Qida kimyasından mühazirələr. MƏRuzəÇİ: dos. Həşimov Xalıq Məhəmməd oğlu

21 
 
20 
8,11,14,17 Eykozatetraen turşusu 
(araxidon turşusu) 
C
19
H
29
COOH 
22 
4,7,10,13,16,19 Dokozahek-saen turşusu  C
21
H
31
COOH 
Doymuş ali spirtl r 
10 
Dekanol-1 
C
10
H
21
OH 
12 
Dodekanol-1 (laurin spirti) 
C
12
H
25
OH 
14 
Tetradekanol-1 (miristin spirti) 
C
14
H
27
OH 
16 
Heksadekanol-1 (setil spirti) 
C
16
H
33
OH 
18 
Oktadekanol-1 (stearin spirti) 
C
18
H
37
OH 
20 
Eykozanol-1 
C
20
H
41
OH 
26 
Heksakozanol-1 
C
26
H
33
OH 
30 
Triakontanol-1 
C
30
H
61
OH 
Doymamış ali spirtl r 
14 
Sis-9-Tetrasen 1-ol (miristil-olein spirti) 
C
14
H
27
OH 
16 
Sis-9-Heksasen 1-ol (palmi-tilolein spirti)  C
46
H
31
OH 
18 
Sis-9-Oktadesen 1-ol (olein spirti) 
C
18
H
35
OH 
22 
Sis-13-Dokozen 1-ol (eruk spirti) 
C
22
H
43
OH 
24 
Sis-15-Tetrakozen 1-ol (nervon spirti) 
C
24
H
47
OH 
10 
Dekanol (kapril aldehidi) 
C
10
H
20
O 
12 
Dodekanol (laurin aldehidi) 
C
12
H
24
O 
14 
Tetradekanol (meristil aldehidi) 
C
14
H
28
O 
16 
Heksadekanol (palmitil aldehidi) 
C
16
H
32
O 
18 
Oktadekanol (stearin aldehidi) 
C
18
H
36
O 
20 
Eykozonal (Araxin aldehidi) 
C
20
H
40
O 
22 
Dokozonal (Begen aldehidi) 
C
22
H
44
O 
Doymamış ali yağ aldehidl r 
14 
Sis-9-Tetradesen 1-al (miris-tilolein 
aldehidi) 
C
14
H
27
O 
16 
Sis-9-Heksadesen 1-al (pal-mitilolein 
aldehidi) 
C
16
H
31
O 
18 
Sis-9-Oktadesen 1-al (olein aldehidi) 
C
18
H
35
O 
22 
Sis-13-Dokozen 1-al (Eruk aldehidi) 
C
22
H
43
O 
24 
Sis-15-Tetrakozan 1-al (Navon aldehidi) 
C
24
H
47
O 
 
2.  Neytral  yağlar,  tərkibi,  bioloji  rolu:  Neytral  yağlar  (asilqliserinlər)  kim-
yəvi  cəhətdən  qliserinlə  irimolekullu  yağ  turşularının  mürəkkəb  efirləridir. 
Bunlarda  qliserindəki  spirt  qruplarının  efirləşmə  dərəcəsindən  asılı  olaraq 
monoqliseridlərə, diqliseridlərə və triqliseridlərə bölünürlər.  
 

---

22 
 
 
 
 
Üçatomlu spirt-qliserin stearin, palmitin, olein, linol, linolen turşuları və s. ilə 
birləşərək neytral yağları əmələ gətirir.  
Müasir  üsullarla  ana  südü  yağında  indiyə  qədər  məlum  olmayan  40-a  yaxın 
turşuları  aşkar  edilmişdir.  Tristearin  yağının  əmələ  gəlməsi  reaksiyasını  belə 
təsəvvür etmək olar.   
 
 
 
Reaksiyada olein və palmitin turşuları iştirak etdikdə müvafiq olaraq olein və 
ya palmitin yağı əmələ gəlir.  
 
 
 
 
 
Bitki yağlarının tərkibində doymamış yağ turşularından: olein, linol və linolen 
turşuları çoxluğu təşkil edir.  
Təbiətdə rast gəlinən doymamış yağ turşularının hamısı sis formasındadır.  
İkiqat rabitə iki və çox olan yağ turşuları sis formada olur. 
 
 
Bu  da  onların  bükülməsinə  və  qısalmasına  imkan  verir.  Bunun  da  xüsusən 
membranlarda  bioloji  əhəmiyyətə  malik  olduğu  güman  edilir.  Linol  və  linolen 
turşularına  F-vitamini  (və  ya  esensial  turşular)  da  deyilir.  İnsanın  gündəlik 
qidasında esensial turşularının miqdarı 12 q olmalıdır.  
H
 
C
 
H
 
C
 
HOOC(H
2
C)
7 
H
3
C
─
 (H
2
C)
7 
sis olein turşusu
 
CH
2
OC
15
H
31
                        CH
2
OCOC
17
H
33
 
│
│
                                           
CHOCOC
15
H
31    
                 CHOCOC
17
H
33
 
│
│
                                           
CH
2
OCOC
15
H
31    
               CH
2
OCOC
17
H
33
 
 
  Tripalmitin                            Triolein 
CH
2
OH     HOOC(CH
2
)
16
CH
3
           CH
2
OCO(CH
2
)
16
CH
3 
│
                                                        
│
 
CHOH  +  HOOC(CH
2
)
16
CH
3
   →    CH
2
OCO(CH
2
)
16
CH
3
 
│
│
                                                          
CH
2
OH     HOOC(CH
2
)
16
CH
3
           CH
2
OCO(CH
2
)
16
CH
3 
 
Qliserin      Stearin turşusu                    Tristearin yağı 
-3H
2
O 
CH
2
OCOR 
CHOCOR 
CH
2
OH 
CHOCOR 
CH
2
OCOR 
CH
2
OH 
CHOH 
CH
2
OCOR 
CH
2
OCOR 
Monoqliserid 
Diqliserid 
Triqliserid 

---