Poetika izm 2
Yüklə 2,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
______________________________________________________ Poetika.izm 5 sıraya çəkir. Bundan başqa, ədəbiyyat sahəsindəki inkişafın səviyyəsini, dünya ədəbi prosesindəki, yaxud regional müstəvidəki yerini və mövqe- yini müəyyən etmək, aparıcı meyillərə dəstək vermək üçün müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq öz sözünü deyir. Hazırkı mərhələdə müqayisəli ədəbiy- yatşünaslıq geniş mənada ədəbi əlaqələrin əsas ana xətlərini özündə əhatə edir. Qloballaşma şəraiti müqayisəli ədəbiyyatşünaslığın imkanlarını daha da genişləndirir. Müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq ədəbiyyatda tərəflərin bən- zər və fərqli cəhətlərini göstərməklə bərabər, həm də inkişafda üstünlük verilən istiqamətləri də müəyyən etməlidir. Bütün bunlara görə, müqa- yisəli ədəbiyyatşünaslıq-komparativistika ədəbiyyatşünaslıq elminin şö- bələrindən birinə çevrilmişdir. Fikrimizcə, ədəbiyyatşünaslıq elminin şö- bələrindən (ədəbiyyat tarixi, ədəbiyyat nəzəriyyəsi və ədəbi tənqiddən) bəhs edilərkən, müqayisəli ədəbiyyatşünaslıqdan da söz açılmalıdır. Mü- qayisəli ədəbiyyatşünaslıq-komparativistika ədəbiyyatşünaslıq elminin şöbələrindən biri olub, ədəbi əlaqələr anlayışına nə aid ola bilərsə, onların hamısını özündə cəmləşdirir. Üstəlik tipoloji təhlillər və dəyərləndirmələr də müqayisəli ədəbiyyatşünaslığın obyektinə daxildir. Milli ədəbiyyatla- rın da, ayrı-ayrı yazıçıların da yerini və mövqeyini, özünəməxsusluqlarını, üstünlüklərini, böyük ədəbi prosesdəki rolunu, xidmətlərini müəyyən etməkdə müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq geniş imkanlara malikdir. Ədəbiy- yatşünaslıq elminin şöbələrinin funksiyaları arasında yaxınlıq, doğmalıq olduğu üçün müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq ədəbiyyat tarixinin, ədəbi tən- qidin və ədəbiyyat nəzəriyyəsinin imkanlarından istifadə edir və fay- dalanır. Bütün bunlara görədir ki, hazırkı şəraitdə müqayisəli ədəbiyyat- şünaslıq ədəbiyyat haqqında elmin ön mövqeyinə çıxmışdır. Təsadüfi de- yildir ki, Beynəlxalq Komparativistika Assosiasiyası yaradılmış və qısa müddətdə öz şəbəkəsini genişləndirmişdir. Azərbaycan ədəbiyyatşünaslıq elmində də müqayisəli ədəbiyyatşünaslığın, komparativistikanın meydanı və imkanları inkişaf etməkdə davam edir. Bakı Slavyan Universitetində Müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq üzrə ardıcıl olaraq beynəlxalq simpozium- ların keçirilməsi ədəbiyyatşünaslıq elminin bu sahəsinin funksionallığını daha da qüvvətləndirir. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun uzun illər «Ədəbi əlaqələr» adı ilə fəaliyyət göstərmiş elmi-tədqiqat şöbəsinin 2015-ci ildən etibarən «Dünya ədəbiy- yatı və komparativistika» şöbəsi adlandırılması da sadəcə ad dəyişdiril- məsi olmayıb, müqayisəli ədəbiyyatşünaslığa doğru genişlənən prosesləri özündə əks etdirən hadisədir. Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun «Ədə- bi əlaqələr» toplusunun eyniadlı şöbənin məqalələr toplusundan müstəqil elmi jurnala çevrilməsi də müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq üzrə tədqiqatlara artan marağın daha bir göstəricisidir. «Ədəbi əlaqələr» elmi jurnalında ayrıca bir «Müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq» rubrikasının açılması da həmin prosesin əks-sədasıdır. Heç şübhə yoxdur ki, yaxın gələcəkdə «Ədəbi əla- ______________________________________________________ Poetika.izm 6 qələr» jurnalı «Müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq» adı ilə fəaliyyətini davam etdirəcəkdir. Ədəbi əlaqələrlə bağlı olan məsələlərdən biri də dünya ədəbiyyatı anlayışının təsnif edilməsi ilə əlaqədardır. Bu vaxta qədərki təsnifatda «Dünya ədəbiyyatı» dedikdə, daha çox Amerika və ya Avropa ədəbiyyatı nəzərdə tutulmuşdur. Halbuki dünya ədəbiyyatı anlayışına dünyadakı bü- tün xalqların ədəbiyyatı daxil olmalıdır. Lakin hələ ki elmi ədəbiyyatda, yaxud da elmi-tədqiqat institutlarının şöbəsi kimi «dünya ədəbiyyatı» böl- güsünə Asiya və Afrika ədəbiyyatının daxil edilməsinə çox az hallarda rast gəlinir. Fikrimizcə, XXI əsrdə informasiya cəmiyyətinin reallıqları «dünya ədəbiyyatı» adı altında yer kürəsinin bütün qitələrinin xalqlarının ədəbiyyatlarını düşünməyə, qitələrarası ədəbi əlaqələri formalaşdırmağa imkan yaradır. Virtual aləmlə onlayn əlaqələrin imkanlarının misilsiz də- rəcədə genişlənməsi Avropa ilə eyni səviyyədə əksər Asiya ölkələrinin elmi-ədəbi mühiti, ayrı-ayrı yazıçıları ilə əlaqələr qurmağa, qarşılıqlı əməkdaşlığı inkişaf etdirməyə imkan yaradır. Ona görə də indiki şəraitdə «Dünya ədəbiyyatı» anlayışında yalnız uzun müddət dövrünün yüksək texnologiyası, kommunikasiyası ilə seçilən ölkələri deyil, əksər xalqların ədəbiyyatlarını nəzərdə tutmaq lazımdır. Bunu da nəzərə almaq lazımdır ki, son yarım əsrdə Asiya xalqlarının ədəbiyyatlarında ciddi bir inkişaf müşahidə olunur. Artıq ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatçılarının sıralarında kifayət qədər Çin, Yaponiya, Hindistan, Cənubi Koreya yazıçıları da var- dır. İqtisadi cəhətdən sürətlə inkişaf edən Asiya ilə bərabər, Uzaq Şərq xalqlarının ədəbiyyatları da inkişaf edir. Lakin hələ də elmi terminolo- giyada Asiya ədəbiyyatı anlayışı özünə münasib yer tapa bilməmişdir. Reallıqda isə oxşar mübarizə və dirçəliş yoluna, yaxın talelərə malik olan Asiya xalqları kimi onların ədəbiyyatlarında da xeyli dərəcədə yaxınlıq, doğmalıq vardır. Bu gün Asiya ədəbiyyatı dünya ədəbiyyatının nəinki üzvi tərkib hissəsi, eyni zamanda, aparıcı qollarından biridir. Avropa, ya- xud Qərb ədəbiyyatı kimi Asiya ədəbiyyatını da tərcümə etmək, tədqiq edib öyrənmək, araşdırmaq müasir ədəbiyyatşünaslıq üçün aktual və əhə- miyyətli məsələdir, böyük bir boşluğu doldurmaq deməkdir. Göründüyü kimi, XXI əsr qarşılıqlı ədəbi əlaqələrin böyük sürətlə genişlənməsinə meydan açmışdır. Bu da öz növbəsində ədəbiyyatşünaslıq elmində müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq-komparativistika adlı daha aktual bir istiqaməti ön sıraya çıxarmışdır. Azərbaycan ədəbiyyatşünaslıq elmin- də qarşıda duran əsas vəzifələrdən biri qarşılıqlı ədəbi əlaqələri müqayi- səli ədəbiyyatşünaslığın geniş imkanları səviyyəsində tədqiq edib ümumi- ləşdirməkdən ibarətdir. Yüklə 2,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|