7
su’wretlengen konturi’ bolsa, daq bolsa, qandayda bir zatti’n’ ren’li
silueti, tu’sli su’wreti boli’p yesaplanadi’. I. Shishkinnin’ «Ayozli
shimol», Sh. Abdurashidovti’n’ «Guljahon» atli’ shi’g’armalari’
solar
qatari’na kiredi.
Ren’li su’wrette su’wretlew qurali’ si’pati’nda ren’li ha’m jaqti’li’q
kontrastlari’nan da paydalani’ladi’. Bunday process ataqli’ xudoj-
nik A. Kuindjinin’ «Qayinzor» shi’g’armasi’nda daq keskin ashi’q
ha’m toyg’i’n qatnaslar arqali’ su’wretlengen. O’zbekistanli’ xudoj-
nikler shi’g’armalari’nda da bunday su’wretlew qurallari’nda islengen
jumi’slardi’ ko’riw mu’mkin, mi’sali’, A. Muminovti’n’ «Chorvoq
kuylari», A. Mirzayevti’n’ «Poshkurtli chevarlar» ha’m basqalar.
Grafikada su’wretlew qurallari’
Su’wretlew wo’nerinin’ grafika tu’rinin’ de wo’zine ta’n
su’wretlew-ko’rsetiw qurallari’ bar. Soni’n’ ishinde, su’wretlew si’zi’q
(shtrix) lardan duri’s ha’m wori’nli’ paydalani’wdi’ talap yetedi.
Wolar wo’zinin’ tu’rlerine qaray tuwri’, qi’ya, iymek, tolqi’n ta’rizli,
aralas boladi’.
A. Mirzayev. «Poshkurtli chevarlar»
11
Grafik shi’g’armalari’nda noqatlardan
da su’wretlew-ko’rsetiw qurali’ si’pati’nda
paydalani’ladi’.
Su’wretlew wo’neri shi’g’arma-
lari’ni’n’ su’wretlew ta’sirin asi’ri’w
maqsetinde ha’r tu’rli materiallardi’
qollani’w mu’mkin. Mi’sali’, su’wretler
tush, qa’lem, flomasterde
sheberlik penen
su’wretlengen.
Grafika mazmuni’ ha’m du’zilisi
boyi’nsha ren’li su’wretke jaqi’n, bi-
r a q w o ’ z i n i n ’ w a z i ’ y p a s i ’ h a ’ m
imkaniyatlari’na iye. Grafikani’n’ ren’li
su’wretten ayi’rmashi’li’g’i’ sonda,
tiykarg’i’ su’wretlew usi’li’
tek birdey
tu’stegi su’wretler (yag’ni’y, si’zi’q, jaqti’-saya); wondag’i’ ren’nin’
worni’ sali’sti’rmali’ shegaralang’ani’nda boli’p tabi’ladi’.
Grafikali’q xudojnikler M. Kagarov, Q. Basharov, M. So-
diqov, A. Bobrov, F. Qambarova, G’. Baymatov, G. Sultanovlardi’n’
do’retpelerin sanap wo’tiw mu’mkin.
Su’wretlew wo’nerinin’ su’wretlew qurallari’ woni’n’ tu’rlerine
qarap ha’r tu’rli boladi’. Mi’sali’, ren’li su’wrette tiykarg’i’ qural
si’pati’nda ren’ a’hmiyetli
rol woynasa, grafikada si’zi’q, aq-qara
ren’ler kontrasti’, mu’sinshilikte ko’lem, a’meliy ko’rkem-wo’nerinde
bolsa ritm, simmetriya forma ha’m ren’nen tiykarg’i’ su’wretlew qura-
li’ si’pati’nda paydalani’ladi’. Wolardi’n’ barli’g’i’ ushi’n ta’n bolg’an
tiykarg’i’ qural bar. Bul kompoziciyasi’ boli’p tabi’ladi’.
Kompoziciyada, yen’ a’hmiyetlisi, shi’g’armani’n’ kompoziciyali’q
sheshimi, mazmunli’li’g’i’, su’wretlew qurallari’nan duri’s ha’m
wori’nli’ paydalani’wi’ yesaplanadi’.
Mu’sinshilikte su’wretlew qurallari’
Mu’sinshilik shi’g’armasi’n jarati’wda tiykarg’i’ su’wretlew qura-
li’ si’pati’nda ko’lem, plastika, material, fakturadan paydalani’ladi’.
J. Umarbekov. «Bobur»