36
1-basqi’sh. Qoyi’lmani’n’ du’zilisine
qarap qag’az beti tik yamasa tegis
jag’dayda boli’wi’ ani’qlap ali’nadi’.
Buyi’mni’n’ si’rtqi’ ko’rinisi baqlani’p,
qosi’msha si’zi’qlar ja’rdeminde geo-
metriyali’q figuralar ta’rizinde belgilenedi
ha’m de a’melde qanday maqsetlerde
isletiliwi talqi’lanadi’. Buyi’m boyi’ni’n’
yenine qatnasi’ ani’qlanadi’. Buyi’mni’n’
si’rtqi’ ko’rinisinde jaylasqan uluwma bel-
gileri — abrisi ko’rsetiledi.
2-basqi’sh. Buyi’mni’n’ uluwma for-
masi’ ha’m su’wrettin’ qatnasi’, wo’lshemi
yesabi’nan ali’ni’p, qag’azda woni’n’
jaylasi’wi’ ani’qlanadi’. Buyi’mni’n’
tiykarg’i’ qatnaslari’ woni’n’ wo’lshemi,
konstruktiv quri’li’si’ ha’m de perspektiv
qi’sqari’w qag’i’ydalari’na a’mel yetilgen
jag’dayda su’wretlenedi.
3-basqi’sh. Zatti’n’ tiykarg’i’ bo’li-
mi ha’m mayda bo’leklerinin’ wo’z
ara jaylasi’wi’ ani’qlanadi’. Su’wret-
lewde qollani’lg’an ja’rdemshi si’zi’qlar
wo’shiri p taslanadi’ ha’m qoyi’lma-
dag’i’ zatlar menen sali’ng’an su’wret
sali’sti’ri’p ko’riledi. Su’wrettegi zat-
lardi’n’ jaqti’-sayasi’ni’n’ u’lken bo’lim-
leri shtrixlani’p, ashi’q-toyg’i’nli’g’i’ ani’q-
lanadi’. Su’wretlengen zattag’i’ jaqti’li’q,
yari’m sayasi’, jeke sayasi’, refleksi, nuri’
bo’limleri aqi’ri’na jetkeriledi.
4-basqi’sh. Formalardi’n’ xarakteri,
fakturasi’ ko’rsetiledi ha’m jumi’s pu’tin
bir pu’tinlikke keltirili p tamamlanadi’.
Natyurmort basqi’shi’
37
1. Si’zi’qlardi’n’ qanday tu’rleri bar?
2. Si’zi’qli’ ha’m tu’sli su’wretlew degende neni tu’sinesiz?
3. Shtrix degen ne? Siluet degen ne?
Tapsi’rma. Qa’lemde ha’r tu’rli si’zi’qlar ja’rdeminde su’wretli
obrazlar islew.
SUW ASTI’ SALTANATI’NI’N’ SU’WRETIN SALI’W
Adamzat a’yyemnen ha’ywanat a’lemi ha’m ta’biyat penen
ti’g’i’z baylani’sli’ jag’dayda turmi’s keshiri p keledi. Soni’n’ ushi’n
xudojnikler buri’nnan ta’biyat go’zzalli’qlari’n, haywanat a’lemin
janli’ boyawlarda su’wretlep, adamlarg’a ruwxi’y azi’q beriwge
ha’reket yetken. Sonday xudojnikler bar, wolar ko’birek haywanat
a’lemin wo’zinin’ shi’g’armalari’nda su’wretleydi. Bug’an A. Matiss-
tin’ «Qi’zi’l bali’qlar» shi’g’armasi’ ha’m G’. Abdurahmanovti’n’
«Bali’qli’ natyumort» shi’g’armalari’ mi’sal boladi’.
Belgili xudojniklerimiz ta’repinen jarati’lg’an usi’ shi’g’armalari’n
baqlag’ani’mi’zda tikkeley ta’biyatqa bolg’an qatnas ha’m wog’an
bolg’an qi’zi’g’i’wlar wo’zgeredi.
A’lbette, suw asti’ saltanati’nda ha’r tu’rli bali’qlar, suw tas-
baqalari’, suw asti’ wo’simlik ha’m haywanlari’ jasaydi’. Berilgen
su’wret arqali’ su’wretlew obrazi’ kompoziciyasi’n ko’z aldi’mi’zg’a
keltiri p, qa’lemde islewge ha’reket yetemiz. Suw asti’ saltanati’
haqqi’nda barli’g’i’n’i’z jaqsi’ tu’sinikke iyesiz. Suw asti’ bali’qlari’
su’wretin sali’w ju’da’ jaqsi’.
Biz bali’q su’wretin basqi’shpa-
basqi’sh sali’w arqali’ a’melge
asi’rami’z. Birinshi basqi’shta
bali’qti’n’ su’wretin qag’azg’a
ja’rdemshi si’zi’qlar arqali’
tuw ri’ jaylasti’rami’z. Si’zi’qli’
su’wret tayar bolg’annan son’
38
woni’ ja’ne bir ret reprodikciyalardag’i’ su’wretler menen
sali’sti’ri’p ko’riledi. Ani’qlang’an kemshilikler du’zetiledi.
Yekinshi basqi’shta bolsa, bali’qti’n’ qabi’rshaqlari’, quyri’g’i’ qa-
lashlari’ jen’il si’zi’qlarda islenedi.
U’shinshi basqi’shta bolsa, bali’qti’n’ jaqti’-saya jerleri
ani’qlasti’ri’li’p, shtrixlar beriledi.
To’rtinshi basqi’shta, barli’q denesinin’ ko’lemliligi, xarakterli
jerleri, saya, yari’m sayalar, wolar arasi’ndag’i’ wo’z ara baylani’slar
aqi’ri’na jetkeriledi. Bali’qti’n’ bas bo’limindegi sayaraq jerleri
toyg’i’nlasti’ri’p shi’g’i’ladi’, to’mengi bo’limleri ashi’q tu’ste ko’r-
kem yeti p islenedi. Mayda bo’limler bolsa, qa’lemde, qayta pardoz-
lap shi’g’i’ladi’.
Suw asti’ saltanati’na bag’i’shlang’an su’wretler ko’rgizbesi
sho’lkemlestiriledi ha’m wolar talqi’lanadi’.
1. Suw asti’ saltanati’ haqqi’nda nelerdi bilesiz?
2. Suw asti’ ja’niwarlari’nan qaysi’ birin bilesiz?
3. Bali’qlar bizge qanday payda keltiredi?
4. Akvariumda bali’qti’n’ qaysi’ tu’rlerin saqlaw mu’mkin?
5. Zi’yankes bali’qlar da bolaldi’ma? Wolar qaysi’lar?
Tapsi’rma. Suw asti’ janzatlari’nan su’wretlew obrazi’n jarati’w.
39
4 - s a b a q . AQ HA’M QARA REN’LERDEN GRAFIKALI’Q
SU’WRET SALI’W
Aq ha’m qara ren’ler birikpesine tiykarlang’an si’zi’qli’ su’wretler
de grafikali’q ko’rkem wo’ner tu’rine kiredi. Grafika grekshe
«grapho» so’zinen ali’ng’an «si’zaman, jazaman, su’wret si’zaman»
degen ma’nisti bildiredi.
Grafikali’q su’wret sali’wda, tiykari’nan, yeki aq ha’m qara ren’-
lerden paydalani’ladi’. Ha’r tu’rli grafikali’q su’wret sali’w waqti’nda
wo’zgesheliklerine qarap, qara ren’nen qoyi’w, qali’n’, qayg’i’li’ jerler-
de, aq ren’nen bolsa, ti’ni’q ha’m na’zik, maqtani’sh ha’m shadli’q
sezimlerin su’wretlewde qollani’ladi’. Aq ha’m qara ren’ler bir-birine
sali’sti’rg’anda qarama-qarsi’ ren’ler boli’p tabi’ladi’.
Qara ren’degi at
Aq ha’m qara ren’. Zebra
Berilgen su’wrette — yeki aq ha’m qara ren’ler arqali’ haywan
su’wreti su’wretlengen. Xudojnik yeki ren’ menen haywanni’n’
jag’dayi’n, tu’rin ha’m ha’reketin duri’s su’wretley alg’an ha’m
qarama-qarsi’ bolg’an aq ha’m qara ren’lerden sheberlik penen
paydalang’an. Qara atti’n’ silueti aq fonda ani’q aji’rali’p turadi’.
Siluet su’wretlew wo’nerinin’ tu’ri si’pati’nda ju’da’ a’yyem
zamanda — erami’zdan buri’ng’i’ VI a’sirde payda bolg’an. Biraq,
bul wo’ner XVIII a’sirdin’ birinshi yari’mi’nda Franciyada Eten de
Siluet ati’ menen qaytadan ju’zege keltiriledi.
Dostları ilə paylaş: |