Sonuncu Fateh indd
Yüklə 12,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
34 S O N U N C U FAT E H meydanlarına atılan, möhtəşəm zəfərlərilə İngiltərə, Rusiya kimi dövlətləri qorxuya salan, Osmanlı impe- riyasını öz siyasəti ilə sülhə vadar edən, eyni zamanda iki müsəlman dövləti – Səfəvilərlə Osmanlılar arasın- da uzun illərdən bəri davam edən məzhəb ixtilafına son qoymaq üçün cidd-cəhdlə çalışan bu dəmir iradəli hökmdarlar hökmdarının ürəyinə daman qorxu dolu fikirlər rahatlığını əlindən almışdı. Üç gün idi ki, Xa- buşandan iki fərsəng aralıda – Fərəhabadda düşərgə salıb durmuşdu... …Hicri 1160-cı il 1 girər-girməz Nadir şahın cidd- cəhdlə qurduğu Əfşarlar səltənətini üsyanlar dalğa- sı bürümüşdü. Azərbaycanda, Xarəzmdə, Bəlxdə, İraqda, Kirmanşahda… baş verən iğtişaşlar get-gedə ölkənin hər tərəfinə yayılırdı. Axır vaxtlar ruhdan düşmüş Nadir şah günü- nün çoxunu hərəmxanasında keçirirdi. Bir də hə- rəm xanasının yanında yəhərlənmiş at saxlayırdı, iş di-şayəd, yaxın ətrafı ona sui-qəsd etməyə cəhd göstərsə, ya dara düşmək təhlükəsi yaransa, ürəyini sıxan bütün qara-qura şübhələrin pəncəsindən qur- tarmaq üçün atının yəhərinə qalxıb, düz Kəlat qala- sına çapacaqdı. Artıq şahzadələri və sevimli nəvəsi Şahruhu ora yollamışdı. İndi «Deyəsən mənim üçün də vaxt yetişib» – deyə özü-özlüyündə ora getməyi qərara almışdı. O, sayılması heç vədə mümkün olma- yan pulunu, ləl-cəvahiratını, başqa dəyərli əşyaları- nı Kəlat qalasında tikdirdiyi böyük xəzinə binasında saxlayırdı. İstər ailəsi olsun, istər xəzinəsi – hər iki- 1 Miladi 1747-ci il. 35 N A D İ R Ş A H Ə F Ş A R si onun üçün çox qiymətli idi. Nadir şahın həyatının təhlükədə olması ailə üzvlərinin məhvi demək idi: «Dünya vəfasız dünyadır, hansı cahangirə vəfa qılıb ki, mənə də qılsın?.. Ən çox rəğbət bəslədiyim və hər dəfə qəzəllərindən fal kimi istixarə etdirdiyim Şirazlı Hafiz
1 də dünyanı viranə bir yerə, insan həyatını xə- ya li bir şeyə bənzədirmiş...» Novruz bayramından üzü bəri gah Əmir Tey- murun, gah da Şah İsmayıl Xətainin xəyalı tez-tez gözləri önündə canlanırdı. Hətta ona elə gəlirdi ki, onların, uzaqdan da olsa, səslərini eşidir. Sanki onlar qərinələrin o üzündən süzülüb gələn mənalı baxış- ları ilə onu qabaqdan gələn təhlükədən agah etmək istəyirdilər. Nadir şah düşünürdü: «Builki Novruz bayramı mənim səltənətimə sevincdən çox qəm- qüssə gətirdi… Yeddi il bundan əvvəl Əmir Teymu- run qəbir daşını türbəsindən çıxartdırdım, Məşhədi- müqəddəsə gətizdirdim ki, bu məkanda – qərib İmam Rza əleyhissəlamın məqbərəsində əhli-beyt övladı- nın məzarı-şərifiylə yanbayan qoyulsun. Amma bir müddət sonra fikrimdən vaz keçdim. Axı, böyük ca- hangirin vəsiyyətinə görə nəinki onun qəbrinə toxunan adamın özünün, hətta məmləkətinin də başına fəlakət gələ bilərdi... Xalqın başbilənləri, üləmalar, şeyxlər üzdə olmasa da, arxada məni qınadılar... Deyirdilər ki, ölünü məzarından çıxarıb, yerini boş qoymaq, ya da başqa qəbiristanlığa aparmaq bədbəxtlik əlamətidir. Mən də bu dildə-ağızda gəzən söhbətlərə inanmağa 1 Hafiz Şirazi – Xoca Şəmsəd-Din Məhəmməd (1320 – 1390) İran şairi və sufisi. 36 S O N U N C U FAT E H məcbur idim... Odur ki, özümə ulu sələf sandığım o böyük sərkərdənin sinə daşını yenidən Səmərqəndə yolladım… Bəlkə buna görə Əmir Teymurun xəyalı gözlərimin önündən getmir?! Bəs, Şah İsmayıl Xətainin xəyalı niyə həmişə ba- şını aşağı dikir, üzümə heç baxmaq da istəmir. Son döyüşdə məğlubiyyət acısını dadmış yaralı aslan kimi şirin ləhcəylə deyir: «Ey Nadir şah Əfşar, sən mənim yaşım qədər döyüşlər gördün, qələbələr qazandın, öl kənin torpaqlarını iki dəfə genişləndirdin, amma nəfsinlə savaşa bilmədin. Sən qızılbaş tayfalarının bir- liyi sayəsində yaradılmış Azərbaycan Səfəvi dövləti- nin 1
səltənətini qoruyub saxlaya bilmədin… Türk sultanına yazdığın məktublarla şiəliyi əlimdə bayraq etdiyimə görə məni qınadın! Tutaq ki, bu sənə iki müsəlman dövləti arasında məzhəb ixtilafına son qoymaq üçün lazımdı. Bəs, taxt-tacdan salandan sonra əsir həyatı ya- şatdığın İkinci Şah Təhmasibin, Üçüncü Şah Abbasın nə günahı vardı? Bu azmış kimi, oğlun Rzaqulu Mirzə ulu babam Şeyx Səfəvinin müqəddəs ruhunu incitdi və gözünü qırpmadan İsmayıl peyğəmbərin adından nur alan və şah babasının adıyla dünyaya təzə qədəm qoyan kiçik İsmayılın başını kəsdi… Sən illər öncə oğ- lun Rzaqulu Mirzəni şahlıq taxtına göz dikdiyinə görə cəzalandırsan da, indi çox peşmansan! Cilovsuz qəhr və qəzəbindən vicdanının gözü o qədər kor olub ki, öz başına və əfşarlar sülaləsinin üstunə gətirdiyin bəlanı görmürsən. Ona görə də bu dərddən və bədgüman- 1 Azərbaycan Səfəvi dövləti 1501-1736-cı illərdə mövcud olmuşdur. 37 N A D İ R Ş A H Ə F Ş A R lıq bəlasından xilas ola bilməyəcəksən… Sən təkcə səfəvilər nəslini deyil, əfşarları, qacarları, bayatları da özünə düşmən etdin! Dinlər, məzhəblər müxtəlif təriqətlər çox olsa da, şeytan birdir. Şah, istər adil ol- sun, istərsə zalım, əgər şeytanın vəsvəsəsinə uyubsa, deməli, öz qətlinə fərman verib». Nadir şah bu sözlərin qarşılığında mənalı-mənalı gülümsünüb deyirdi: «Ey böyük cahangir, söz və qılınc sərdarı, sən mənə bu dünyada şeytana uymayan bir şah göstərə bilərsənmi? Mən müsəlman dövlətlərinin birliyini qurmaq xatirinə şiə-sünnü məzhəbləri ara- sında acı bağırsaq kimi uzanan davalara son qoymaq istədim… Qorxuram ki, əsrlər ötüb keçəndən sonra da bu ixtilaf ucbatından biz müsəlmanlara çox ağır zərbələr dəysin... Böyük fəlakətlərin qabağında bö- yük şahlar da acizdir! Ən böyük arzularımdan biri Çini fəth etmək, Bö yük İpək yolu boyunca uzanan məmləkətləri ələ keçirməkdi. Özüm də bilmirəm məni buna vadar edən nədir? Bəlkə də, uşaq vaxtımda ata-anamdan, gənclik çağımda Qədirqulu kişidən Çingiz xan haq- qında eşitdiyim rəvayətlərdi?.. Bəlkə məni bu yola çəkən hissin adı, fəth etmək istədiyim şöhrətin zir və- sindən cahana boylanmaq arzuzudur? Heyif ki, təbəələrimin və sülalə üzvlərinin bir his səsinin hakimiyyətə qarşı çıxmaq cəhdləri bir çox arzularımı gerçəkləşdirməyimə mane oldu. Kaş, nə ölkəmin daxilində tez-tez baş verən bu qiyamlar olay- dı, nə də mən öz qılıncımla öz təbəələrimin qanını tökəydim...». Yüklə 12,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|