O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni Saqlash Vazirligi Toshkent Pediatriya Tibbiyot Instituti

O’smir va o‘spirinlar psixologiyasi 
O’spirinlik davri
– ruxiy rivojlanishning javobgar bosqichlaridir. Qayta qurilish o‘smir markaziy nerv 
sistemasiga o‘xshash jinsiy gormonlarninng kuchli tasiri uning ruxiy rivojlanishi asosida yotadi. O’zini xis 
qilish intensiv rivojlanadi atrof muxit analiziga nisbatan. Bu yoshda jinsiy extiyoj kuchayadi. O’smirlar, 
kattalar tasiridan qochi ga xarakat qiladi. U xar kanday sharoitga o‘zicha yondashadi. Xulqni buzilishi 
akseleratsiyani rivojlanishi bilan bog‘liq. 10 yoshda bola og‘ir vazmin bug‘ladi, 11 yoshda impulsiv 
tasirchan ota onaga nisbatan qarshilik qiladi. 13 yoshda o‘zidan ketadi (xaddidan oshadi). 14 yoshda aktiv 
kirishuvchan bo‘ladi. 15 yoshda urushqoq ota-ona bilan ziddiyatli muomilada bo‘ladi. 
O’spirinlik yoshi qiz bolalarda 16 yoshdan 19 yoshgacha, o‘g‘il bolalarda esa 17 yoshdan 22 yoshgacha 
bo‘ladi. O’spirinlik 2 davrga bo‘linadi. 
1.
14-15 yoshdagi kriz, bolalikdagi munosabatladan xoli bo‘ladi. 
2.
17-21 yoshdagi kriz – o‘zini yolg‘izday xis qiladi. 
14-17 yoshli kriz 2 ta fazaga bo‘linadi: 
1.
Pozitiv faza. Bola falsafiy savollar bera boshlaydi, sherlar yoza boshlaydi, kundalik to‘ta boshlaydi, 
diqqat markazda bo‘lishga xarakat qiladi. 
2.
Negativ faza. Bezovtalik, trevoga, tasirchan, agressiv xammaga qarshi turishga xarakat qiladi. 
Qizlada 2-9 oy, bolalarda 1,5-2 yilgacha davom etadi. 
Qarilik yoshidagi psixologiya 
Normal fiziologik qarilikda sezgi organlarining o‘zgarishi, emotsional o‘zgarishlar va motorika o‘zgaradi. 
Odamlar noaktiv bo‘lib qoladi, atrofga va atrofdagilarga nisbatan sovuq munosabatda bo‘ladigan bo‘lib 
qoladi. Ayrim tejamkor odamlar qizg‘anchiq, bezovta bo‘lib qoladi. Kayfiyati tez-tez tushib ketadi. Bir 
qancha tipik sindromlar paydo bo‘ladi: affektiv, deprissiv, maniakal sindromlar, qo‘rquv sindromi, vasvasa, 
xotira pasayishi, xushni buzilishi kuzatiladi. Xarakat faoliyatiniyam pasayishi, xavfli suitsidlar uyushtirishga 
moyil bo‘lib qoladi. Tibbiy psixolog barcha oila azolaridan, qarindoshlaridan, poliklinikadan, tanishlaridan 
anamnez yig‘ib tashxis qo‘yishi lozim.