Sevinc abbasova zakir qizi

atından  kaç məktublar yazaram»  [128,  1924, №5,  s. 46].  Curnalın 
elə  həmin  nömrəsində  Siddiqə  Bağırovanın  «Türk  qadınları  elm­
lə-mədəniyyətə tərəf yorulmaqsızın yürükməkdədirlər.  Elmi təhsi­
li  sahəsində  türk  qadınları  da  özlərinin  insan  varlıqları  ilə  həm­
cins  və  hüquqda  bərabər  olduqlarını  düşünərək  öz  hüquqlarını 
tələb  etmək  vaxtı  yetişdiyini  anlamışlar»  [128,  1924,  №5,  s.  46] 
kimi mülahizələri öz əksini tapmışdır.
S.Rəsizadə,  S.Bağırovadan  başqa  Naxçıvan  ziyalılarından 
Mahmud  Qazızadə,  Əsgərov,  Məhəmməd Ağa Axundzadə,  Nazlı 
Nəcəfova,  Əkbər  Fəxri,  Müstəqim,  Əli  Qəmbərli,  Dilarə  Cəfərli, 
Rüstəm Ağayev,  Sədaqət,  Siddiqə Abbasova  və başqalan  ictimai 
müxbir və müxbirə  kimi  «Şərq  qadını»  curnalı  ilə sıx əməkdaşlıq 
edir,  Naxçıvan  qadınlarının  həyatı  haqqında  oxuculara məlumat 
verirdilər.  Dövrün tələbinə uyğun  olaraq  Naxçıvandan bəhs edən 
yazılarda əsasən  qadın klubları  və  güşələrin  fəaliyyəti,  qadınların 
ictimai  və  istehsal  sahələrində  iştirakı,  azyaşlı  qızların  ərə 
verilməsi,  çoxarvadlılıq,  çadra  məsələsi  və  s.  mövzular  daha  çox 
üstünlük təşkil edirdi.
1938-ci  ilin  dekabrında  Naxçıvanda  «Azərbaycan  qadını» 
(1939-cu  ildən  curnal 
belə 
adlanırdı) 
cumalmm 
qadın 
oxucularının  respublika  konfransı  da  keçirilmiş,  orada  regionda 
qadın  hərəkatında  mövcud  olan  bir  sıra  problemlər  müzakirə 
edilmişdi. 
• 
ı 
*
20-ci  illərdən  başlayaraq  qadınların  həm  də ərazi  qəzetlərində 
imzalan  görünməyə  başlandı.  Onlardan  biri,  Naxçıvanda  qadın 
hərəkatının  ən  görkəmli  nümayəndələrindən  olan  Məsudə 
Nuriyeva  «Şərq  qapısı»  qəzetində  müxbir,  müvəqqəti  məsul 
redaktor,  1934-1935-ci  illərdə  isə  qəzetin  məsul redaktoru  olmuş, 
sonra isə Naxçıvan MSSR XMK-nin müavini işləmişdir.
40-60-cı  illərdə  Naxçıvanda  ictimai-təminat  naziri  işləmiş 
Səkinə  Rzayeva  20-ci  illərin  II  yarısında  «Şərq  qapısı»  qəzeti  ilə 
əməkdaşlıq  etmiş,  «Qızıl  qələmlər»  cəmiyyətinin  üzvü  olmuş, 
193,1 -ci  ildə  Naxçıvan  Pedaqoci  Texnikumunu  bitirdikdən  sonra 
müxtəlif illərdə  Naxçıvan  XMK  məktəbəqədər  uşaq  tərbiyə  böl­
məsinin  müdiri,  məktəb  direktoru,  Təhsil  İşçiləri  Həmkarlar 
İttifaqı Vilayət Komitəsinin sədri vəzifələrində işləmişdir.
Adı  çəkilən  və  çəkilməyən  qadınların  misilsiz  səyləri  və 
görülmüş  geniş  işlərin  nəticəsi  olaraq Naxçıvanda  qadın fəalların
65

---

•  I 
I
sayı  durmadan  artır,  qadınların  ictimai-siyasi  həyata cəlb  edilmə­
si  dönməz xarakter alır və  beləliklə,  respublikada  qadın hərəkatı­
nın əsası qoyulurdu.
Təəssüf  ki,  1930-cu  illərdə  SSRİ-də  başlanmış  kütləvi 
repressiyalar,  özbaşnalıqlar  Azərbaycanın  və  Naxçıvanın  qadın 
hərəkatından  yan  keçnrıədi.  Respublikanın  qadın  hərəkatının  bir 
çox  görkəmli  nümayəndələri,  o  cümlədən  Naxçıvanın  ilk  qadın
m ü ə l l i m l ə r i  
N . N ə c ə f o v a . 
X . S ə f ə r ə l i y e v a , 
M . N u r i y e v a  
v ə  
b .
qanunsuz  respressiyalara  məruz  qalmış,  Qazaxstana  sürgün
edilmişdilər.  1933-cü  ildə  «Şərq  qadını»  cumalı  redaksiya
heyətinin  demək  olar  ki,  bütün  üzvləri  qanunsuzluğun  qurbanı
olmuşdular.  Respublika  qadın  hərəkatına  rəhbərliyi  həyata 
keçirən  qadııl  şöbələri  ləğv  cdilıııiş,  oıılar  ieıa  hakimiyyətləri  vo
partiya  komitələri  nəzdində  qadın  sektorları  ilə  əvəzlənmişdi.
Nəticədə  qadın  hərəkatı  mərkəzləşmiş  rəhbərlikdən  mərhum
oludugııa  görə  zəifləmişdi.  Qadııı  hüququnun  qoıtumunu  və
qadınlarla yeni  cəmiyyət  quruculuğu istiqamətində həyata keçiri­
lən  tədbirlərin,  forma  və  metodları  milli  psixologiyaya  uyğun 
gəlmirdi. 
Buna 
.baxmayaraq, 
Naxçıvanda 
qadınların 
emansipasiyası  sahəsində  görülən  bu  tədbirlər  onların  mədəni- 
maarif səviyyəsinin və sosial fəallığının artmasına,  kütləvi sürətdə 
ictimai istehsala cəlb edilməsinə gətirib çıxardn
66
1 '

---

i
I
II FƏSİL
NAXÇIVAN  QADINLARI İKİNCİ DÜNYA 
MÜHARİBƏSİ DÖVRÜNDƏ
t.
1.  Qadınların arxa cəbhədə və vətənpərvərlik
hərəkatında fəaliyyəti 
ı
1941 -ci  il  iyun  ayının  22-də  faşist  Almaniyasının  SSRİ-yə 
hücumu  ilə  İkinci  Dünya  müharibəsində  əsas  mərhələ  hesab 
edilən,  sonralar  Stalinin  dili  ilə  «Böyük  Vətən  müharibəsi» 
adlandırılan  sovet-alman  müharibəsi  başlandı.  4  ilə  qədər davam 
etmiş  bu  müharibədə  o  zaman  hamının  ümumi  vətən  saydıqları 
SSRİ-nin  büt-ün  millətləri  və  xalqları  qələbənin  əldə  edilməsində 
öz layiqli  töhfələrini  vermişlər.  Düşmən  üzərində  qələbədə bütün 
Azərbaycan  qadınları,  o  cümlədən  onların  mübariz  dəstəsini 
təşkil edən Naxçıvan qadınlarının müstəsna xidmətləri olmuşdur.
Ümumiyyətlə,  qadınlarımızın  müharibə  dövründəki  misilsiz 
xidmətləri  onların  xalq  təsərrüfatında,  ictimai-siyasi  həyatda, 
mədəni-maarif  sahələrində  fəth  •  etdikləri  zirvələrin  'parlaq 
təzahürüdür.
Bıı  gün  -  ölkomizin  müqəddəs  torpaqlarının  vnpı  düşülənin 
ayaqları 
altında 
tapdalandığı 
bir 
zamanda, 
Muxtar
Respublikamızın  əsil  müharibə,  blokada  şəraitində  mübarizə
apararaq  yaşadığı  bir  dövrdə  naxçıvanlı  qadın  və' qızlarımızın  1
İkinci  ПГтуМ  M Ühnrİbə.Mİlulək İ  d n y i i ş   VJ  Jlll.lk  yücnolloı ini,
onların  həyatın  bütün  Sahələrində  göstərdikləri  heyrətamiz 
fədəkarlıqları  müasirlərimizə  çatdırmaq  böyük  ideya-siyasi  və 
tərbiyəvi  əhəmiyyət  daşıyır.  Qadınlarımızın  o  qanlı-qadalı 
illərdəki  qəhrəmanlıq  nümunələri  bugünkü  gənclərimiz  üçün 
örnək  olmaqla  bərabər,  həm  də  qadın  və  qızlarımızın  ictimai, 
sosial  fəallığının  artmasına,  onların  Muxtar  Respublikanın 
mədəni,  iqtisadi  və siyasi həyatında,  böyüməkdə  olan, nəslin milli 
vətənpərvərlik  tərbiyəsində  yaxından  iştirak  etməyə  ciddi  kömək 
göstərə bilər. 
. 
1
Hələ  müharibədən  əvvəlki  dövrdə  Naxçıvan  qadınlarının,  ic­
timai  istehsalda  iştirakı  geniş  vüsət  almış,  onların  maddi  və  məi­
şət şəraiti müəyyən qədər yaxşılaşmış, təhsil, mədəniyyət səviyyəsi
t
67
i
I
I
I

---