Turkish Studies
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Turkish Studies
- 5.20. [-γane vule]
- .5.21 [-geşli]
- 5.22 [-γannigi]
- 5.23 [-cinen]
- 5.24 [-qula]
Salar Türkçesinde Zarf-Fiilli… 525
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/4 Fall 2010
TaĢkul köyü metinlerinde ve SG‟nin dil malzemesinde görülür. TeniĢev‟in metinlerinde bu fiilimsi kurulumuna hiç rastlanmaz. Bu kurulum esasta zaman zarfı kuran -de hâl eki ile zarflaĢtırılmıĢ bir sıfat tamlamasıdır: [zp [fiil+[-gan vahende] + …. [YÜKbt]]
sırada o giriverdi.‟ [ yaĢa-gan (v)ahende ] yaĢa-SFgeç AD + BULza U yırçane yarem yole yetgen-ahenda; emeh yarem ne yimiş de Galganne albarmiş. (sg: 90) „O yürüyüp yolun yarısına ulaĢtığında, ekmeğin yarısını yemiĢ ve kalanını götürmüĢ.‟ Men geγlen vahendə, oyde kiş yoha. (sg: 112) „Ben geldiğimde evde kimse yoktu.‟ U loşi daŋnagan (v)ahändä men se on bər yaş dər. (sg: 112) „O, öğretmen olduğunda ben sadece on bir yaĢındaydım.‟ Sälär oy qoγa yirken a:hända ö psinigä pazär quläh yoharä disa eski qaçé yahşéria işt qşniγıe qulahdär. (tesa/kos) „Siz evin kapısına geldiğiniz sırada oğlan, bizim duvarın kulağı yokmuĢ, derken, eski bir sözü söylemiĢ, Köpek kiĢinin (evin) kulağıdır.‟
sırada yaĢlı adam gelmiĢ, “Sen katırı niye dövüyorsun demiĢ.‟ 5.20. [-γane vule] -mak için anlamlı sebep zarfları kuran bu birleĢik kuruluma yalnızca SG‟nin dil malzemesinde rastlanır. vule Çince bir edattır: [zp [fiil-[-γane vule] + .... [YÜKbt]]
114) „Ben Salar dilini araĢtırmak için ġınhua‟ya geldim.‟ U orγenişe vulä hahat ma bi alci. (sg: 114) O, öğrenmek için kâğıt ve kalem aldım.‟ Piser salar gahca dioça etgene vule gelci. (sg: 107) „Biz Salar dilini araĢtırmak için geldik.‟ Men Gonah zeliγene vule oyne areçuh yigeşderci. (sg: 107) „Ben misafirleri ağırlamak için tertemiz derleyip topladım.‟
526 Gülsün MEHMET
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/4 Fall 2010
Sini işdegene vule men go yere varci. (sg: 86) „Seni bulmak için ben oraya gittim.‟ .5.21 [-geşli] -arak anlamlı zarf-fiiller kuran bir iĢaretleyicidir, bu ek yalnızca SG‟nin dil malzemesinde görülür. TeniĢev‟in ve Kakuk‟un metinlerinde bu eke rastlanmaz: [zp [ fiil-[-geĢli ] + …. [YÜKbt]] Men otergeşli pidiber. (sg: 77) „Ben oturarak yazıyorum.‟ Men muna gelgeşli ane vahme gelci. (sg: 77) „Ben buraya gelerek (gelerek) onu görmeye geldim.‟ U yatGeşli şu vahci. (sg: 77) „O uzanarak kitap okuyor.‟ Piser tihgeşli yeşaci. (sg: 77) „Biz ayakta dikilerek konuĢuyoruz.‟ 5.22 [-γannigi]< [-γandan] -dığı için; -dığından anlamlı zarflar kuran, birleĢik görünümlü bir kurulumdur. Bu kurulumda köklü bir Ģekilde ayrılma hâlinden ilgi hâli ekine geçiĢ görülmektedir, cümlede eylemin sebebini iĢaretleyen ayrılma hâli eki bu kurulumda ilgi eki -nigi ile temsil ediliyor görünmektedir, çünkü ayrılma hâli iĢaretleyicisinin potansiyelinde sebep gösterme yetisi mevcuttur: [-γannigi] < -γandan „-dığından‟ Bu iĢaretleyiciye yalnızca SG‟nin dil malzemesinde görülür. EyĢe Ahvar metinlerinde de bir örnekte bu eke rastlanmıĢtır: [zp [ fiil+[-γannigi] + …. [YÜKbt]]
yağmur yağdığından araba gidemedi. Maŋa heli yohmaganniγi, almaci. (sg/114) Bende para olmadığından, satın almadım. Bugun u agarganniγi gelalmaci. (sg/78) Bugün o hastalandığı için gelemedi. Minigi oyimde işi volgannigi yanci. (sg/78) Benim evimde iĢim olduğundan döndüm Gece yagmur yagGanniγi men gelmeci. (sg/78) Gece yağmur yağdığından ben gelmedim.
Salar Türkçesinde Zarf-Fiilli… 527
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/4 Fall 2010
Ele‟kennige mişuh, seje-kemini korelmes. (te/46/eyĢe) „Böyle yaptığı için kedi, serçe ve fareyi göremez.‟ 5.23 [-cinen] Yalnızca Mınta köyünde rastlanan bu iĢaretleyici, -arak, - dıktan sonra anlamlı zarf-fiiller kurar: [[zp [fiil+ [-cinen] .… +[YÜKbt] ] Anden to:vege yü‟läjinen yürmiş. (te/59/mın) Oradan deveye yükleyerek gitmiĢ(ler). Altun c‛ic‛inen su ta‟pmaγan yer ara. (te/59/mın) „Altın verilip su bulunamayan yer imiĢ.‟ Ana sa:c‛ih perel e‟tc‛inen Ko:mun tene kiĭmiş. avu ham sa:c‛ih e‟tc‛inen yanmiş, Ko:mun dene kiĭmiş. işkisı ka‟ç‛alaşmiş. İşkisınigi işkunine tuĭlajinen pahmiş. Anda işkısı koruşc‛inen o‟miş. Oĭtegi k‛aç‟ane avuγa yaĭşamiş. İşkısı a‟ttan pir-pir aljinen, minjinen anani oyina yanmiş. (te/63/mın) „Kız ticaret yaptıktan sonra Komün misafirhanesine gelmiĢ. Oğlan da satıĢ yaptıktan sonra dönmüĢ. Komün misafirhanesine gelmiĢ. Ġkisi konuĢmuĢlar. Orada ikisi mendili eĢleĢtirip bakmıĢ. O zaman ikisi görüĢüp orada kalmıĢ. Evdeki sözleri (olanları) oğlana anlatmıĢ. Ġkisi birer at alıp binerek kızın evine dönmüĢler.‟ Arcikune avu ma ana, işkısı, helini akeĭcinen miyokuana perci. (te/60/mın) Ertesi gün oğlan ve kız, parayı getirerek rahibeye verdi.‟
5.24 [-qula] Bu iĢaretleyici yalnızca Mınta köyünde görülür. Diğer metinlerde bu eke rastlanmaz. Bu iĢaretleyici -a kadar, - ınca, mesi ile anlamlı zaman zarfları kurabildiği gibi -dığı için anlamlı sebep zarfları, -a kadar anlamlı sınırlandırma zarfları da kurabilir: [[zp [fiil-[-qula/-gula/-γula]+[YÜKbt ]] Piser salar turkeçinenen ya:şasa, “ Aĭ çih ke:gula o:tır !” tera, “Aĭ pahqula yir !” tera. (te/59/mın) Biz Salar Türkçesi ile söylersek “Ay çıkana kadar otur ! derler, “Ay batana kadar yürü !” derler.‟
(te/63/mın) „Benim babam seni yakalayınca öldürür ! Benim karnım büyüdü. Beni babam görünce bana soracak. Ben babama yalan söyleyemem.‟ Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|