Vii siNİf azərbaycan tariXİ
Salarilər dövləti (941-981)
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Salarilər dövləti (941-981) Salarilər dövlətinin yaranması və ərazisi 941-ci ildə
- 941-ci ildə
- Salarilər sülaləsindən
- Mərzban ibn Məhəmmədin hakimiyyəti
- Azərbaycanın şimal- qərb torpaqları
- Salarilər dövlətinin tənəzzülü
- İbrahim (962-981)
- 981-ci ildə İbrahim ibn Mərzban
- VIII əsrin sonlarında
- 981-ci ildə
- Muğan hakimliyini
- Oğuz tayfalarının Azərbaycana yeni axınları
- XI əsrin 20-ci illərində
- 1054-cü ildə
Salarilər dövləti (941-981) Salarilər dövlətinin yaranması və ərazisi 941-ci ildə meydana gələn Salarilər dövlətinin banisi keçmiş Deyləm (Gilan) hakimi Mərzban ibn Məhəmməd (941-957) idi. Mərzban ibn Məhəmməd Azərbaycanın feodal qrupları arasındakı çəkişmədən istifadə edərək 941-ci ildə sonuncu Saci hökmdarı Deysəmə qalib gəlib Ərdəbil şəhərini ələ keçirərək Sacilər dövlətinin varlığına son qoydu və Salarilər dövlətini yaratdı.. Bu hadisədən sonra Sacilər dövləti yarandı. Mərzban ibn Məhəmməd Salarilər sülaləsindən idi. Buna görə dövlət Azərbaycan tarixində Salarilər dövləti kimi tanınır. Salarilər dövlətinin paytaxtı Ərdəbil şəhəri idi. Dövlətin ərazisinə şimalda Dərbənd keçidi, cənubda Dəclə və Fərat
Salarilərin hakimiyyəti dövründə Xəzər dənizində yenidən ticarət gəmiləri üzməyə başladı. Azərbaycan Yaxın və Orta Şərqdə həm iqtisadi, həm də siyasi cəhətdən daha qüdrətli bir ölkə kimi tanındı.
Mərzban ibn Məhəmmədin hakimiyyəti (941-957)dövründə:
Şirvanşahlar dövləti asılı hala salındı və Dərbənd ələ keçirildi.
Azərbaycanın şimal- qərb torpaqları Salarilər dövlətindən asılı hala salındı.
Şərqi Gürcüstanı Salarilər dövlətinə tabe edildi.
Xəzər dənizində Azərbaycanın ticarət gəmiləri üzməyə başladı.
Azərbaycanın Yaxın və Orta Şərqdə iqtisadi və hərbi-siyasi rolu daha da artdı.
Yenidən bütün Azərbaycan torpaqları vahid dövlətdə birləşdirildi.
Dövlətin sərhədləri şimalda Dərbənd keçidi, cənubda Dəclə və Fərat çaylarının yuxarı axarına qədər əraziləri əhatə edirdi.
Mərzban ibn Məhəmmədin ölümündən sonra (957) onun oğulları ilə qardaşı Vəhsudan arasında hakimiyyət ugrunda mübarizə, feodal ara müharibələri başladı. Hakimiyyətə gələn Vəhsudan feodalları ələ alaraq öz tərəfinə çəkir, bu yolla hakimiyyətini möhkəmləndirirdi. Vəhsudandan sonra hakimiyyətə İbrahim (962-981) gəldi. Salari İbrahim hakimiyyəti dövründə:
Dövlətin əvvəlki nüfuzunu qoruya bilmədi və Salarilərin hakimiyyəti zəiflədi.
Yerli feodalları əldə saxlamaq üçün iqta torpaqları paylamaq siyasəti də səmərə vermədi.
Dövlətin ərazisində Şəddadilər dövləti yarandı və Gəncə və onun ətrafındakı torpaqlar itirildi.
Rəvvadilər nəslindən olanlar feodallar gücləndi və Salarilər dövlətinin süqutu sürətləndi. 981-ci ildə İbrahim ibn Mərzban taxtdan salındı və Salarilər dövləti Rəvvadilər tərəfindən süquta uğradıldı .
Mərzban ibn Məhəmməd (941-957)
Vəhsudan (957-962)
İbrahim inb Mərzban (962-981)
Salarilər sülaləsi
Rəvvadilər dövləti (981-1054)
Rəvvadilər Azərbaycanda ərəb əsarətinə qarşı mübarizə aparıb müstəqilliyə can atan iri feodal nəsli idi. Bu feodal sülaləsinin soykökü qədim ərəb nəsillərindən birinə bağlanırdı. Xilafət işğalları zamanı Azərbaycanın cənub bölgələrinə çoxlu ərəb nəsilləri köçürülmüşdü. Onlardan biri də əzdilər nəslindən olan rəvvadilər idi. Onların bir hissəsi Marağa, Təbriz, Qaradağ və Əhər bölgələrində köçürülmüş, yerli əhali ilə qaynayıb-qarışmışdılar.
Salarilərin hakimiyyətinin zəiflədiyi bir dövrdə qüvvətlənən rəvvadilər nəsli yaranmış siyasi vəziyyətdən istifadə edərək Rəvvadi Əbülhicanın başçılığı ilə 981-ci ildə sonuncu Salari hökmdarı İbrahim ibn Mərzbanı taxtdan salaraq ilk paytaxtı Ərdəbil şəhəri olan Rəvvadilər dövlətinin əsasını qoydu və yeni dövlətin banisi oldu. Əbülhica Rəvvadi (981-988) Salariləri məğlubiyyətə uğratdıqdan sonra Rəvvadilər Azərbaycanın cənub torpaqlarını qəti olaraq öz hakimiyyətləri altında birləşdirdilər. Bundan başqa, Rəvvadilər Muğan hakimliyini də özlərindən asılı vəziyyətə salmışdılar. Rəvvadilər dövlətinin ərazisinə Cənubi Azərbaycanı torpaqları və Muğan hakimliyi daxil idi.
Rəvvadilər dövlətinin paytaxtı əvvəl Ərdəbil olsa da sonradan Təbriz şəhərinə köçürüldü. Bununlada Təbriz ilk dəfə olaraq paytaxt şəhərə çevrildi. Təbriz Rəvvadilərin hakimiyyəti illərində daha da böyüdü və abadlaşdı. Təbriz şəhəri ticarət yollarının qovşağında yerləşdiyi üçün sürətlə inkişaf edirdi.
Rəvvadilər ərəb mənşəli olsalar da, artıq türkləşmişdilər. Rəvvadilərin hakimiyyəti dövründə Azərbaycanda yerli türk tayfalarının mövqeyi gücləndi. Hətta 1028-ci ildə Xorasandan köç etmiş yeni oğuz-türk nəsillərini Rəvvadi hökmdarı Vəhsudanın (1020-1059) Azərbaycanda məskunlaşmağa icazə vermişdi. Oğuz tayfalarının yeni axını XI əsrin 20-ci illərində oğuz tayfalarının Azərbaycana yeni axınları nəticəsində Azərbaycanda yerli türk tayfaları daha da möhkəmləndi. Sonralar da oğuz tayfalarının Azərbaycana yeni-yeni axınları baş verdi.
Buna görə də Azərbaycan dövlətləri Səlcuq türklərinin yürüşlərinə qarşı dura bilmədilər. 1054-cü ildə Vəhsudan səlcuqların hakimiyyətini tanıdı. Sonralar səlcuqlar Rəvvadilər dövlətinin varlığına tədricən son qoydular. Yalnız
Ağsunquri hakimləri səlcuqlar dövründə atabəy rütbəsi daşımış, öz mülklərini monqol işğallarınadək qoruyub saxlaya bilmişdilər. Lakin 1227-ci ildə Xarəzmşah Cəlaləddin Marağada Ağsunqurilər sülaləsinin varlığına son qoydu.
Sacilər və Salarilər dövləti
Hər iki dövlətin paytaxtı Ərdəbil şəhəri olmuşdur
Ərazisləri şimalda Dərbənd keçidinədək uzanırdı
Cənubi Azərbaycan torpaqlarında yaranmışdılar
Şirvanşahlar dövlətini özlərindən asılı vəziyyətə salmışdılar
Gürcüstanın bir hissəsini və erməniləri özlərinə tabe etmişdilər
Bütün Azərbaycan torpaqlarını vahid dövlətdə birləşdirmişdilər
Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|