Qida kimyasından mühazirələr. MƏRuzəÇİ: dos. Həşimov Xalıq Məhəmməd oğlu
Yüklə 86,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Serinfosfatidlər
- İnozitfosfatidlər.
- Asetalfosfatidlər.
- Sfinqofosfatidlər.
- 6. Qlikolipidlər və qanqliozidlər, tərkibi və bioloji rolu
28 Kefalinlər də iki: α- və β- formada olur. Kefalinlər ağ rəngli bərk maddələrdir, xloroformda, benzolda, petrol efirində, həm də lesitinlərdən fərqli olaraq asetonda və etil spirtində həll olur. Serinfosfatidlər də yuxarıdakı fosfatidlərə bənzəyir. Lakin onlardan tərkibində azotlu maddə aminturşu serinin (CH 2 OHCHNH 2 COOH) olması ilə fərqlənir. Serinfosfatidlərin kimyəvi tərkibi aşağıdakı kimidir: Serinfosfatidlərin (və ya fosfatidilserin) tərkibində bir molekul qliserinin, fosfat turşusu, serin aminturşusunun qalığı və iki molekul yağ turşusu olur. Serinfosfatidlərdə sərbəst karboksil qrupu olduğundan turş xassəyə malikdir. Təbiətdə tapılmış serinfosfatidlərin tərkibində qliserin qalığında olan birinci karbon atomuna stearin, ikinci karbon atomuna isə olein turşusu qalığı birləşmiş halda rast gəlinir. Lesitinlər, kefalinlər və serinfosfatidlər mübadilə prosesində bir-birinə çevrilə bilirlər. Serin karboksizləşərək kolaminə, kolamin isə metilləşərək xolinə çevrilirlər. Bu da onlar arasında genetik əlaqənin olmasına sübutdur. Serinfos- fatidlər heyvanlarda bitkilərə nisbətən çoxdur. Son zamanlar müəyyən edilmişdir ki, fosfatidilserin rodopsinlə birləşərək onun hidrofob əhatəsinə şərait yaradır, membranda müəyyən vəziyyət almasını təmin edir. İnozitfosfatidlər. İonozitfosfatidlərə həm bitki, həm də heyvan orqanizmində rast gəlmək olar. İnozitfosfatidlərin (və ya fosfatidilinozitlər) tərkibində bir molekul CH 2 OCOR 1 │ CHOCOR 2 │ OH NH 2 │ │ │ CH 2 O ── ─ P O CH 2 ─ ─ CH COOH ║ O Fosfatidilqliserin CH 2 OCOR 1 CH 2 OCOR 1 │ O β CHOCOR 2 ║ │ O β CHO ── ─ P O CH 2 ─ CH 2 ─ NH 2 │ ║ │ α CH 2 O ── ─ P O CH 2 ─ NH 2 OH │ CH 2 OCOR 2 OH α-Kefalin β-Kefalin 29 qliserinin, iki molekul yağ turşusunun, bir molekul fosfat turşusunun və bir molekul da altıatomlu siklik spirt olan inozitin qalığı vardır. Təbiətdə tərkibində azotlu maddələr və karbohidratlar daxil olan inozitfosfatidlərə də təsadüf edilmişdir. Beyin maddəsində aşkar edilmiş lipozitol adlanan inozitfosfatidin tərkibinə inozit, kolamin, fosfat turşusu, yağ turşuları, qalaktoza və tartron turşuları daxildir. Bundan başqa tərkibində qliserin qalığı olmayan inozitfosfatidlərə də təsadüf edilmişdir. Asetalfosfatidlər. Asetalfosfatidlərə plazmogenlər də deyilir. Bunlar hidroliz olunduqda qliserinə, turşu aldehidlərinə (palmitin və stearin aldehidlərinə), fosfat turşusuna, kolamunə və ya xolinə ayrılır. O, plazmanın tərkibində tapılmış fizioloji rolu hələ tam müəyyən olunmamışdır. Orqanizmdə yaşın artması ilə əlaqədar olaraq onların miqdarı azalır. Ən çox beyində, eritrositlərdə, əzələ toxumasında, qaraciyərdə, yumurtada asetilfosfatidlər tapılmışdır. CH 2 O │ CH ─ R CHO │ OH │ │ CH 2 O ── ─ P O CH 2 ─ CH 2 ─ NH 2 ║ O Plazmogen H OH OH OH CH 2 OCOR 1 │ CHOCOR 2 OH │ H 2 C ── ─ P O HC ║ O CH ─ ─ O PO 3 H 2 Diinizitfosfatid H H OH H Monoinizitfosfatid CH 2 OCOR 1 │ CHOCOR 2 OH HOHC │ CH 2 O ── ─ P O HC ║ O HOHC CHOH CHOH CHOH 30 Sfinqofosfatidlər. Sfinqofosfatidlər (və ya sfinqomielinlər) sinir hüceyrə-lərinin membranının əsasını təşkil edən eritrositlərin, qan zərdabının və orqanizmin digər orqan və toxumalarının tərkibinə daxil olan spesifik lipidlərdir. Sfinqomie-linlərdə (və ya sfinqofosfatidlərdə) qliserinin əvəzinə doymamış aminospirt-sfinqozin olur və trans vəziyyətdə mövcud olur. Müxtəlif toxumalardan alınmış sfinqofosfatidlər bir-birindən tərkibində olan alifatik turşuya görə fərqlənirlər. Məsələn, beyin toxumasından alınmış sfinqofos- fatidlərdə liqnotserin, nervon və stearin turşusu, dalaq və ağciyər sfinqofos- fatidlərdə isə palmitin və liqnosterin turşusu tapılmışdır. Sfinqomielinlərin tərkibində sfinqozin, yağ turşusu (ən çox stearin turşusu), fosfat turşusu və xolin vardır. Sfinqomielinlər ağ kristallik maddələrdir, efirdə həll olmur, oksigenə qarşı davamlıdır, suda şişərək, özülü kolloid məhlul əmələ gətirir. Bunlar ən çox beyində, dalaqda və ağciyərdə olur. 6. Qlikolipidlər və qanqliozidlər, tərkibi və bioloji rolu: Qlikolipidlərə serebrozoidlər və qanqliozidlər aiddir. Sonunculara mukolipoidlər də deyilir. Serebrozidlərin 4 nümayəndəsi: frenozin (serebron), kerazin, nervon və oksi- nervon müəyyən edilmişdir. Bunlar tərkiblərindəki yağ turşularına görə fərqlənir. Qlikolipidlərin əmələ gəlməsində monosaxaridlər (əsasən qalaktoza), sfinqozin və yağ turşusu iştirak edir. Qlikolipidlərin digər serebrozoidlər və qanqliozidlərlə əlaqəsi aşağıdakı sxemdə daha aydın görünür: Serebrozidlərin quruluşu ümumi şəkildə belə yazılır: O OH CH 3 ─ (CH 2 ) 12 ─ ═ ─ ─ ─ CH CH CH CH CH 2 ─ ── ─ O P O CH 2 ─ CH 2 ─ ─ N CH 3 │ │ │ │ OH NH OH CH 3 CH 3 │ CO─ R Sfinqomielin CH 3 (CH 2 ) 12 CH ═ ─ ─ CH CHOH CHNH 2 ─ CH 2 OH sfinqozin Yüklə 86,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|