PüSTƏ oruc qizi fərhadi
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kommersiya fəaliyyəti
15 kommersant, kommersiya bankı, kommersiya direktoru, kommersiya məktəbi, kommersiya konsepsiyası, kommersiya hesabı, kommersiya və qeyri- kommersiya müəssisəsi və digər anlayışlar eşidir və fəaliyyətimizdə istifadə edirik. Hələ 300 il əvvəl Rusiyada I Pyotr Kommersiya Kollegiyası yaratmış, xarici ticarət və ticarət gəmiçiliyinə rəhbərliyi ona həvalə etmişdir. I Pyotrun 8 noyabr 1723- cü ildə verdiyi fərmanında belə bir fikir söylənilmişdir: “Kommersiya böyük gəlir gətirəcəyinə görə onu genişləndirmək lazımdır.” Böyük rus alim-hüquqşünası və müəllim S.E.Desniski (1743-1793) iqtisadiyyatı “qarşılıqlı kommersiya” adlandırmışdır. Böyük rus mütəfəkkiri A.N.Radşevlə işləmiş, Kommesiya Kollegiyasının uzun müddət katibi olmuş M.D. Çulkov 7 cildlik “Rusiya kommersiyasının tarixi təsviri” adlı fundamental kitabında kommersiyaya təkcə ticarət kimi deyil, sənayenin, ticarətin, nəqliyyat və rabitənin, kredit və pul dövriyyəsinin inkişafı və fəaliyyəti kimi baxmışdır. Bu gün yenidən xarici ölkələrin təcrübəsi əsasında bazar iqtisadiyyatını yaradarkən və onun atributları olan biznes, menecment, marketinqdən istifadə edilərkən, təəssüf ki, kommersiya da onun əhəmiyyətini vermir və onun geniş imkanlarından lazımi səviyyədə istifadə edilmir. Son zamanlarda çox vaxt kommersiya anlayışını marketinq anlayışı ilə eyniləşdirirlər. Əlbətdə, kommersiya da marketinq kimi gəlir əldə etməyə yönəldilir. Bu cəhətdən, əlbəttə onlarda oxşarlıq ola bilər. Çünki gəlir bütün sahibkarlıq fəaliyyətinin, biznesin son məqsədidir. Buna nail olmaqla, kommersiya, eləcə də marketinq bir-birindən fərqli rollar yerinə yetirir. Marketinq sahəsinin böyük alimi F.Kotlerə görə marketinq “tələbin idarə edilməsi” kimi qəbul 16 edilirdi. Kommersiya isə sahibkarlığın hər hansı formada olmasından asılı olmayaraq başqa vacib rıçaqları idarə edir. Burada məsələ təkcə alqı-satqı aktının təşkili və texnologiyası ilə təsərrüfat -maliyyə məsələləri, onun hüququ əsasları, qiymət siyasəti, kommersiya - müqavilə öhdəlikləri (lizinq, icarə, konsepsiya, faktorinq), daxili və beynəlxalq sazişləri, iş, kommersiya riski, onun qiymətləndirilməsi, həyata keçirilməsi və digər məsələlərdir. Buradan belə nəticəyə gəlmək olar ki, sahibkarlığa harada pul və digər hesablamalar lazım gəlirsə, qanuni gəlir əldə etmək imkanı yaranırsa, orada kommersiya ortaya çıxır. Əgər marketinq “tələbin öyrənilməsi” kimi qəbul edilirsə, cəsarətlə kommersiyanı gəlirin idarə edilməsi adlandırmaq olar. Bəzən marketinqi bazarla eyniləşdirirlər. Əlbəttə, marketinq bazar olmadığı kimi, kommersiyanl da ticarət kimi qəbul etmək olmaz. Müasir iqtisadi ədəbiyyatda kommersiya, kommersiya fəaliyyətinə dair çoxlu fikirlər mövcuddur. Bunların əksəriyyətində kommersiyaya alqı-satqı prosesi kimi baxırlar. Əlbəttə, bu fikirlə razılaşmaq olmaz.Prof. L.V. Osipova öz dərsliyində kommersiya anlayışını aşağıdakı kimi təsəvvür edir: “Kommersiya fəaliyyəti iqtisadi anlayış kimi ticarətə nisbətən daha genişdir, çünki ticarətin əsasını kommersiya təşkil etsə belə, bütün kommersiya fəaliyyətinə təkcə ticarət kimi baxıla bilməz.” Kommersiya fəaliyyəti sferasında işləyən hüquqi şəxslərin çoxu tədarük, istehsal, tikinti, investisiya və digər sahibkarlıq fəaliyyətinin gəlir əldə etmək üçün alqı- satqı prosesindən istifadə edirlər. Müasir kommersiya fəaliyyəti ixtisaslaşdırılmış kommersiya sistemləri vasitəsilə həyata keçirilir. Kommersiya sistemi 17 inteqrasiya olunmuş vahid bütöv bir sistem olub, özündə mal və xidmət üzrə istehsal- kommersiya anlayışını və onun iqtisadi, hüquqi, mədəni və inzibati əsasını əhatə edir. Kommersiyanın əsas obyekti kimi alqı-satqının mövcud olduğunu nəzərə alsaq, burada plana menecment, sahibkarlıq, dəqiq hesablamalar, pul münasibətləri və onun hüquqi əsası çıxır bunlar aşağıdakılardan ibarətdir; - maksimum gəlir əldə etməyə imkan verən mallar üzrə qiymətin müəyyən edilməsi; - müqavilə və sazişlərin bağlanması və həyata keçirilməsi; - mal göndərənlərlə iş; - mal alışının təşkili; - mal satışının təşkili; - fəaliyyətin nəticəsinin maliyyə- təsərrüfat təhlili; - banklarla iş; - birja, yarmarka və auksionlarla iş; - kommersiya riskinə dair hesablamalar; - faktorinq və lizinqin həyata keçirilməsi; - gömrük əməliyyatlarının həyata keçirilməsi. Bütün bunları nəzərə alaraq, prof. V.A.Abçuka görə belə bir fikirə gəlmək olar ki, kommersiya alqı-satqı fəaliyyətinin təmin edilməsi sahəsi olub, hüquqi normalar əsasında maksimum gəlir əldə etmək üçün hesablaşmaların aparılması kimi dəyərləndirilir. 18 2. Bir çox ölkələrin, o cümlədən Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişaf tarixi göstərir ki, bazar mexanizmi istehlakçıların tələblərini tam dərəcədə nəzərə ala bilir və bu mexanizm təsərrüfatçılıqda kökündən dəyişikliklərə məqsədyönlü təsir edə bilər. Kommersiya fəaliyyətinin son məqsədi – mənfəətin əldə olunmasından ibarətdir ki, bu da ancaq alıcıların çoxsaylı tələbatlarını tam həcmdə və keyfiyyətli ödənilməsi zamanı əldə edilə bilər. Kommersiya fəaliyyəti -cari və perspektiv dəyişiklikləri nəzərə almaqla əhalinin tələbatının tam, keyfiyyətli və vaxtında təmin olunması və mənfəətin əldə edilməsi məqsədilə alqı-satqı proseslərinin həyata keçirilməsinə yönəldilmiş mürəkkəb operativ-təşkilati bir sistemdir. Bu, elə bir fəaliyyətdir ki, kommersiya dövriyyəsinin bütün iştirakçılarına ticarət sövdələşmələrinin reallaşdırılmasının bütün mərhələlərində qarşılıqlı faydalılığı nəzərə almaqla bir- biri ilə uğurlu əlaqədə olmaq imkanı verir. Məhz kommersiya fəaliyyəti istehsalın səmərəli inkişafına imkan yaradır və onun həcmlərinin və perspektiv istiqamətlərinin formalaşmasına öz təsirini göstərir. O, daha çox dərəcədə sənaye firmasının iqtisadi vəziyyətini, bazarın dəyişkən hallarını nəzərə almaqla onun kommersiya uğurunu müəyyən edir. Müasir əmtəə bazarında kommersiya fəaliyyəti özünün ümumi qeyri-sabitliyinə və böhran vəziyyətinə baxmayaraq çox fəal inkişaf edir, bu da topdansatış, xırda topdansatış və pərakəndə ticarətdə nəzərəçarpan dəyişmələr ilə təsdiqlənir. Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|