Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/3 Summer 2011, p. 1925-1949 turkey
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SONUÇ Gülten Dayıoğlu
- KAYNAKÇA Yazarın İncelenen Öykü Kitapları
- Neşeli Boyacı
- Uçurtma
- Yaşanmış Hayvan Öyküleri 2
- 1. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu Sorunlar ve Çözüm Yolları
- İlköğretimde Türkçe Öğretimi
- Gülten Dayıo ğlu’nun Çocuk Öykülerinde De ğer Eğitimi ve Öykülerin Türkçeye Katkısı
- Uygulamalı Çocuk Edebiyatı
- Ana Dili Eğitimi ve Çocuk Kitapları Sempozyumu
Gülten Dayıoğlu’nun Çocuk Öykülerinin… 1945
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/3 Summer 2011 Yazar, çocuk öykülerinde ele aldığı konuları çocuğun ilgi ve gereksinimleriyle iliĢkilendirmiĢ, çocuğa özgü yaĢam durumları sunmuĢtur. Çocuğun biliĢsel, duyuĢsal, deviniĢsel ve dil geliĢimini doğrudan destekleyen konular, aynı zamanda okuyucunun kültürünü, yaĢam deneyimini artırmaktadır. YurttaĢ‟a (1997: 60) göre “çocuk kitaplarında ele alınması gereken konular “sevgi” kaynağından
konuların kaynağının sevgi olduğu rahatlıkla söylenebilir. Çünkü yazar, öykülerinde insana ve yaĢama iliĢkin gerçekleri güzel, olumlu bir bakıĢla sunmakta, kin ve nefrete kesinlikle yer vermemektedir. Dayıoğlu‟nun çocuk öykülerindeki ana karakterler; bireye ve çevreye duyarlı, insan, hayvan, doğa sevgisiyle, yaĢama sevinciyle dolu, dürüst, içten, yardımsever, ailesini ve yurdunu seven, hoĢgörülü, acımayı bilen, özverili, çalıĢkan, üretken ve giriĢimci olmalarıyla dikkat çeken kiĢilerdir. Erdemli ve uygar insan özellikleri belirgin olan kahramanlar, okuyucunun ideal bir tip olarak benimseyebileceği kiĢilerdir. Bu nedenle yazarın çocuk öykülerinde kahramanlar, okuyucunun yeni deneyimler, yaĢantılar kazanmalarını sağlayabilir. Fiziksel ve ruhsal özellikleri iyi geliĢtirilen kahramanlar, hedef kitlenin özdeĢim kurabileceği kiĢiler olabilir. Örneğin “Gökçen Kız Çeşmesi”nde Gökçen Kız, “Sınıf Geçme Armağanı”nda Sinan‟la Aykut, “Neşeli Boyacı”da Erhan, “Hayri Kiraz
Namık Bey, “Dut Kuşlarının Öyküsü”nde Hanife Kadın, “Sen Herkesi Sev” öyküsünde BarıĢ baĢarılı biçimde kurgulanmıĢ ya da tanıtılmıĢ kiĢilerdir.
toplumun ortak paydasını oluĢturabilecek değerlerin eserlerde iĢlenmesi gerektiğini vurgulayan, eğitim yoluyla çocuğun yaĢama sanatını öğrendiğini düĢünen bir yazardır. Bununla birlikte yazar, çocuk kitaplarında eğitselliğin duyarlık ve sorumluluk gerektirdiğini savunmaktadır. Dayıoğlu, çocuk öykülerini bu duyarlık ve sorumlulukla oluĢturmuĢ, temel kaygı olarak çocuğa göreliği, çocuk gerçekliğini benimsemiĢtir. Seçtiği hedef kitlenin yaĢ ve geliĢim düzeylerine uygun olan öykülerinde yazar, sunduğu iletilerle çocuk okuyucunun biliĢsel, duyuĢsal, deviniĢsel ve dil geliĢimine önemli katkılar sağlamaktadır. Çocuk öykülerinde sunduğu iletileri metnin içinde eriterek çocuğun yüreğine ve belleğine seslenmiĢtir. Bununla birlikte yazar, “Deli Bey”, “Kara Kedi” ve “Sıcak Ekmek” öykülerinde iletileri doğrudan okuyucuya aktarmaktadır. Bu durum, kuĢkusuz, çocuğu kitapla sağlıklı bir etkileĢim içinde olmaktan alıkoymaktadır. Çünkü bu öykülerde çocuk; düĢünen, tasarlayan, üreten değil sadece benimseyendir. Yazarın 8-10 yaĢ çocuklarına seslenen öykülerinde sunduğu iletiler, okuyucunun geliĢim özelliklerine, ulusal ve kültürel değerlerine, insan hak ve özgürlüklerine, Türk Millî Eğitimi‟nin Genel Amaçları‟nda (MEB, 2006: 1) belirtilen “Türk milletinin millî, ahlâkî, insanî, manevî ve kültürel
amaçlarına uygundur. Öyküler; Türkçe Dersi Öğretim Programı‟nda (MEB, 2006: 4) yer alan Ģu temel ilkelere de uygun özelliktedir: “Duygu, düşünce ve hayallerini sözlü ve yazılı olarak etkili ve anlaşılır biçimde ifade etmeleri, Türkçeyi konuşma ve yazma kurallarına uygun olarak bilinçli, doğru ve özenli kullanmaları, 1946 Bekir GÖKÇE
Hikâye haritası yöntemine göre çözümlenen çocuk öykülerinde ana karakterler, olayla ilgili olarak biliĢsel, duygusal ya da eylemsel olmak üzere davranıĢlar sergilemektedirler. Bazı öykülerde ana karakterler, tepkilerini açıkça belirtirler. Söz gelimi “Sen Herkesi Sev” öyküsünde, sevginin varlığı ve sınır tanımazlığı konusunda kuĢkuya düĢen BarıĢ, yaĢadıklarından sonra, sevgiye duyduğu inancı annesine açıkça söyler. Burada ana karakter, tepkisini açıkça dile getirmektedir. Öykülerdeki olayların ana karakterler açısından yarı yarıya mutlu veya mutsuz biçimde sona erdiği söylenebilir. BaĢka deyiĢle yazarın olumlu-olumsuz dengesini gözeterek hedef kitlenin değer evrenini geliĢtirdiğinden söz edilebilir. Çocuk öykülerinin bol konuĢmalı olması; canlı, renkli bir anlatımın seçilmesi son derece önemlidir. Bu açıdan bakıldığında, Gülten Dayıoğlu‟nun çocuk öyküleri bol konuĢmalıdır. Yazar, bütün öykülerde diyaloglara yer vermiĢtir. Dayıoğlu‟nun diyalog sayısı 1-10 arasında 30 öyküsü, 11- 19 arasında 22 öyküsü, 20-29 arasında 13 öyküsü, 30-39 arasında 1 öyküsü, 40-49 arasında 1 öyküsü bulunmaktadır. Diyalog sayısı en fazla olan üç öykü; “Leylek Karda Kaldı” (46), “Annemin Salataları Ninemin Turpları” (35) ve “Kır Gezisi” (29)‟dir. Gülten Dayıoğlu, çocukların güldürüye yatkınlığını, mizahtan hoĢlandığını iyi bildiği için öykülerinde bu ögeyi ustalıkla kullanmıĢtır. Yazarın; “Çınarın Yaprakları”, “Kara Kedi”, “Kaybolan Çocuk”, “Tosçu Kuzu”, “Gülünecek Bir Şey mi Var?”, “Anneler Yalan Söyler mi?”, “İkizler”, “Annemin Salataları Ninemin Turpları”, “Can Matematiği Sevmiyordu”, “Bilge’nin Sevinci”, “Haylaz Tay”, “Yalancı Çocuk”, “Hırsız Karga”, “Sen Herkesi Sev”, “Obur Çocuk”, “Leyleği Ayakta Görünce” öykülerinde, okuyucuyu gülümseten, kimi zaman da düĢündüren sahneler rahatlıkla bulunabilir. Gülten Dayıoğlu‟nun çocuk öykülerinden 3‟ü (“Korudaki Bebek”, “Hüseyin’in Kuzusu”, “Leylek Karda Kaldı”), uzunluğu, sözcük sayısı yönünden öteki öykülerden ayrılmaktadır. Bu öyküler, ileriki yaĢlardaki (9-10 yaĢ) çocuklara seslenmektedir. Geriye kalan öyküler ise uzunluk, çocuğun düzeyi, cümle türleri vb. açılardan birbirine yakın özelliktedir. Çocuk okurun yaĢam ve insan gerçekliğini tanıması, sanatçı duyarlığıyla ve dilin anlatım olanaklarıyla kurgulanmıĢ yaĢam durumlarıyla mümkündür. Çocuk-kitap etkileĢiminde sanatçının yaratıcı gücü, dili kullanmadaki baĢarısı önem taĢıdığı gibi, görsel bir öge olarak resim de bu etkileĢimde iĢlev görmektedir. Çünkü resimler, metnin anlamına estetik katkı sağlamaktadır. Sever (2003: 159), “resmin, sanatçının dünyasında yarattığı içeriği görünür kılan bir öge olduğunu söyler. Resim, yalnızca kendi diliyle bir anlam dünyası yarattığı gibi, yazarın kurguladığı yaşam durumunu görselleştirir. Çocuk kitaplarında görsel bir öge olarak önemli bir işlevi yerine getiren resimler, Gülten Dayıoğlu’nun Çocuk Öykülerinin… 1947
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/3 Summer 2011 metinle birlikte düşünüldüğünde anlamı tamamlamakta, açıklamakta, bazen de metne yeni anlamlar katmaktadır.” Dayıoğlu‟nun çocuk öykülerindeki resimlere estetik bir anlam kurma aracı olarak bakıldığında Ģunlar söylenebilir: Resimler, genel anlamda metnin anlamını açıklamakta, süslemektedir. Bütün öykülerde en az bir ya da birkaç resim yer almaktadır. Bu resimler, hedef kitlenin ilgisini çekebilecek özelliktedir. Ne var ki “Deli Bey” (s. 8), “Neşeli Boyacı” (s. 24), “Sıcak Ekmek” (s. 11), “Yaşanmış Hayvan Öyküleri 1” (s. 43) ve “Yaşanmış Hayvan Öyküleri 2” (s. 66)‟de yer alan resimlerin uygunluğu tartıĢılabilir.
çocuğa görelik ve çocuk gerçekliği ilkelerini benimsemiĢ bir yazar olarak dikkat çekmektedir. Bu çalıĢmada, yazarın 8-10 yaĢ çocukları için yazdığı 12 öykü kitabında yer alan 67 öykü, Türkçe derslerinin vazgeçilmez metinleri arasında yer alan öykülerin öğretimine önemli katkılar sunan bir yöntemle, “hikâye haritası” yöntemiyle çözümlenmiĢtir. Hikâye haritası yöntemine göre çözümlenen çocuk öykülerine iliĢkin Ģu sonuçlara ulaĢılmıĢtır: Çocuk öyküleri, okuyucunun “alımlama”sını, baĢka deyiĢle metni kendi beklentileriyle de iliĢkilendirerek kavramasını geliĢtirebilecek nitelikte ve özgünlüktedir. Gülten Dayıoğlu‟nun hedef kitlesi 8-10 yaĢ çocukları olan öykülerinin hikâye haritası yoluyla çözümlenmesinin Türkçe öğretimine önemli katkılar sağlayacağı düĢünülmektedir. Çünkü bu yöntemle okuyucu; yapılandırmacı bir anlayıĢla gerekli ve gereksiz bilgileri ayırt edebilir, öyküyü anımsama, kendi bakıĢ açısıyla üretme, çıkarım yapma ve anlam kurmada etkin bir rol üstlenebilir. Bu konuda Akyol (2006: 159), Ģunları söylemektedir:
Bununla birlikte hikâye haritası yönteminde “bakıĢ açısı ve anlatıcı” unsurunun bulunmayıĢı üzerinde durulmalıdır. Çünkü metin çözümlemede bakıĢ açısı ve anlatıcının varlığı çok önemlidir. Bu çalıĢmada hikâye haritası yöntemine bu unsurlar eklenmiĢtir. Gülten Dayıoğlu, Yaşanmış Hayvan Öyküleri 1-2 adlı kitaplarındaki 14 öykünün dıĢında 1948 Bekir GÖKÇE
kalan 53 öykünün 52‟sinde hâkim bakıĢ açısı ve yazar anlatıcıyı, 1‟inde (“Hayri Kiraz Fidanına Bağlanmıştı”) ise gözlemci bakıĢ açısı ve anlatıcıyı kullanmıĢtır. Çocuk edebiyatının kapısını araladığı günden bu yana çocuklar için yazan ve üreten Gülten Dayıoğlu‟nun çocuk öyküleri, hedef kitlenin çok yönlü geliĢmesine yardımcı olabilecek nitelikte ve özgünlüktedir. Hikâye haritası yöntemi, bu öykülerin çözümlenmesinde ve dört temel dil becerisinin (dinleme, konuĢma, okuma, yazma) geliĢiminde yararlı olabilecektir. Öyküler çözümlenirken hikâye haritası yöntemi kullanılmıĢ, bu sayede metin elementleri en somut biçimde tespit edilebilmiĢ, öykü metninin yapısının görsellerle desteklenmesiyle metinlere yalınlık, duruluk ve iĢlevsellik kazandırılmıĢtır.
DAYIOĞLU, Gülten (2006a) Azat Kuşu, Ġstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIOĞLU, Gülten (2006b) Deli Bey, Ġstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIOĞLU, Gülten (2006c) Kır Gezisi, Ġstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIOĞLU, Gülten (2006ç) Küskün Ayıcık, Ġstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIOĞLU, Gülten (2006d) Neşeli Boyacı, Ġstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIOĞLU, Gülten (2006e) Sıcak Ekmek, Ġstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIOĞLU, Gülten (2006f) Şenlik Günü, Ġstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIOĞLU, Gülten (2006g) Uçurtma, Ġstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIOĞLU, Gülten (2006ğ) Uçan Motor, Ġstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIOĞLU, Gülten (2006h) Yaşanmış Hayvan Öyküleri 1, Ġstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIOĞLU, Gülten (2006ı) Yaşanmış Hayvan Öyküleri 2, Ġstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIOĞLU, Gülten (2006i) Kumluktaki Yavru Martı, Ġstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
AKYOL, Hayati (2006). Türkçe Öğretim Yöntemleri. Ankara: Kök Yayıncılık. BOZDAĞ, Fahrettin (2000) “Çocuk Kitaplarında Metin, Dil ve Resimleme İlişkisi”, 1. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu Sorunlar ve Çözüm Yolları, (Editör: Sedat Sever) Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. COġKUN, Eyyup (2007). “Türkçe Öğretiminde Metin Bilgisi”. İlköğretimde Türkçe Öğretimi (Editörler: Ahmet Kırkkılıç ve Hayati Akyol). Ankara: Pegem A Yayıncılık. ss. 233-279. DAYIOĞLU, Gülten (2000), “Çocuk Kitaplarında Eğitsellik”, 1. Ulusal Çocuk Kitapları
DEMĠRAY, Kemal (1958), Türkçe Çocuk Edebiyatı, Ġstanbul: Maarif Basımevi. Gülten Dayıoğlu’nun Çocuk Öykülerinin… 1949
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/3 Summer 2011 GÖKÇE, Bekir (2008). Gülten Dayıoğlu’nun Çocuk Öykülerinde Değer Eğitimi ve Öykülerin Türkçeye Katkısı, Malatya: Ġnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi) İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (2006), (6,7,8. Sınıflar) Ankara: MEB Yayınları. KIBRIS, Ġbrahim (2000), Uygulamalı Çocuk Edebiyatı, Ankara: Eylül Kitap ve Yayın Evi. OĞUZKAN, A. Ferhan (2001), Çocuk Edebiyatı, Ankara: Anı Yayıncılık. SEVER, Sedat (2003), Çocuk ve Edebiyat, Ankara: Kök Yayıncılık. YURTTAġ, Hüseyin (1997), “Çocuk ve Kitap” Ana Dili Eğitimi ve Çocuk Kitapları Sempozyumu, Ankara: Ankara Üniversitesi Tömer Dil Öğretim Merkezi Yayını. Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|