Vii siNİf azərbaycan tariXİ
Səlcuqların Şirvanı işğal etməsinin nəticələri
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
Səlcuqların Şirvanı işğal etməsinin nəticələri Bizans, erməni və gürcü feodallarının qəsbikarlıq planlarının boşa çıxması
Səlcuq-oğuz türklərinin axınları dövründə Bizans imperiyasından, erməni və gürcü feodallarından ibarət vahid xristian bloku yaranmışdı. Bu bloka qarşı mübarizənin taleyi Azərbaycan cəbhəsində həll olunurdu. Xilafət parçalandığından Bizansa qarşı İslam dünyasının mübarizəsində əsas rol türklər həlledici hərbi-siyasi amilə çevrildi. Bu amilin də əsas istinadgahı* Azərbaycan idi. Səlcuq türklərinin soydaşları olan Azərbaycan türkləri və Cəbuni Qafqazın bütün müsəlman əhalisi Bizans, erməni və gürcü feodallarının birləşmiş qüvvələrinin təcavüzünə qarşı mübarizə üçün səlcuqlara özlərinin müttəfiqi kimi baxırdılar. Odurki, səlcuqlar Azərbaycanın şimal hissəsində möhkəmləndikdən sonra Bizans, erməni və gürcü feodallarının birləşmiş qüvvələrinə ağır zərbələr vurdu. Belə ki, Azərbaycanın şimalında möhkəmlənən səlcuqlar burada Şəddadilər dövlətinin hərbi qüvvələri ilə birləşərək Bizans, erməni və gürcü feodallarının birləşmiş qüvvələrinə qarşı ağır zərbə endirdilər.
Uzun müddət müxtəlif türk tayfaları Anadoluda möhkəmlənməyə çalışmışlar. Azərbaycan isə həmin tayfalar üçün arxa cəbhə olmuşdur. Səlcuq türkləri də əsas hücum hədəfi kimi Bizans torpaqlarını seçmişdilər. Səlcuqun nəvəsi Çağrı bəy kəşfiyyat yürüşünə çıxdı və Bizans qoşunlarına qalib gəldi. Səlcuqlar Van gölü hövzəsini tutdular. Beləliklə, Naxçıvan və onun ətrafındakı Azərbaycan-türk torpaqlarının Bizans və erməni feodallarının hücumuna qarşı təhlükəsizliyi təmin olundu. Səlcuq sərkərdəsi Həsənin başçılığı ilə səlcuqlar Azərbaycanın cənub əyalətlərini ələ keçirdikdən sonra Şərqi
Bundan sonra Bizans səlcuqlarla sülh bağlamağa məcbur oldu. Səlcuq axınlarının Cənubi Qafqaz və Azərbaycan üçün nəticələri Azərbaycan ən qədim zamanlardan türk tayfalarının yaşadığı ərazilərdən biridir. Bu ölkə digər türk tayfaları ilə yanaşı, oğuz türklərinin də vətəni idi. Xilafətin zəiflədiyi dövrdə Azərbaycanda islam-türk etnik-siyasi amili daha da qüvvətləndi. Səlcuq imperiyasının yaranması ümumdünya tarixinə, o cümlədən Azərbaycanda siyasi hadisələrin gedişinə çox böyük təsir göstərdi. Xalqımızın taleyinin, tarixi müqəddəratının həllində, müstəqil dövlətçilik ənənələrinin qorunub saxlanmasında mühüm rol oynadı. XI əsrdə Cənubi Qafqaz və Azərbaycana oğuz- səlcuqtürklərinin axınları nəticəsində: •
Türk tayfalarının yeni dəstələri Azərbaycanda məskən saldılar •
Səlcuq türkləri ilə qədim Azərbaycan türkləri qaynayıb-qarışdılar. •
Azərbaycan xalqının formalaşması prosesi qəti olaraq başa çatdı. •
Azərbaycan İslam dünyasında türklüyün başlıca istinadgahına çevirildi. •
Türk - İslam amili Cənubi Qafqaz və Azərbaycanda qəti olaraq möhkəmləndi. •
Azərbaycan-oğuz-türk tayfaları Cənubi Qafqaz və Ön Asiyada başlıca etnik siyasi amilə çevirildi. •
Gürcü və ermənilərin Azərbaycanın qərb ərazilərinə yiyələnmək planlarının qarşısı alındı. •
Cənubi Qafqazı bütünlüklə xristianlığın təsir dairəsinə salmaq planı baş tutmadı. •
Azərbaycanın Bizans imperiyası və onun müttəfiqləri tərəfindən işgal olunması təhlükəsi tamamilə aradan qaldırıldı. •
Xristian blokuna qarşı mübarizə asanlaşdı, Bizans imperiyası və onun əlaltılarının qəsbikarlıq planları puça çıxdı.
1066-cı il Şirvanşahlar səlcuqlardan asılı vəziyyətə düşdü
Səlcuqlar Azərbaycanın işğalını başa çatdırdı
Şirvanşahlar səlcuqlara tabe oldu
I Fəribürz şah titulundan məhrum edildi
Səlcuqlar dövründə torpaq mülkiyyət formaları
Səlcuq imperatorluğunun yaranması ilə Yaxın və Orta Şərqin, o cümlədən Azərbaycanın torpaq mülkiyyəti və vergi sistemində bəzi dəyişikliklər baş verdi. Səlcuqlar dövründə iki torpaq mülkiyyət forması mövcud idi: •
İqta torpaqları •
Uc torpaqları İqta torpaq mülkiyyəti forması Ərəb xilafəti dövründə meydana gəlsə də Səlcuqlar dövründə müəyyən dəyişikliklərə məruz qalmışdı. Səlcuq sultanları mərkəzi hakimiyyət üçün
paylayırdılar. Səlcuq türklərinin axınları dövründə iqta Azərbaycanda, Yaxın və Orta Şərqdə başlıca torpaq mülkiyyət formasına çevirildi. Zaman keçdikcə iqta irsən keçməyə başlayır, mülk torpaqlarından elə də fərqlənmirdi. Səlcuqlar dövründə meydana gələn torpaq mülkiyyət forması isə uc torpaqları idi. Uc torpaqları – Səlcuq imperatorluğunun sərhədlərini qoruyan səlcuq sərkərdələrinə verilən
tayfalarının bu ərazidə daimi məskunlaşmasına şərait yaradırdı. Azərbaycan xalqının təşəkkülü (formalaşması) prosesi
Hər bir xalqın formalaşması zəruri olan şərtlər yarandıqda mümkün olur. Həmin şərtlər bunlar idi: 1. Ərazi birliyi. 2. Dil birliyi. 3. Mədəniyyət birliyi. 4. İqtisadi əlaqələrin ümumiliyi. 5. Milli-mənəvi dəyərlərin eyni olması. QEYD: Din birliyi bu şətlərə daxil deyildir. Ərazi bütövlüyü. Xalqın və onun dilinin təşəkkülündə mühüm amillərdən biri ərazi birliyidir. Azərbaycan qədimdən geniş əraziyə malik idi. Ərəblər dövründə Azərbaycanda sərhədlər dəqiqləşdirildi. Bu dövrdə Azərbaycanın şimal sərhədi Dərbənd, cənub sərhədi Həmədan şəhəri müəyyən edildi. Ümumiyyətlə tarixi Azərbaycanın sərhədlərinə aşağıdakı ərazilər daxil idi: •
•
•
•
mahalını) əhatə edirdi. Dil birliyi. Qədim tayfaların etnik mənsubiyyətini sübut edən əsas amillərdən biri də dil sayılır. Dil qədim tayfaların etnik mənşəyini sübut edən əsas amillərdən biridir. Xalqımızın və müasir Azərbaycan dilinin formalaşmasında ölkəmizin ən qədim sakinləri olan çoxsaylı türk tayfalarının yüksək rolu olmuşdur. Azərbaycan ərazisində məskunlaşmış tayfalar içərisində türk tayfaları üstünlük təşkil edirdi. Azərbaycan ərazisinin ən qədim sakinləri: lullubilər, kutilər, turukkilər, hürrilər və başqaları tarixi hadisələrdə yaxından iştirak edirdilər. Qədim və Orta Əsr mənbələrində Azərbaycanda yaşayan çoxsaylı türk tayfalarının da adları çəkilir. Onların içərisində
etnosları mühüm rol oynamışlar. Ayrı-ayrı tarixi dövrlərdə Əhəmənilər, Sasanilər və Xilafət tərəfindən ölkəmizə köçürülmüş qeyri-türk əhali də xalqımızın tərkibinə daxil olmuşdur. Bugünkü Azərbaycan türkləri onların varisləridir. Sasani və Ərəb xilafəti dövründə Atropatena və Albaniya eyni imperiyaların tərkibinə daxil olmuşdu. Bu da tayfaların ərazi və dil etibarilə birləşməsini zəruri edirdi. Səlcuq canişinlərinin Azərbaycanda kəsdirdikləri mis pullar
Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|