Tajibayev G. Sh. Boshlang‘ich sinflarda ingliz tili o‘qitish
Yüklə 2,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
| konsepsiya
» atamasi turli tushunchalarni ifodalaydi. Konsepsiya – ilmiy g‘oya(lar) ma’nosida ishlatiladi va ta’lim jarayonining har bir nuqtasida xorijiy tillarni o‘qitish strategiya va taktikalarni belgilab beradi. Bugungi kunda boshlang‘ich ta’limda ingliz tilini o‘qitish metodikasi «( Inter)Cultural Awareness », « Language Awareness » va « Humanity » ta’lim konsepsiyalari asosida rivojlantirilmoqda. (Inter)Cultural Awareness – Madaniyatlararo muloqot konsepsiyasi dastlab Germaniyada shakllantirildi va qisqa vaqtda g‘arb mamlakatlarida ommalashdi. Ushbu konsepsiya asosida ingliz tilini muloqot vositasi sifatida o‘rgatish emas, balki o‘quvchini umumiy va nutqiy rivojlantirish, ya’ni uni ingliz tili va o‘zga madaniyatga qiziqtirish, unda kundalik hayotda duch kelish mumkin bo‘lgan tilga e’tiborli munosabatda bo‘lish va integratsiyalashayotgan Yevropadagi turmush sharoitlariga moslashish ko‘nikmalarini shakllantirish hamda rivojlantirish maqsadi yotadi. Shu sababdan ham ushbu konsepsiyada ingliz tili ta’limining mamlakatshunoslik jihatiga ustuvor ahamiyat qaratilgan. 9 O‘yin tarzida tashkil etiladigan ta’lim jarayoni va mazmuni bolalarni tili o‘rganilayotgan mamlakat urf-odatlari hamda an’analari bilan tanishtiradigan she’r va qo‘shiqlardan iborat bo‘ladi. Ushbu konsepsiya Yevropada «Qo‘shni (qardosh) tilni o‘rganish» nomini olgan bo‘lib, mashg‘ulotlar asosan ingliz tili sohiblari tomonidan olib boriladi. Bundan tashqari, Yevropa mamlakatlarida o‘quvchilarning migratsiyasi tez- tez sodir bo‘ladi va ular ingliz tili muhitida ma’lum vaqt yashash imkoniyatiga ega. Shularni nazarda tutadigan bo‘lsak, ushbu konsepsiyani Yevropadan uzoqda joylashgan va madaniy jihatdan farq qiladigan mamlakatlarda targ‘ib qilish maqsadga muvofiq emas. Ingliz tilini muloqot vositasi sifatida o‘rganish dunyoning hamma joyida barcha kishilar uchun ham bir xil ma’no kasb eta olmasligi, shu bilan birga, ta’lim usullarini shunchaki oson yo‘l bilan « eksport » qilish mushkul ekanligi isbotlangan. Chunki, birinchidan , ingliz tili sohibi bilan kommunikatsiya va interaksiyaga kirishishga ehtiyoj va imkoniyat mavjud bo‘lmasa-da, tildan amaliy foydalanishni o‘rgatish, ya’ni faqat «kundalik nutq vaziyati» va «kundalik turmush mavzusi» ustida ish olib borish maqsadga muvofiq emas. Ikkinchidan , ingliz tili faqat bir mamlakatning, ya’ni Buyuk Britaniyaning emas, balki Amerika Qo‘shma Shtatlari, Avstraliya, Kanada va boshqa qator mamlakatlarning ham davlat tili hisoblanadi. Davlat tili ingliz tili bo‘lgan ushbu mamlakatlarda esa madaniyatlar farqlidir. «Language Awareness» – konsepsiyasi « Holistic approach » nomi bilan ham ataladi va u ingliz tilini yangi bilimlarni egallash vositasi sifatida o‘zlashtirilishi lozimligini targ‘ib etadi. Ya’ni boshlang‘ich ingliz tili ta’limining maqsadi ingliz tili vositasida hayot haqidagi yangi bilimlarni o‘zlashtirishdir. Lekin M.Villiams va R.Bednlar Vigotskiyning nutq rivojlanish ontogenezi haqidagi nazariyasini «Holistic approach» deb nomlashni ma’qul ko‘rishgan 1 . Ularning taxminicha, Vigotskiy o‘rganilishi lozim bo‘lgan bilimni kichik qismlarga ajratib, malaka va 1 Williams M., Burden R. L. Psychology for language Teachers. A social constructivist approach. – L.: Cambridge University Press, 2010. – 40 b. 10 ko‘nikmalar sifatida taqdim etish fikrini ma’qullamagan bo‘lardi. Sababi Vigotskiy har qanday o‘rganiladigan qismning asosini mazmun tashkil etishi lozimligini uqtiradi. Ushbu xulosa ta’sirida Yevropa mamlakatlari, Qo‘shma Shtatlar va ingliz tili ikkinchi davlat tili bo‘lgan mamlakatlarda CLIL (Content and Language Integrated Learning) yondashuvi ommalashmoqda. O‘zbekistonda «Humanity» ( Shaxsga yo‘naltirilgan ) konsepsiyasi qabul qilingan va unga muvofiq boshlang‘ich ingliz tili ta’limida o‘quvchiga ta’lim jarayoni va madaniyatlararo kommunikatsiya (muloqot)ning markaziy sub’yekti maqomi beriladi, uning qiziqish va ehtiyojlariga ustuvor ahamiyat qaratiladi. Ingliz tilida nutqiy faoliyat yuritish o‘quvchi shaxsini shakllantirishga yo‘naltiriladi, ya’ni o‘rganilayotgan til sohibi yaratgan madaniy merosni o‘zlashtirishga erishiladi. Tinglab tushunish, gapirish, o‘qish, yozuv jarayonida o‘quvchi oldin egallagan ijtimoiy, madaniy, lisoniy, emotsional tajribasini boyitadi. Yüklə 2,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|