Süleyman sani axundov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

Milli Kitabxana

436

-

Nə qayırırsınız? - deyə qışqırdım. - Quşu  çəkməyin,  yoxsa  uşağın ətini

qopardar. - Cəld arvadlan kənar edib tərlanın ayaqlarını sıxmağa başladım. Quşun

caynaqları açılıb uşağı buraxdı. Arvadlar bu ittifaqdan elə heyəcana gəlmişdilər ki,

quşu boğub öldürmək istəyirdilər. Mən  mane oldum. Yaxşı ki, bu halda Tağı əmi

özü gəlib çıxdı. Arvadları sakit edərək dedi:

-

Yaxşı,  mən  quşumu  bu  gündən  damda  saxlayacağam.  Siz  də

uşaqlarmızdan muğayat olub, başına buraxmayın.

Tərlanın Əyyuba hücum etməsinə onun qırmızı köynəyi səbəb olmuşdu. Tərlan

qırmızı  şeyə həris  idi.  Harada  görsəydi  üstünə atlanardı.  Tağı əminin  bu  tərlanı

axırda məşhur bir quş oldu.

AXTAR VƏ ŞƏNGÜL

Axtar  və Şəngül  Tağı əminin  ov  tulaları  idi.  Axtar  erkək,  Şəngül  qancıq  idi.

Axtar  qısaboylu,  gödəktüklü,  bozrəngli,  görkəmsiz  tula  idi.  Gödək,  məxmər  kimi

hamar, düm ağ rəngli, üstü qara xalı və zolaqlı tükü var idi. Beli, ayaqların, burnu

incə idi. Qaşlarının üstündə iki gözə bənzəyən xalı vardı.

Bu  tulaların  zahirləri  başqa  olduğu  kimi,  xasiyyətləri  də başqa  idi.  Axtar

qaşqabaqlı, tənbəl, İstirahət sevən tula idi.

Şəngül diribaş, şən, mehriban, sevimli bir heyvan idi.

-

İt də gülərmi? - deyə şübhə edən şəxs Şəngülün gülər halətini gördükdə -

bəli,  gülər, - deyə təsdiq  edirdi.  Budur,  tənbəl  Axtar  həytdə uzanıb  özünü  günəşə

verir. Şəngül isə oynamaq istəyir. Nə etsin?

Kimlə oynasın?  Bozdar  köpəkləmi?  O,  qocalmış,  gözlərinə pərdə gəlmiş

heyvərə bir köpəkdir. Onunla oynamağı Şəngül sevmir. Bir dəfə onunla oynadıqda

Bozdar nədənsə acıqlanıb onu boğmuşdu: Ondan bəri Bozdar ilə yaxınlıq etmirdi.

Tənbəl  də olsa,  yenə öz  yoldaşı  Axtar,  Şəngül  qısıla-qısıla  gedib,  Axtarın

ayağından  çəkməyə başladı.  Axtar  başını  qaldırıb,  dişlərini  ağardaraq  mırıldadı.

Şəngül  kənara  çəkildi.  Axtar  yenə uzandı.  Bir  azdan  sonra  Şəngül  gəlib  Axtarın

qulağından  yapışaraq  çəkməyə başladı.  Acıqlı  Axtar  qalxaraq  onun  üstə hücum

etdi.  Şəngül  qoyub  qaçdı.  Axtar  yenə uzanıb  yatmağa  məşğul  oldu.  İndi  Şəngül

onu  başqa  yol  ilə təngə gətirməyə başladı.  Axtarın  üstündən  o  tərəf-bu  tərəfə

tullanaraq onu narahat etdi. Axtar bilirdi ki, oynamayınca Şəngül ondan əl

---

Milli Kitabxana

437

çəkməyəcəkdir. O idi ki, bir dəfə üstündən tullandıqda cəld qalxıb onu basmarladı.

Sonra  buraxıb  özü  qaçdı.  Şəngül  axır  məramına  çatdı.  Axtar  şövqə gəlib  onunla

oynamağa başladı.

Şəngül  ilə Axtarın əsil  bayramı  Tağı əmi  kəhər  atı  minib,  qızılquşu əlinə

götürərək  ova  gedəndə idi.  Tulaları  çağırmağa  ehtiyac  yox  idi,  çünki  qızılquşun

qumru  səsi  onları  xəbərdar  etmişdi.  İndi  Axtarı  tanımaq  olmurdu.  Tənbəllik  necə

olmuşdu?  Hərəkətsizlik  harada  qaldı?  Şəngülə gəldikdə o,  şadlıqdan  özündən

çıxardı.  Gah  sirk  itləri  kimi  Axtarın  üstündən  tullanardı,  gah  qoca  Bozdarın

quyruğundan dartardı, gah da darvazanı cırmaqlayıb qaçmaq istəyirdi.

Bunların  xasiyyətləri  ovda  büruzə verərdi.  Axtar  ovun  izini  aradıqda  aram  və

diqqətlə hərəkət edərdi. Şəngül isə səbirsizliklə gah irəli qaçardı, gah yana üz tutub

gedərdi. O zaman Tağı əmi:

-

Şəngül qaldı! – deyə onu çağırardı. O da sahibinə tabe olaraq o saat geri

qayıdardı, ovun izini yenidən aramağa başlardı.

Ovu tapdıqda Axtar da, Şəngül də öz təlimləri üzrə sağ əllərini qaldıraraq Tağı

əmiyə baxırdılar. Tağı əmi:

-

Bas! - dedikdə atlanıb  quşu  qaldırardılar.  Lakin  burada  da  Şəngül  bəzi

vaxt, ələlxüsus Tağı əmi gecikdikdə əsəbiləşərək ovu izinsiz qaldırardı.

ÇƏRİK SƏFƏRİ

Yazın axırı idi. Biçin başlanmışdı. Tağı əminin ailəsi Çəriyə köçmüşdü. Çərik,

Seyidli kəndinin əkin və otlaq yerləri idi. Orada bizim dəyirman və əkin yerlərimiz

var idi. Tağı əmi məni bikef gördükdə:

-

Qəm  etmə.  Biçin  qurtarıb  xırman  başlandıqda  gəlib  səni  də aparacağam.

Orada Məmmədağa ilə vələ minərsiniz. Sonra tez-tez bildirçin ovuna gedəcəyik, -

deyə mənim könlümü aldı.

Aradan on gün keçmiş Tağı əmi öküz arabası ilə gəlib çıxdı.

-

Hazır ol, sabah səni də Çəriyə aparacağam. Məmmədağanın balıq qarmağı

burada qalmışdır. Onunkunu da, özünkünü də götür, orada balıq tutarsınız, - deyə

Tağı əmi  tapşırdı.  Hazır  tilov  olmadığı  üçün  Tağı əmi  iynəni əyib  bizə qarmaq

qayırmışdı.

Səhər erkən araba qoşuldu. Tağı əmi bəhləni mənə vererək dedi:

-

Al bəhləni gey, qırğım sən aparacaqsan, arabanı mən sürəcəyəm.

---

Milli Kitabxana

438

Mən  buna  çox  şad  idim.  Şəngül  ilə Axtar  məndən  də artıq  şad  idilər.  Anam

məni ötürdükdə:

-

Bax,  oğlum,  günəşdə gəzmə,  çayda  çimmə,  yoxsa  qızdırarsan, - deyə

tapşırdı.  Lakin  özü  də bilirdi  ki,  bunlara əməl  olunmayacaqdır.  Yola  düşdük.

Şəngül ilə Axtar arabanın ağır ayağı ilə gedə bilməyib gah irəli qaçırdılar, gah da

qayıdıb  qarşımıza  gəlirdilər.  Ağdamdan  Çəriyə 9-10  kilometr  yol  idi.  Çərəyin

tarlalarına  çatdıqda  Axtar  ilə Şəngül  ovlamağa  başladılar.  Tağı əminin  gözləri

tulalarda idi.

-

Axtar ovun izinə düşmüşdü.  Qırğını  mənə ver, - deyə Tağı əmi arabadan

düşdü. Mən qırğını ona verdim. Tağı əmi qırğının qayışını açdı. Bu halda Axtar sağ

ayağını  qaldıraraq  marığa durdu.  Tağı əmi  qırğını  ovcuna  aldı.  Axtara

yaxınlaşaraq:

-

Axtar  bas! - deyə əmr  etdi.  Tula  o  saat  özünü  bildirçinin  üstünə atdı.

Bildirçin  pırıltı  ilə qalxdı.  Tağı əmi  qırğını  gəmşədi.  Bildirçin əlli  addım

qaçmamışdı  ki,  qırğı  onu  havada  caynağına  alıb  yerə endi.  Mənzilə gəlib  çatınca

Tağı əmi altı bildirçin tutdu.

-

Nahara sizə bildirçin çığırtması verəcəyəm. Məmmədağanın qızıl inəyi də

yenicə doğmuşdur. Ləzzətli bulaması var, - deyə Tağı əmi tərif etdi.

Mənim  gəlməyimə Məmmədağa  çox  şad  idi.  Biçarə nə etsin?  Böyüklər  işə

məşğul, oynamağa uşaq yox.

BALIQ YERİNƏ İLAN

Bir  gün  Məmmədağa  ilə dəyirmanın  aşağısında  çinarların  kölgəsində oturub,

qarmaq ilə balıq tuturduq. Bir saatdan artıq ovlamağın  nəticəsində adama barmaq

iriliyində iki balıq tutmuşduq.

-

Eh!  İndiyə kimi əlimizlə gəlmələrdən  bundan  çox  tuta  bilərdik, - deyə

Məmmədağa şikayətləndi.

-

Doğru  deyirsən,  dur  gedək  axtaraq, - deyə mən  də onun  fikrinə şərik

oldum.

Dəyirmanı yatırtdıqda, suyu dəhnədən arxa buraxardılar. Su axarkən yeri oyub

çuxurlar, oyuqlar əmələ gətirərdi.  Dəyirman  işlədikdə arxın  suyu  kəsilərdi.  Su

ancaq  oyuqlarda,  çuxurlarda  gölmə tutardı.  Məmmədağa  ilə bu  gölmələrdə balıq

axtarırdıq.

Yenə də ayaqlarımızı  soyunub,  qollarımızı  çirmələyərək  balıq  axtarmağa

başladıq. Bir az vaxtda 7-8 balıq tutduq. Arx aşağı gedər-

---