązków, poradnictwo z zakresu kodeksu postępowania administracyjnego oraz pomoc przy pisaniu podań i pism odwoławczych. W kraju funkcjonuje xx punktów informacji obywatelskiej afiliowanych przy placówkach i instytucjach prowadzonych przez administrację publiczną (m.in. ośrodki pomocy społecznej, domy kultury).
Nie będzie z pewnością przesadą stwierdzenie, iż w sensie ilościowym usługi poradnictwa obywatelskiego stanowią kroplę w morzu potrzeb.
Współpraca BPO i administracji publicznej
Można wskazać trzy poziomy, na których przebiega współpraca BPO i administracji publicznej:
-
administracja publiczna przyczynia się do stworzenia materialnych warunków prowadzenia poradnictwa obywatelskiego;
-
administracja publiczna konsultuje się z BPO w procesie wypracowywania własnej polityki prowadzenia spraw publicznych, rozwiązywania problemów, planowania rozwoju;
-
administracja publiczna i BPO działają wspólnie na rzecz rozwiązywania problemów i zaspokojenia potrzeb społecznych.
Ad 1. Administracja publiczna na ogół wspiera BPO środkami finansowymi, technicznymi, udostępnianiem lokalu, możliwością korzystania z innych zasobów (np. eksperci). W 2001 r. środki udzielone przez administrację publiczną stanowiły jedno ze źródeł finansowania w 13 spośród istniejących 21 biur.27 Najogólniej biorąc, środki te dały w sumie 1/3 przychodów w budżetach BPO. Zupełnie podstawowe znaczenie ma wsparcie władz lokalnych przy inicjatywach dotarcia z poradnictwem obywatelskim do izolowanych społeczności. Dla przykładu: pracownicy BPO w Mikołajkach spostrzegli, iż z powodu ubóstwa część mieszkańców wsi nie stać na dojazd i bezpośredni kontakt z doradcą w BPO. Na zorganizowanym przez siebie spotkaniu, uczestniczący w nim wójtowie i burmistrzowie z siedmiu sąsiadujących gmin i starości z trzech sąsiadujących powiatów ustalili, iż wyznaczą oni w swoich gminach i powiatach odpowiednie lokale, w których w regularnych odstępach czasu dyżurować będą doradcy BPO.
Ad 2. Komunikowanie się administracji publicznej i BPO przybiera kilka form: 1. Biura informują władze lokalne o problemach społecznych wyłaniających się ze spraw zgłaszanych przez klientów przedkładając im corocznie własne raporty. 2. Doradcy BPO uczestniczą w posiedzeniach komisji rad gminnych lub powiatowych. 3. Przedstawiciele władz lokalnych uczestniczą w spotkaniach ciał doradczych BPO. 4. Odbywają się stałe robocze kontakty BPO z przedstawicielem władz wykonawczych rad gminnych lub powiatowych. 5. Doradcy BPO uczestniczą w seminariach lub zespołach wypracowujących lokalne programy polityki społecznej.
Ad 3. Współdziałanie administracji publicznej i BPO w procesie zaspokajania potrzeb społecznych ma dwa aspekty. Pierwszy z nich dotyczy prowadzenia wspólnych przedsięwzięć lub programów. Dla przykładu: BPO w Łomży wspólnie z powiatową administracją ds. pomocy społecznej i czterema innymi organizacjami pozarządowymi opracowało projekt „Centrum Usług Socjalnych jako model pomocy społecznej w powiecie”. Z kolei BPO Gdynia na zlecenie władz miasta opracowuje informator dotyczący problematyki pomocy społecznej.
Drugi aspekt ma charakter fundamentalny: w efekcie funkcjonowania BPO obywatele stają się bardziej kompetentni, lepiej potrafią się poruszać w świecie instytucji, a więc skuteczniej zaspokajać swoje potrzeby. Instytucje mając do czynienia ze świadomym obywatelem, który wie, jak się w nich poruszać i czego od nich oczekiwać, sprawniej załatwiają jego sprawy, co warunkuje lepsze zaspokojenie jego potrzeb. Ten typ współpracy między BPO a administracją publiczną występuje wszędzie tam, gdzie BPO przestrzega podstawowego standardu usług poradnictwa obywatelskiego.
Rynek usług poradnictwa quasi-obywatelskiego. Rynek usług poradnictwa quasi-obywatelskiego wydaje się być lepiej rozwinięty niż poradnictwa obywatelskiego. Sytuacja zostanie zilustrowana na przykładzie Warszawy. Działa tu jedno BPO, które w roku 2001 udzieliło blisko 4000 porad.28 Natomiast z badań Stowarzyszenia Klon/Jawor wynika, iż spośród 1600 instytucji i organizacji działających na polu pomocy społecznej w Warszawie ponad połowa (825) deklaruje prowadzenie działalności ujętej w kategorii „informacja, poradnictwo, pomoc prawna” (przyjmuję, że kategoria ta zasadniczo odpowiada usługom określonym wcześniej jako usługi poradnictwa. quasi-obywatelskiego.) Blisko ¾ tych instytucji i organizacji działa w sektorze pozarządowym, a ponad 20% w ramach administracji publicznej. Grupą, do której wydaje się, że stosunkowo najczęściej adresowane jest poradnictwo quasi-obywatelskie są chorzy i niepełnosprawni.29 Niestety, brak jest danych, choćby szacunkowych, dotyczących liczby osób, do których dotarło poradnictwo quasi-obywatelskie. Obserwacje pokazują, że dostępność tego typu usług jest mniejsza, niżby to sugerowała liczba organizacji deklarujących ich świadczenie.
Kwestia współpracy organizacji prowadzących usługi poradnictwa quasi-obywatelskiego z administracją publiczną nie będzie tu w szczegółach omawiana. Wypada jedynie zaznaczyć, iż zasadnicze jej formy będą analogiczne do tych, które występują w relacjach administracji publicznej z BPO
Powiedziane było na wstępie, iż obszar poradnictwa obywatelskiego w sposób naturalny powinien sprzyjać daleko idącej współpracy sektora organizacji pozarządowych oraz administracji publicznej. Wypada zauważyć, że tam, gdzie usługi poradnictwa obywatelskiego są dostępne, często współpraca taka ma miejsce. Rzecz w tym, iż występuje ono zaledwie w około 1 % gmin. Oznacza to, iż w gruncie rzeczy poradnictwo obywatelskie stanowi obecnie obszar bardziej potencjalnej niż rzeczywistej współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych.
Dostları ilə paylaş: |
