Poetika izm 2
Yüklə 2,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
______________________________________________________ Poetika.izm 23 Müstəqillik dövrü Azərbaycan nəsri bədii fikrin son iyirmi beş ilə yaxın müddətdə əldə etdiyi orijinal xüsusiyyətləri, onun müasir, özünə- məxsus səciyyəsini ədəbiyyat nümunələrində əks etdirən nəsrdir. Cəmiy- yətin ictimai-siyasi həyatında baş verən əsaslı dəyişikliklər və yeni qəh- rəman axtarışları çağdaş nəsrin başlıca novatorluq ruhunu müəyyən et- məkdədir. Son illərdə aparılan araşdırmalarda yeni nəsr əsərlərinin məhz bu yöndən təhlilə cəlb olunması da təsadüfi deyil və müstəqillik dövründə yazılmış nəsr əsərlərində yeni qəhrəman probleminin sistemli şəkildə araşdırılması, tədqiq və təhlil obyektinə çevrilməsi vəzifəsinin ciddiliyin- dən xəbər verir. Qeyd etməliyik ki, istər cəmiyyətdə, istərsə də yaxın və uzaq öl- kələrin həyatında baş verən rəngarəng, mürəkkəb, ziddiyyətli hadisələr ədəbiyyat üçün zəngin material vermiş, istər sosial-siyasi, istərsə də ictimai-mənəvi həyatdakı əsaslı dəyişikliklərin, onların insanın mənəvi aləminə təsirinin mövzuya çevrilməsini zərurətə çevirmişdir. Ədəbiyyat cəmiyyətin ümumi inkişaf xəttinə paralel olaraq dirçəlməyə, məhsuldar- lığını artırmağa başlayıb, yeni keyfiyyət dəyişiklikləri əldə edib. O cüm- lədən, müasir nəsrimiz ənənəvi sovet nəsrindən fərqli olaraq, həyati gerçəkliyi bədii gerçəkliyə çevirmək üçün daha təravətli üsullardan fayda- lanmaqda, özünəməxsus inkişaf yolu keçməkdə, istər ideya-problem, is- tərsə də bədii-estetik çalarları ilə seçilən bir çox sənət örnəkləri ortaya çıxarmaqda davam edir. Bu sırada: Anarın “Otel otağı”, “Ağ qoç, qara qoç”, S.Əhmədovun “Axirət sevdası”, “Kef”, “Ömür urası”, İ.Muğanna- nın “Cəhənnəm”, “Qəbiristan”, Elçinin “Bayraqdar”, “Qarabağ şikəstəsi”, V.Babanlının “Ana intiqamı”, “Qəribə məhəbbət”, “Gizlinlər”, M.Süley- manlının “Erməni adındakı hərflər”, Ə.Əmirlinin “Meydan”, A.Məsudun “Azadlıq”, S.Səxavətin “Yəhudi əlifbası”, A.Abbasın “Dolu”, S.Alı- şarlının “Mayestro”, Əlabbasın “Qiyamçı”, “Qaraqovaq çölləri”, A.Ab- dullanın “Sarı tağ”, H.Mirələmovun “Dağlarda atılan güllə”, N.Əbdür- rəhmanlının “Yalqız”, İ.Fəhminin “Aktrisa”, “Akvarium” və s. kimi çoxlu sayda nəsr əsərlərini xatırlatmaq mümkündür. Habelə, ədəbi mühitdə əvvəllər daha çox ironik hekayələri, modernist absurd pyesləri ilə tanınsa da, son beş-altı ildə həm müasir, həm tarixi mövzularda irihəcmli ro- manlar yazan və realizmi mistikayla, düşüncə axınıyla, naturalizmlə, siyasi publisistika ilə sintez edən, dünyada çoxdan yaranmış sintetik nəsr üslubunu ədəbiyyatımıza gətirən E.Hüseynbəylinin “Yovşan qağayılar”, “Don Juan”, “Metro vadisi”, “Şah Abbas”, “Yolayrıcında qaçış” roman- ları və hekayələri; daha çox fərdi-psixoloji problemlər içində, ağır mənəvi durumda olan obrazları işləməyə üstünlük verən, belə situasiyalara düş- müş insanların daxili aləminin dərinliklərinə enməyə çalışan N.Əbdür- rəhmanlının “Yalqız”, “Yelçəkən” və sair nəsr əsərləri, “Könül elçisi” tarixi romanı; aktual mövzuları oxucuya təqdim edərkən milli nəsrimizin ______________________________________________________ Poetika.izm 24 rəngarəng dil qatlarını, bədii təsvir və poetik ifadə vasitələrini kinovari süjetlərlə uzlaşdıran A.Quliyevin povest və hekayələri; yazıçı təxəyyü- lündə güclü şəkildə yer tutmuş yaddaş faktorundan istifadə etməklə uzun illər əvvəl baş vermiş real hadisələri müxtəlif maraqlı bədii formalarda oxucuya çatdıran K.Əfsəroğlunun roman, povest və hekayələri; maraqlı süjetlər quraraq qəhrəmanlarını qeyri-adi, bir çox hallarda komik situasi- yalara salan və bu situasiyalar vasitəsilə onların xarakterlərini özünəməx- sus şəkildə açan İ.Məmmədlinin povest və hekayələri; kriminal hadisə- lərlə üzləşən, həbsxana həyatı yaşayan insanların daxili, psixoloji vəziy- yətini, eyni zamanda onları bu yola gətirən sosial ədalətsizliyin görün- məyən qatlarını, insanı cinayətə aparan səbəbləri açıb göstərməyə çalışan F.Balabəylinin, V.Məmmədlinin nəsr əsərləri; tanınmış şair olsa da, son vaxtlar nəsr əsərləriylə də çıxış edən, müasir cəmiyyətimizdəki müxtəlif ictimai problemləri və psixoloji əhval-ruhiyyəni özünəməxsus ironik çalarlarla təsvir edən, eyni zamanda ədəbi mühitimizdəki bir çox qələm sahiblərinin maraqlı bir üslubda bədii portretlərini yaradan Əjdər Olun “Ölümlə zarafat” kitabındakı hekayələri; realizm çərçivəsində sərt isteh- zası, acı gülüşü ilə həm ictimai, həm də psixoloji problemləri çılpaqlığı ilə işıqlandıran R.Tağının hekayələr toplusu; müasir cəmiyyətimizdə azərbaycanlı qadınının qarşılaşdığı problemlərə, kütləvi qərbləşmənin qa- dın psixologiyasında yaratdığı təbəddülatlara daha tez-tez müraciət edən qadın nasirlərimizin (S.Nəzirova, H.Hüseynova, Ş.Musayeva, Narıngül və b.) hekayə və povestləri; hekayə və esse yaradıcılığı sahəsində məhsuldar fəaliyyət göstərən K.Nəzirli, E.Zeynalov, E.Əlləzoğlunun əsərləri müstə- qillik dövrü Azərbaycan nəsrinin həm mövzu-problem rəngarəngliyi, həm də forma, üslub yenilikləri baxımından mühüm keyfiyyət dəyişiklikləri əldə etdiyini təsdiq edir. Xüsusi olaraq qeyd etməliyik ki, müstəqillik dövrü Azərbaycan nəs- rində yaranmış bədii əsərlərin böyük əksəriyyəti gerçək yaşamın yazıçıya təlqin etdiyi müasir mövzularda qələmə alınmışdır. Təbii ki, müstəqillik dövrü Azərbaycan ədəbiyyatının, o cümlədən nəsrinin qəhrəmanı da yazı- çının özünün də üzvü olduğu müstəqil Azərbaycan cəmiyyətinin vətənda- şı, dövrün ziddiyyət və təbəddülatlarını hiss edən, sevinc və kədərini ya- şayan, mübarizə aparan, dəyişən, bir sözlə, yaxından tanıdığımız müasiri- mizdir. Yəni, müstəqillik dövrü Azərbaycan nəsrində yeni qəhrəman kon- sepsiyası həm də “yeni cəmiyyət və dəyişən insan konsepsiyası” anla- mında dərk olunmalıdır. Bu konsepsiya zamanın irəli sürdüyü, yaradıcı fəaliyyəti səmtləndirən konsepsiyadır. Çağdaş nəsrin milli istiqlalın hansı mübarizələr, qurbanlar bahasına əldə edildiyini açıqlamaq, torpaqlarımı- zın işğalı nəticəsində yaranmış mürəkkəb və ziddiyyətli şəraitdə insanı daha çox psixoloji planda təqdim etmək, milli-mənəvi keyfiyyətlər və dəyişən dəyərlər probleminin bədii həllini vermək üçün daha həyati qəh- Yüklə 2,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|