Vii siNİf azərbaycan tariXİ
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1488-ci ildə
- Səfəvilərin Ərdəbil hakimliyi
- 1499-1500-cü illərdə şahzadə İsmayılın yürüşləri. Şamaxının və Bakının tutulması 1499-cu ildə
- Ərzincanda keçirilən müşavirədə
- Təbrizə hücum etməklə üç rəqiblə Ağqoyunlu Murad Mirzə və Əlvənd Mirzə ilə, həmçinin onları
- Səfəvilər ara müharibələrindən istifadə etməklə Şirvanşahları hissə-hissə əzmək fikrində idilər. 1500-ci ilin payızında
- Cabanı düzündə
- Şirvanşahların xəzinəsinin bir hissəsi Bakıda yerləşirdi.
- 1501-ci ilin yayında
- İsmayılın özünü şah elan etməsi. Mərkəzləşmiş Səfəvilər dövlətinin yaranması
- Azərbaycanın taxt-tacına yiyələndi və özünü şah elan etdi.
- Azərbaycan torpaqlarının ərzisini ( şimalda Şirvan, Qarabağ, Naxçıvan, Muğan və cənubda Qızılüzən çayına qədərki Cənubi
Heydər Sultan Yaqubun razılığı ilə Şirvana və Dağıstana iki dəfə yürüş etmişdi. Bu yürüş nəticəsində qızılbaşlar xeyli qənimət və əsirlə geri qayıtdılar. Şeyx Heydərin iki dəfə Şirvana və Dağıstana uğurlu yürüşləri qonşu dövlətləri və dayısı Yaqub padşahı qorxuya saldı. Buna görə də 1488-ci ildə Səfəvilər (Şeyx Heydər) üçüncü dəfə Şirvana yürüş edərkən Yaqub Mirzə bu dəfə əksinə olaraq Şirvanşah I Xəlilullaha kömək etdi. Birləşmiş Ağqoyunlu və Şirvan qoşunları ilə qızılbaşlar Şahdağın ətyində döyüşə girdi. 1488-ci ildə baş verən Şahdağ döyüşü nəticəsində: •
•
Şeyx Heydər döyüşdə öldürüldü. Beləliklə XV əsrdə Səfəvilərin öz hakimiyyətlərini Şirvana yaymaq cəhdləri baş tutmadı.
Səfəvilər dövlətinin yaranması ərəfəsində Azərbaycanda siyasi vəziyyət XV əsrin sonlarında Azərbaycanda Şirvanşahlar, Ağqoyunlular və ondan asılı vəziyyətdə olan Səfəvilərin Ərdəbil hakimliyi mövcud idi. XV əsrin sonu XVI əsrin əvvəllərində Ağqoyunlu dövlətinin tənəzzülünün başlaması onun ərazisində feodal pərakəndəliyinə, yerli hakimlərin müstəqillik iddiası ilə çıxış etməsinə səbəb oldu. XV əsrin sonlarında Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində baş vermiş çəkişmələr, feodal pərakəndəliyi və Səfəvi Şeyxlərini nüfuzunun artmasına və güclənməsinə şərait yaratdı.
Azərbaycan XVI əsrin sonu XVI əsrin əvvəllərində Şirvanşahlar və Ağqoyunlular dövləti mövcud idi
Vahid dövlətin yaranması üçün əlverişli şərait yaranmışdı
Ağqoyunlu dövləti tamamilə dağılmaq ərəfəsində idi
Məhsuldar qüvvələrin inkişafı ləngiyirdi
Ağqoyunlu şahzadələri arasında ara müharibələri gedirdi
Kənd təsərrüfatı və sənətkarlıq tənəzzül edirdi
Şəhər və kəndlilərin vəziyyəti ağırlaşmışdı
Feodal pərakəndəliyi, feodal hakimlərinin özbaşınalığı hökm sürürdü
Sultanəli Şeyx Heydər
Aləmşah xatın İbrahim İsmayıl
Uzun Həsən
Şeyx Səfiəddin (1252-1334) Şeyx Cüneyd (1447-1460)
Şeyx Cəfər (1449-1470)
Şeyx Sultanəli (1488-1494)
Şeyx İsmayıl (1494-1501) Səfəvi ordeninin görkəmli nümayəndələri
Şeyx Heydər (1460-1488) 1499-1500-cü illərdə şahzadə İsmayılın yürüşləri. Şamaxının və Bakının tutulması 1499-cu ildə Ərdəbil şeyxlərinin varisi hesab olunan, Lahicanda yerli hakimin sarayında gizlədilmiş Ərdəbilli Şeyx Heydərin oğlu gənc İsmayıl və onun tərəfdarları olan qızılbaşlar çıxış etmək üçün əlverişli məqamın yetişdiyini anlayaraq Ərdəbildən Ərzincan bölgəsinə gəldilər. Ərzincanda keçirilən müşavirədə parçalanmış Azərbaycanı birləşdirmək üçün əvvəlcə Şirvanı tabe etməyi qərarlaşdırdılar. 1500-cü ilin payızında İsmayıl Ərzincandan Şirvana doğru hərəkətə başladı. İsmayılın ilk növbədə Tərbizə deyil, Şirvana yürüş etməsinin səbəbi aşağıdakı amillər idi: •
müdafiə edən Şirvanşah Fərrux Yasarla toqquşmalı olardı. •
Səfəvilər ara müharibələrindən istifadə etməklə Şirvanşahları hissə-hissə əzmək fikrində idilər. 1500-ci ilin payızında qizilbaş qoşunu Kürü keçib Şirvan ərazisinə daxil oldu. Bu zaman Şirvanşah I Fərrux Yasar (1465-1500) Qəbələyə qaçdı. Qızılbaşlar heç bir müqavimətə rast gəlmədən Şamaxını tutaraq çoxlu qənimət əldə edirlər. Fərrux Yasar qoşun toplayaraq Cabanı düzündə səfəvilərlə həlledici döyüşə girdi. 1500-cü ilin payızında baş vermiş Cabanı döyüşü nəticəsində: •
•
Bundan sonra qızılbaşlar Bakını ələ keçirməyi qərara aldılar. Qızılbaşların Bakını ələ keçirməsinə xüsusi əhəmiyyət verməsinin səbəbləri bunlar idi: •
•
1501-ci ilin yazında Bakı mühasirəyə alındı. İsmayılın təslim olmaq təklifinə rədd cavabı verildi Lakin Səfəvilər sonda şəhəri tutdular. Qızılbaşlar Şirvanşahların bütün xəzinəsini ələ keçirdilər. Bu zaman qızılbaşl ara başçılıq edən gənc İsmayıl Ağqoyunlu Əlvənd padşahın Təbrizdən yürüşə başlaması xəbərini aldı. Odur ki, İsmayıl Bakını tutduqdan sonra tezliklə cənuba doğru yürüş etdi.
oldu. Şərur döyüşü nəticəsində: •
•
Şərur döyüşündə qazanılar qələbədən sonra, 1501-ci ilin payızında İsmayıl böyük təntənə ilə Təbrizə daxil oldu. İsmayıl Təbrizə daxil olan kimi: •
Azərbaycanın taxt-tacına yiyələndi və özünü şah elan etdi. •
Adına məsciddə xütbə oxutduraraq pullar zərb etdirdi. Beləliklə, paytaxtı Təbriz olmaqla türk mənşəli mərkəzləşmiş Səfəvilər dövlətinin (1501-1736) əsası qoyuldu. Səfəvilər dövləti dövlət idi. Səfəvilər dövləti yaranarkən Azərbaycan torpaqlarının ərzisini (şimalda Şirvan, Qarabağ, Naxçıvan, Muğan və cənubda Qızılüzən çayına qədərki Cənubi Azərbaycan torpaqlarını) əhatə edirdi.
Siz nə istəyirsiniz, Azərbaycan taxt-tacını, yoxsa "Gülüstan" qalasını... Ərzincanda keçirilən müşavirəsində Səfəvilərin irsi düşməni, İsmayılın Babası Şeyx Cüneydin və atsı Şeyx Heydərin qatili olan Şirvanşah Fərrux Yasarla müharibəyə başlamaq qərara alındı. Beləliklə Səfəvilər 1500-cü ilin axırlarında Şirvana hücum edir. Cabanı döyüşündə Fərrux Yasar məğlub edildi və şirvanşah öldürüldü. Bundan sonra Şamaxıya daxil oldu. Şamaxıya girən İsmayıl şəhərdə yalnız bircə gün qaldı. İsmayıl uzun çəkməyən mühasirədən sonra 1501-ci ilin baharındaBakını aldı. Şirvanşah qoşunlarının vuruşmadan sonra salamat qalmış hissələri Gülüstan qalasına cəkilmişdi. İsmayıl Bakını aldıqdan sonra Gülüstan qalasını tutmağa getdi. Lakin tezliklə Gülüstanın mühasirəsini buraxaraq, əmirlərinə bunu yuxuda imamdan tapşırıq alması ilə izah etmişdir. Rəvayətə görə İsmayıl qızılbaş əmirlərini məşvərətə yığaraq onlardan soruşur: "Siz nə istəyirsiniz, Azərbaycan taxt- tacını, yoxsa "Gülüstan" qalasını?" Onlar yekdilliklə Azərbaycanı üstün tuturlar.
Cabani döyüşü (XVI əsrin əvvəllərinə aid minüatur)
edilmiş gümüş pul
Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|