SəADƏt davud qizi məMMƏdova
Yüklə 1,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
17 silahlanmanın sürəti azaldı, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə ətraf mühitin çirklənməsini dayandırmağa nail oldular, dünyanın hər yerində əhali artımı zəifləyib (bununla belə 2020-ci ilədək dünya əhalisinin 8 milyard nəfərə çatacağı ehtimal edilir), bir sıra dünya xalqlarının məhv olması təhlükəsi yaranıb. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə işsizlərin sayı milyard nəfərə çatıb və bu miqrasiya prosesinin genişlənməsinə gətirir. Mafioz qruplaın güclənməsi nəticəsində sosial partlayış, yaxud dördüncü dünya müharibəsi gözlənilir. Məsələnin digər tərəfi qlobal problemlərin axıradək dərk olunmamasıdır. Hökumət orqanları bu məsələyə ciddi yanaşmırlar. Qlobalistlər bu əsaslarda qaçılmaz olan qlobal təhlükənin qarşısını almaq üçün fənlərarası tədqiqatlar aparılması tərəfdarı olaraq çıxış edirlər. German Kann son dövrlərə qədər əmin idi ki, məhz elm və texnikanın inkişafı bəşəriyyəti qlobal təhlükədən xilas edəcək. Kann və onun tərəfdarları «texnooptimistlər», onların opponentləri isə «ekopessimistlər» adını almışdılar və bu iki tərəf arasında daimi mübarizə gedir. 70-ci illərdə iki cəbhəyə bölünmüş dünyada sosialist sistemli ölkələrdə texnooptimistlərin, kapitalist sistemli ölklərdə isə ekopessimitslərin tərəfdarları çoxalmışdı. 80-cı illərdə ekopessimitslərin opponentləri olan digər bir cərəyan – «alternativ sivilizasiya» meydana gəldi. Alternativ sivilizasiya tərəfdarları gözlənilən qlobal təhlükədən xilas olmaq yolunu keyfiyyətcə fərqli, alternativ sivilizasiyaya keçiddə görürdülər. Hələ 1978-ci ildə M.Satin «Yeni eranın problemləri: özünü və cəmiyyəti xilas edərkən» əsərində 1847-1967-ci illərdə alternativistika ilə bağlı 270 əsərin nəşr olunduğunu göstərmişdi. 80-cı illərdə mövzu ilə bağlı G.Gendersonun «Alternativ gələcəyin qurulması», M.Fergyusonun «Dolçanın sui-qəsdi və 80-cı illərdə şəxsi və ictimai transformasiyalar», L.Broun «Sabit cəmiyyətin qurulması», J.Roben «Dövrlərin dəyişilməsi», E.Veytszekker və L.Lovinsovun «Dörd amil: itki – yarı, fayda – iki dəfə artıq» və s. əsərlər nəşr olunmuşdu. Rusiyada 1990-cı illərdə V.Q.Budanovun «İctimai tərəqqi alternativi: homo agens», İ.M.Savelyevin «Alternativ dünya: modellər və ideallar», A.N.Çumakovun «Qlobalistikanın fəlsəfəsi: sivilizasiyaların sağ qalması yollarının axtarışı», L.N.Vodviçenkonun «Alternativistlərin sosial-siyasi baxışlarının formalaşması», İ.V.Bestujev-Ladanın «Alternativ sivilizasiya», «XXI əsrə dair qlobal texnoloji proqnoz», N.N.Moiseyevin «Sabahkı günə çox qalıbmı?», «Bəşəriyyət olsun yoxsa, olmasın», V.L.İnozemtsevin «İqtisadi cəmiyyətin hüdudlarında», «Parçalanmış sivilizasiya» və s. əsərləri nəşr olunmuşdur. E.Şumaxerin «Günəş dövrü siyasəti: iqtisadi alternativ» və «Tərəqqi paradiqması: iqtisadiyyat hüdudlarında həyat», D.X.Medouz, D.L.Medouz, Y.Randers «İnkişafın hüdudlarında» (1994), A.C.Toynbi 18 «Sivilizasiya tariximəhkəmə qarşısında» (1995), İ.Vallerstaynın «Dünya sisteminin təhlili və müasir dünyanın vəziyyəti» (2001), Y.Xabermas «Son kapitalizm dövründə sistem və dünyəvi həyat arasında münasibətlər» (1993), «Modern haqqında fəlsəfi müzakirələr» (2003), F.Fukuyama F. «Tarixin sonu və sonuncu insan» (2004), C.E.Stiqlitz «Qloballaşma və onun doğurduğu narazılıqlar» (2004), S.Hantinqton «Sivilizasiyaların toqquşması» və s. əsərləri meydana çıxdı. İ.V.Bestujev-Lada gələcək inkişafın çoxtərəfli proqnozlaşdırılması ilə bağlı ümumiləşdirmə təqdim edir və gələcək inkişafa dair «doqquz dalğa» prinsipini irəli sürür: 1. «Birinci dalğa» - geridə qalmış ölkələrdə urbanizasiya, inkişaf etmiş ölkələrdə deurbanizasiya prosesinin genişlənməsi; 2. «İkinci dalğa» - ekoloji problemlər; 3. «Üçuncü dalğa» - insanların mədəni səviyyəsi (katarsis və antikatarsis) problemi; 4. «Dördüncü dalğa» - müasir təhsil və elm sistemində yaranan anarxizm prosesi; 5. «Beşinci dalğa» - insanların narkotiklərin quluna çevrilməsi prosesinin genişlənməsi; 6. «Altıncı dalğa» - cinayətkarlığın genişlənməsi; 7. «Yeddici dalğa» - hərbi-siyasi proseslərin dərinləşməsi; 8. «Səkkizinci dalğa» - demoqrafik proseslərin genişlənməsi; 9. «Doqquzuncu dalğa» - elmi-texniki proseslərin inkişaf xüsusiyyətləri. Gələcək inkişafın tədqiqatçıları belə hesab edirlər ki, cəmiyyətin bu və ya digər forması enerji əsasında müəyyən edildiyinə görə alternativ sivilizasiya qlobal yanacaq-enerji və xammal bazasının, demoqrafik, ekoloji tarazlığın keyfiyyətcə yenidən bərpa olunması, silahlanmanın qarşısının alınması və yüksək insani dəyərlər sistemi əsasında qurula bilər. 19 YOXLAMA SUALLAR 1.Qlobal problemlər dedikdə nə nəzərdə tutulur? 2.Qlobalistika nə vaxtdan inkişaf etməyə başladı və mahiyyəti necədir? 3.G.Kan qlobal təhlükədən xilas yolunu nədə görürdü? 4.Alternativ sivilizasiya konsepsiyasının tərəfdarları qlobal təhlükədən xilas yolunu nədə görürdülər? REFERAT MÖVZULARI 1.Xarici sosiologiya və sosial fəlsəfədə sosial proqnostika 2.Müasir sosial proqnozlaşdırma 3.Gələcək haqqında təsəvvürlər və ETT haqqında konsepsiyaların cəmiyyətin inkişafına dair yeni nəzəriyyələrlə əlaqəliliyi 4.Yeni dövrdə ETT haqqında keyfiyyətcə yeni konsepsiyaların əmələ gəlməsi şərtləri (XX əsrin 70-ci illərinin ortaları) 5.Futurologiya gələcək haqqında elm kimi ƏDƏBİYYAT: 1.Бестужев-Лада И.В., Наместникова Г.А. Социальное прогнозирование. Курс лекций. М.: Педагогическое общество России. 2001. 2. Виноградов В.Н. Гончарук С.И. Законы общества и научное предвидение. М., 1999. 3.Вишнев С.М. Основы комплексного прогнозирования. М., Прогресс, 1999. 4.Впереди XXI век: перспективы, прогнозы, футурологи. Антология современной классической прогностики 1952-1999. Редактор-составитель И.В. Бестужев-Лада. М.: Academia, 2000. 5.Добров Г.М. Прогнозирование науки и техники. 3-е изд. М.: Изд-во РАН, 1998. 6.Лезгина М.Л. Детерминация прогнозирования. Л., 2000. 7.Рабочая книга по прогнозированию / Отв. ред И.В. Бестужев-Лада. М.: Мысль, 1982. 8.Форрестер Дж. Мировая динамика. М., Наука, 1978. 9.Храленко Н.И. Философско-методологические проблемы прогнозирования. Л., 1980. 10.Ярская В.М. Научное предвидение: Вопросы методологии. Саратов. 1989. Yüklə 1,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|