Vii siNİf azərbaycan tariXİ

 

Üç  gün  keçən  Çaldıran  döyüşündə  Şah  İsmayılın  qoşunu Sultan  Səlimin 

Sayca  çox  olan  qoşununa  məğlub  oldu.  Qızılbaşlar  top-tüfəngin 

qarşısında  davam  gətirə  bilmədilər. 

Tarixdə  belə  bir  hadisə  olub.  Şah 

İsmayıl  Çaldıran  döyüşündə  topları  bir-birinə  bağlayan  zəncirləri 

kəsərkən bir anda onun qüvvətli zərbəsi topun lüləsinə tuş gəlir və top iki 

yerə  bölünür.  Çaldıran  döyüşündən  xeyli  sonra  Sultan  Səlim  Şah 

İsmayıldan  həmin  qılıncı  ona  göndərməsini  istəyir.  Şah  həmin  qılıncı 

Sultana  göndərir.  Sultan  Səlim 

saray  əyanlarını  yığır  və   onların  gözü 

qarşısında  bir 

neçə  dəfə  cəhd  göstərsə  də  topu  kəsə  bilmir.  O  Şaha 

məktubunda  deyir :  "Sən  məni  aldadırsan  ,  bu  həmin  qılınc  deyil.".  Şah 

İsmayıl cavab məktubunda ona belə cavab verir : "Qılınc həmin qılıncdı, 

qol o qol deyil. 

 

. 

 

 

 

 

Şah İsmayıln döyüşləri 

 

 

 

I Təhmasibin taxta çıxması. Səfəvilər dövlətinin daxili vəziyyəti 

1524-cü ildə Şah İsmayıl vəfat etdi. I Şah İsmayılın ölümündən sonra onun 

kiçikyaşlı 

oğlu I Təhmasib (1524-1576) taxta çıxdı.  Təhmasibin hakimiyyətinin 

ilk illərində Səfəvilər dövlətində daxili-siyasi vəziyyət aşağıdakı kimi idi:

 

 

•

 

Feodallar arasında çəkişmələr başladı. 

•

 

Qızılbaş əmirləri mərkəzi hakimiyyətdən boyun qaçırmağa başladı. 

 

Təhmasibin  azyaşlı  olmasından  istifadə  edən  bir  çox  əmirlər  mərkəzi 

hakimiyyətə qarşı çıxdılar.  Osmanlı dövləti isə bu vəziyyətdən istifadə etməkdə 

idi. 

 

 

1500 

1501 

1510 

1503 

 

Cabanı döyüşü 

 

Şərur döyüşü 

 

 

Həmədan döyüşü 

 

 

Mərv döyüşü 

 

I Şah İsmayıl Şirvanşah I Xəlulullahı məğlub etdi 

 

I Şah İsmayıl Ağqoyunlu Əlvənd Mirzəni məğlub etdi 

 

I Şah İsmayıl Ağqoyunlu dövlətinin varlığına son qoydu 

 

 

I Şah İsmayıl Şeybani xanı məğlub edərək Xorasanı ələ keçirdi 

 

1514 

 

Çaldıran döyüşü 

 

Səfəvilər Şərqi Anadolu və Şimali İraqı itirildi 

 

Şirvanşahlar dövlətini məğlub edildi

 

 

Ağqoyunluların varlığına son oyuldu

 

 

İran körfəzi portuqaliyalılar tərəfindən 

tutuldu 

 

 

Azərbaycan dili dövlət dili səviyyəsinədək 

yüksəldildi 

 

Çaldıran döyülərində Səfəvilər məğlub 

oldu 

 

Xorasan vilayətini  ələ keçirildi 

 

Şeybanilər dövləti məğlub edildi 

 

Təbriz yenidən 

paytaxt şəhəri oldu 

Səfəvilər dövləti 

imperatorluğa çevrildi 

 

Sultan Səlim Azərbaycana yürüş etdi 

 

 

I Şah 

İsmayılın 

hakimiyyəti  

 

 

 

Şah I Təhmasib

 

---

 

Səfəvi hökmdarları  (XVI əsr – XVII əsrin birinci yarısı) 

 

 

 

 

Sultanı I Süleyman Qanuninin Azərbaycana yürüşləri. Amasiya sülhü 

 

Səfəvilər  dövlətində  mərkəzi  hakimiyyətin  zəifləməsindən  istifadə  edən 

Osmanlılar  yenidən  Səfəvilərlə  müharibəyə  başladılar.  Çünki,  Sultan  I  Səlimin 

dövründə  Osmanlıların Azərbaycanı zəbt etmək planı baş tutmamışdı.  

Sultan I Süleyman Qanuninin (1520—1566) hakimiyyəti dövründə Osmanlılar dörd 

dəfə  Azərbaycana  yürüş  etdilər.  Yürüşlər  zamanı  Azərbaycan  xeyli  dağıntılara 

məruz  qaldı.  Sultan  Süleymanın  Azərbaycana  yürüşləri  zamanı  Osmanlıların  

hücumuna  mane  olmaq  məqsədi  ilə  I  Təhmasib  aşağıdakı  hərbi-strateji  tədbirləri 

həyata keçirdi: 

•

 

Düşmən  əlinə  keçməmək  üçün  ot-ələfə  od  vuruldu,  mal-qara  məhv 

edildi. 

•

 

Yürüş edilən ərazidə yaşayan əhali ölkənin içərilərinə köçürüldü. 

•

 

Osmanlıların  əlinə  keçməsin  deyə  ot-ələf,  malqara,  yollar,  bulaqlar 

məhv edildi. 

•

 

Paytaxt  Təbrizdən Qəzvinə köçürüldü. 

•

 

Osmanlılara meyilli əmirləri itaətə məcbur etdi. 

•

 

Ordu yenidən təşkil edildi. 

1552-ci  ildə  I  Təhmasibin  başçılığı  ilə    Səfəvi  ordusu  müdafiə  taktikasından 

imtina  edərək    müdafiədən  fəal  hücum  əməliyyatlarına  başladı.  Bu  hücumlar 

nəticəsində  Səfəvi  qoşunu  Osmanlı  ərazilərinə  yürüş  edib  xeyli  qənimətlə  geriyə 

döndü. 

Sultan  I  Süleymanın  Azərbaycana  dördüncü  yürüşü  də  uğursuzluqla  nəticələndi. 

Azərbaycanı  işğal  etmək  cəhdinin  boşa  çıxdığını  görən  Sultan  I  Süleyman 

Səfəvilərlə  sülh  danışıqlarına  başlamağa  məcbur  oldu.    1555-ci  il  mayın  29-da 

Səfəvilərlə  Osmanlılar  arasında  Amasiyada  sülh    müqaviləsi  bağlandı.  Amasiya 

sülhünün şərtlərinə  əsasən: 

1.

 

Qərbi Gürcüstan, Osmanlıların ixtiyarına keçdi 

2.

 

Gürcüstanın Şərq vilayətləri Səfəvilərin ixtiyarına keçdi 

Amasiyada  sülhünün  imzalanması  ilə  Səfəvi  –  Osmanlı  müharibələrinin 

birinci mərhələsi (1514-1555) başa çatdı.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

II Şah İsmayıl 

(1576-1578) 

I Şah Təhmasib 

(1524-1576) 

 I Şah Səfi 

(1629-1642) 

I Şah İsmayıl 

(1501-1524) 

I Şah Abbas 

(1587-1629) 

 M. Xudabəndə 

(1578-1587) 

 

 

Sultan I Süleymanın 

Azərbaycana yürüşünü təsvir 

edən minüətur 

 

 

Şah I Təhmasib. naməlum 

italyan rəssamı, XVI əsr 

 Uffizi qalereyası, Florensiya 

 

I Şah Təhmasibin dəbilqəsi. 

Sultan Süleymanın yürüşləri 

zamanı Təbrizdən İstanbula 

aparılmışdı  

 (Topqapı Muzeyi) 

 

 

 

 

 

 

 

---