Q 88 Avtorlar: Tursunali Kuziyev, Sunnatulla Abdirasilov, Urinboy Nortoyev, Asqarali Sulaymanov Pikir bildiriwshiler

---

---

UOK: 741(075)372.874
KBK 85.1ÿ72
         Q 88
Avtorlar:
Tursunali Kuziyev, Sunnatulla Abdirasilov, 
Urinboy Nortoyev,  Asqarali Sulaymanov
Pikir bildiriwshiler:
R. Rajabov – Nizamiy ati’ndag’i’ TMPU «Ko’rkem-wo’ner»  fakulteti, 
pedagogika  ilimlerinin’ kandidati’, docent;
N. Baymuratova – Respublika  bilimlendiriw worayi’ bas metodisti;
I. Rahmonov –Tashkent wa’layati’,  Aqqorg’an rayoni’ 
1-mekteptin’ joqari’ kategoriyali’ muga’llimi
Tursunali Kuziyev ha’m basqa.
Su’wretlew wo’neri. 5: 
Uluwma worta bilim beriw mekteplerinin’ 
5-klasi’ ushi’n sabaqli’q. T. Kuziyev, S. Abdirasilov, U. Nurtoyev, A. Su-
laymonov. — T.: «O‘zbekiston», BPDU’ 2015. 136 bet.
ISBN 978-9943-28-362-6
UOK: 741(075)372.874
KBK 85.1ÿ72
Respublikali’q maqsetli kitap qori’  yesabi’nan basi’p shi’g’ari’ldi’.
ISBN 978-9943-28-362-6
Q 88
©  Kuziyev ha’m basqa. 2015.
©  «O‘zbekiston» baspa-poligrafi yali’q
     do’retiwshilik u’yi, 2015
     Qaraqalpaqsha awdarma
©  «Bilim» baspasi’, 2015

---

3
1 - s a b a q .  SU’WRETLEW WO’NERININ’ 
SU’WRETLEW QURALLARI’ HAQQI’NDA SA’WBET
(Reprodukciyalardi’ talqi’law tiykarda)
Su’wretlew wo’nerinin’ su’wretlew qurallari’ ha’m su’wretlew tilin 
tu’sindiriw ha’m wonnan su’wretlew-ko’rsetiw jumi’si’nda wori’nli’ 
paydalani’w za’ru’r  a’hmiyetke iye. 
Su’wretlew wo’nerinin’ su’wretlew tili si’pati’nda kompoziciya, 
si’zi’q, daq, ren’, ko’lem tu’r, ken’islik, faktura tu’sinikleri, belgili 
u’lken xudojnikler  shi’g’armalari’ni’n’ talqi’lawi’ iyeleydi ha’m 
wolar  ren’li su’wret, grafika mu’sinshilik, ko’rkem wo’ner  tani’w 
tiykarlari’ bo’limleri arqali’ a’melge asi’ri’ladi’. 
Su’wretlew wo’nerinin’ su’wretlew qurallari’ si’pati’nda ren’li 
su’wrette ren’, boyaw, si’zi’q, ren’ daqlari’, ren’li ha’m jaqti’li’q 
kontrastlar, grafikada bolsa, si’zi’q shtrix, kontur, tu’s, aq-qara daqlar-
dan paydalani’ladi’. Ta’biyatta ha’rbir  buyi’m ha’m zatlar  wo’zinin’ 
ren’ine iye. Bul ren’lerde jaqti’-sayalar  ju’da’ u’lken wori’n tutadi’.
Ren’li su’wret su’wretlew qurallari’
Ren’ hawani’n’ jag’dayi’, ken’isliktegi jaylasi’wi’ basqa ren’ tu’sleri 
ta’sirinde wo’zgeriwi mu’mkin. Barli’qti’n’ haqi’yqi’y go’zzalli’q 
bayli’g’i’ — ren’  yesaplanadi’.
Xudojnik ha’r  qi’yli’ keshirmeni, ren’li sezim-tuyg’i’si’, boyawlar  
birikpesi, ji’lli’ ha’m suwi’q ren’ler  uqsasli’g’i’ arqali’ su’wretleydi 
ha’m shi’g’armalari’nda shadli’q tuyg’i’si’, arzi’w-u’mitler, qa’weterlik, 
qayg’i’-g’amli’q si’yaqli’ insanli’q sezimlerdi ashi’p  beredi.
Ren’li su’wret shi’g’armasi’n jarati’wda ren’ boyawlari’ su’wretlew 
qurali’ si’pati’nda qollani’ladi’. Xudojnikler  ren’li su’wrette 

---

4
ren’li boyawlardi’n’ ha’r  tu’rli 
formalari’nan paydalani’ladi’. Bul 
boyawlar  xudojniktin’ jumi’s 
usi’li’n belgilep  beredi. Ataq-
li’ xudojnik Van Gog «San-
Maridagi dengiz» shi’g’armasi’n 
j a r a t i ’ w d a  r e n ’   b o y a w l a r i ’ n 
wori’nli’ qollang’ani’n ko’riwimiz 
mu’mkin.
O’zbekistanli’ xudojnikler  
ren’ boyawlari’nan su’wretlew 
wo’nerinin’ su’wretlew qurali’ si’pati’nda peyzaj, natyurmort 
janrlari’nda da sheberlik penen do’retiwshilik yetken.
Xudojnikler  M. Nabiyevti’n’ «Amir  Temur  portreti», 
R.  Ahmedovti’n’ «Jaz wo’nimleri» temasi’nda islegen shi’g’arma-
lari’nda ren’ boyawlari’ wori’nli’ qollani’lg’an.
M. Nabiyev. «Amir  Temur  portreti»
R. Ahmedov. «Yoz ne’matlari»
Van Gog. «San-Maridagi dengiz»

---

5
Su’wretlew wo’nerinin’ ren’li su’wret tu’rinin’ tiykari’ ren’ler  
yesaplanadi’. Ren’li su’wrette shi’g’armani’n’ emocionalli’q ta’sir  
ku’shin asi’ri’w maqsetinde woni’n’ mazmuni’n ha’m ma’nisinen 
keli p  shi’qqan jag’dayda, ren’lerdin’ ji’lli’ ha’m suwi’q tu’rlerinen 
paydalani’ladi’.
Ji’lli’ ha’m suwi’q gammadag’i’ ren’ler  ko’birek peyzaj janri’nda 
qollani’ladi’. Ku’nnin’ bati’wi’, ji’lli’ ku’n, jaz, gu’z temalari’ ji’lli’ 
ren’lerde su’wretlense, qi’s, qar  ayazli’ ku’n peyzajlari’ suwi’q 
ren’lerde su’wretlenedi.
Peyzaj janri’nda U. Tansiqbayevti’n’ «Angren – Qo‘qon tog‘ yo‘li» 
atli’ shi’g’armasi’n mi’sal retinde keltiriw mu’mkin. Portret janri’nda 
xudojnik R. Choriyevti’n’ «Keksa» portreti suwi’q ren’ler  tiykari’nda 
islengen.
Ren’li su’wret ko’rkem wo’nerinin’ ataqli’ wa’killerinen Leon-
ardo da Vinchi, Rafael Santi, Rembrandt, Karl Bryullov, Anri Matiss, 
Albrext Dyurer, o’zbekistanli’ ren’li su’wret ustalari’nan Ural Tan-
siqbayev, Abdulhaq Abdullayev, Rahim Ahmedov, Malik Nabiyev, 
Razi’ Choriyev, Jawlan Umarbekov, Bahadir  Jalalov, Alisher  Mirza-
U. Tansiqboyev. 
«Angren – Qo‘qon tog‘ yo‘li»
R. Choriyev. «Keksa»

---

6
yev, Akmal Ikramjanov, Akmal Nur  ha’m basqa birqansha xudoj-
niklerdi ayti’w mu’mkin.
Ren’li su’wret shi’g’armalari’n jarati’wda si’zi’q ha’m ren’ 
daqlari’ ha’m su’wretlew qurali’ si’pati’nda paydalani’ladi’. Tu’sinikli 
boli’wi’ ushi’n bug’an tu’sinik beri p  wo’temiz.  Si’zi’q — karti-
nada qandayda bir  zatti’n’ si’rtqi’ ko’rinisin boyawlar  menen 
Sh. Abdurashidov. «Guljahon»
I. Shishkin. «Ayozli shimol»
A. Kuindji. «Qayinzor»
A. Mo‘minov. «Chorvoq kuylari»

---