PüSTƏ oruc qizi fərhadi

 
54 
həyata  keçirilməsi  üçün  birləşməsidir.  Təsərrüfat 
yoldaşlığı  tam  yoldaşlıq  və  ya  inam  əsasında  yoldaşlıq 
(kommandit)  formasında  yaradılır.  Tam  yoldaşlığın 
iştirakçıları  və  inam  əsasında  yaradılan  yoldaşlığın 
yoldaşları fərdi sahibkarlar və ya kommersiya təşkilatları 
ola bilər. 
 
Təsərrüfat  cəmiyyətləri  bir  və  ya  bir  neçə  şəxs 
tərəfindən  sahibkarlıq  fəaliyyətinin  həyata  keçirilməsi 
üçün  cəmiyyətin  mülkiyyətinə  verilən  əmlak  (mülki 
hüquqlar)  əsasında  yaradılan  cəmiyyətdir.  Təsərrüfat 
cəmiyyətləri  məhdud    məsuliyyətli  cəmiyyətlər,  əlavə 
məsuliyyətli 
cəmiyyətlər, 
qapalı 
tipli 
səhmdar 
cəmiyyətlər  və  açıq  tipli    səhmdar  cəmiyyətlər 
formasında yaradılır. 
Təsərrüfat 
cəmiyyətlərinin 
iştirakçıları vətəndaşlar və hüquqi şəxslər ola bilərlər. 
 
Hüquqi  şəxslərin  yuxarıda  adı  çəkilən  təşkilati-
hüquqi formalarını daha yaxından nəzərdən keçirək. 
 
İştirakçıları onlar arasında bağlanmış müqaviləyə 
uyğun olaraq  yoldaşlıq adından sahibkarlıq fəaliyyəti ilə 
məşğul  olan  yoldaşlıq  tam  yoldaşlıq  hesab  olunur.  Tam 
yoldaşlığın 
əsas 
fərqləndirici 
xüsusiyyəti 
onun 
iştirakçılarının  yoldaşlığın    öhdəlikləri  üzrə  bütün 
əmlakları ilə qeyri-məhdud  birgə məsuliyyətidir. Bundan 
başqa,  tam  yoldaşlıq  onun  üzvlərinin  təsərrüfat 
fəaliyyətində şəxsən iştirakını nəzərdə tutur, yəni konkret 
şəxs yalnız bir tam yoldaşlığın iştirakçısı ola bilər. 
 
Tam  yoldaşlıqda  işlərin  idarə  edilməsi  və  həyata 
keçirilməsi əhəmiyyətli dərəcədə onun təsisat razılaşması 
ilə  müəyyən  olunur.  Tam  yoldaşlığın  hər  bir  iştirakçısı 
əmanətin ölçüsündən asılı olmayaraq bir səsə malik olur. 

---

 
55 
 
Tam  yoldaşlığın  mənfəət  və  zərəri,  əgər  təsisat 
razılaşması və başqa müqavilə üzrə digər qayda nəzərdə 
tutulmayıbsa, onun  iştirakçıları arasında onların  əmanət 
kapitalındakı  payına  proporsional  formada  bölüşdürülür. 
İştirakçıların 
mənfəət 
və 
zərərdə 
iştirakdan 
kənarlaşdırılmasına yol verilimir. 
 
Qanun 
təsərrüfat 
yoldaşlıqlarında 
əmanət 
kapitalının  mütləq  minimumunun  olmasını  tələb  etmir. 
Buna 
görə 
də, 
verilmiş 
təşkilati 
- 
hüquqi                         
forma  fəaliyyət  miqyaslarının  yoldaşlıq  iştirakçılarının 
xüsusi   kapitalını üstələdiyi zaman istifadə oluna bilər. 
 
Hazırki  dövrdə  Rusiyada  tam  yoldaşlıqlar  əsas 
etibarilə  hüquqi  şəxsin  bu  təşkilati-hüquqi  formasının 
iştirakçılarına  qeyri-məhdud  birgə  məsuliyyətini  tələb 
etməsi  səbəbindən  geniş  intişar  tapmamşdır.  İnam 
əsasında  yoldaşlıq  iki  kateqoriyadan  olan  iştirakçılardan 
ibarətdir: 
tam  yoldaşlıq  və  əmanətçi  yoldaşlar. 
Komplementarinin  hüquq  və  öhdəlikləri,  o  cümlədən, 
yoldaşlığın  öz  əmlakı  üzrə  öhdəlikləri  üzrə  tam  birgə 
məsuliyyət  daxil  olmaqla,  tam  yoldaşlığın  hüquq  və 
öhdəlikləri  ilə  anolojidir.  Konkret  şəxs  inama  əsasən 
yaradılan yalnız bir yoldaşlıqda tam yoldaş ola bilər. 
 
Kommanditistlərin 
 
hüquq 
və 
öhdəlikləri 
müqavilələrin  təsisatçıları  tərəfindən  müəyyən  olunur, 
məsuliyyət  isə  onların  yoldaşlığın  əmlakına  qoyduqları 
əmanətlərin sərhədləri ilə məhdudlaşır. 
 
İnam 
əsasında 
yaradılmış 
yoldaşlığın 
fəaliyyətinin  idarə  edilməsi  yalnız  tam  yoldaşlar 
tərəfindən 
həyata 
keçirilir. 
Əmanətçi-iştirakçılar 
yoldaşlığı  işinin  idarə edilməsi  və həyata keçirilməsində 
iştirak  etmək,  etibardan  başqa  formada  onun  adından 
çıxış  etmək  hüququna  malik  deyillər,  onların  səsvermə 

---

 
56 
hüququ  yoxdur.  Kommanditistlərin  inam  əsasında 
yaradılmış  əməkdaşlığın  fəaliyyətində  iştirakının  əsas 
məqsədi  yoldaşlığın  mənfəətinin  əmanət  kapitalında 
onların payına düşən hissəsini əldə etməkdən ibarətdir. 
 
İnam  əsasında    yaradılmış  yoldaşlığın  qeydiyyatı 
üçün ilkin kapitalın ilkin məbləği reqlamentləşdirilmir və 
müştərək  sahibkarlıq  fəaliyyəti  haqqında  konkret 
razılaşma şərtlərindən ibarətdir. 
 
Səhmdar  cəmiyyət. Onlar Rusiyada kifayət qədər 
geniş  yayılmışdır.  Nizamnamə  kapitalı  müəyyən 
miqdarda  səhmlərə    bölünmüş  cəmiyyətlər  səhmdar 
cəmiyyətlər 
adını  almışdır.  Səhmdar  cəmiyyətin 
iştirakçıları  onun  öhdəlikləri  üzrə  cavab  vermirlər  və 
cəmiyyətin  fəaliyyəti  ilə  bağlı  zərərlər  üzrə  onlara 
məxsus olan səhmlərin dəyəri həcmində risk daşıyırlar. 
 
Səhmdar  cəmiyyətlərin  açıq  və  qaqpalı  tipləri 
fərqləndirilir. 
 
İştirakçıları  onlara  məxsus  olan  səhmləri  başqa 
səhmdarların  razılığı  olmadan  özgəninkiləşdirə  bildiyi 
cəmiyyətlər açıq tipli səhmdar cəmiyyətlərdir. Bu zaman 
bütün arzu  edənlər tərəfindən qanunlar və başqa hüquqi 
aktlarla  təyin  olunmuş  şərtlərlə  sərbəst  şəkildə  satılır. 
Açıq  tipli  səhmdar  cəmiyyətlərin  iştirakçılarının  sayı 
məhdudlaşdırılmır. 
 
Səhmdar  təkcə  təsisatçılar  və  ya  əvvəldən 
müəyyənləşdirilmiş  şəxslər dairəsi arasında bölüşdürülən 
cəmiyyətlər  səhmdar  cəmiyyətləri  adlanır.  Qapalı  tipli 
səhmdar  cəmiyyətin  səhmdarlarının  sayı  50-  ni  keçə 
bilməz. 

---

 
57 
 
Səhmdar 
cəmiyyətin 
nizamnamə 
kapitalı 
səhmdarlardan 
əldə 
edilmiş 
səhmlərin 
nominal 
dəyərindən formalaşır və qeydiyyat anında federal qanun 
tərəfindən təyin olunmuş açıq tipli cəmiyyət üçün əməyin 
ödənilməsinin minimal məbləğinin min mislindən, qapalı 
tipli cəmiyyətdə isə yüz mislindən az olmamalıdır. 
Adi və səlahiyyətli səhmlər fərqləndirilir. 
Hər bir adi səhm onun sahibinə eyni həcmdə hüquq verir 
və  buraya  aşağıdakılar  daxildir:  səhmdarların  ümumi 
yığıncağında  bütün  məsələlər  üzrə  səs  hüququ  ilə  iştirak 
imkanı,  cəmiyyətin  idarə  edilməsi  orqanlarında  və  onun 
nəzarət  orqanlarında  iştirak  hüququ,  dividendlərin 
ödənilməsi,  cəmiyyətin  ləğv  edilməsi  zamanı  onun 
əmlakının bir hissəsinin əldə edilməsi üzrə və s. 
 
Müxtəlif  tipli  səlahiyyətli    səhmlərin  sahiblərinin 
hüquqları  qanunvericilik  və  konkret  cəmiyyətin 
nizamnaməsi ilə müəyyən olunur.  
 
Cəmiyyətin  idarə  edilməsini  onun    orqanları 
həyata keçirir: 
Ali- səhmdarların ümumi yığıncağı; 
Kollegial – müşahidə və ya direktorlar şurası; 
Həm  kollegial  –  idarəetmə,  həm  də  tək  şəxsli  – 
direktor ola bilən icraedici. 
İdarəetmə 
orqanlarının 
 
səriştələrinin 
bölüşdürülməsi  cəmiyyətin  nizamnaməsinə  və  səhmdar 
cəmiyyətləri 
haqqında  qanunvericiliyin  tələblərinə 
müvafiq olaraq həyata keçirilir. 

---