O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni Saqlash Vazirligi Toshkent Pediatriya Tibbiyot Instituti

Asosiy klinik tekshiruv usullari – intervyulash va kuzatuv. Psixologik testlarga tayyorlash. Zamonaviy 
psixologiyaning asosiy metodlari. 
Kuzatish
. Psixologning maqsadli va rejali ravishda o‘rganilayotgan obektda kechayotgan psixik jarayonlarni 
qabul qilishi va fiksatsiyalashi. 
Tajriba
. Tajriba orqali tekshiruvchi psixikani o‘rganilishi kerak bo‘lgan qirralarini ochib beradi. Tajribani 2 
xil usuli mavjud. -laborator va tabiiy. Laborator usul maxsus muassasalarda o‘tkaziladi va bu metod maxsus 
psixologik apparaturani talab etmaydi. Psixologik laborator tajribalar fizik, fiziologik tajribalarga nisbatan 
ancha murakkab hisoblanadi, chunki bunda bemor o‘z xohishiga binoan bu tajribani boshqarishi mumkin: 
tajribani tezlashtirish yoki aksincha; o‘zini notabiiy tutishi va hk. 
Suxbat usuli.
Bunda kuzatuvchi maxsus savollar orqali bemor bilan suhbatlashadi va uning javob 
reaksiyasiga qarab bemorning psixikasini o‘rganadi. Bu usulni samarasi bemorni qay darajada tayyorlanishi 
va kuzatuvchi tajribasiga bog‘liq. Bunda psixolog savollarni oldindan aniq va puxta tayyorlashi, suhbat 
rejasini to‘g‘ri tuzishi kerak. Savollar to‘g‘ri ma’noli va bemorga javob berishi uchun qiyinchilik 
tug‘dirmasligi kerak. 
Inson tafakkur mas’ulini analiz qilish usuli
. Bunda bazi psixologik jarayonlar bilvosita ya’ni uning tafakkur 
mahsulini sintez qilish orqali o‘rganiladi. Psixologik analiz ob’ektlari; badiiy kitoblar, kartinalar, 
konstruksiyalar va hk. Ayniqsa kuzatuvchining kundalik daftari, xatlari, tugatilmagan boshqa ijodiy ishlari 
qimmatli material hisoblanadi. 
Biografik usul
. Bemorni hayot tarixi asosida o‘rganish usuli. Boshqa usullar bilan birga o‘tkaziladi. 
Anketa usuli.
Jamoa tarzida so‘rovnoma o‘tkaziladi. Anketa bu 5 dan 25 gacha bo‘lgan savollardan iborat 
varaqa hisoblanib quyidagi kategoriyalardagi insonlarga taqdim etiladi; o‘quvchilar, talabalar, yosh 
ishchilar. Javoblarga qarab ularning qiziqishlari, ideallari, maqsadlari, tahlillarini o‘rganiladi. 
Testlash usuli.
Test bu psixodiagnostik xarakterdagi maxsus tanlangan savollardan iborat. 
Intervyulash usuli
. Eng qadimgi usullardan hisoblanib, bemor bilan suhbatlashishga asoslangan. Bunda 
maxsus sharoitda bemor bilan suhbat davomida kerakli informasiyalar olinadi. Demak, intervyu bu maqsadli 
suhbatdir. Vrach maqsadi kerakli ma’lumotni yig‘ish va uni ma’lum maqsadda ishlatish. Masalan, bemorga 
kerakli terapevtik yordamni tashkil etish. Suhbatni shifokor boshqaradi, shu bilan birga bemorni gaplashishi 
uchun kerakli sharoit yaratadi. Vrach vazifasi- intervyu yo‘nalishini kuzatish va suhbatni nazorat qilish. 
Intervyulashni umumiy qoidalari
. 
1) suhbatdoshni tinglay olish va u bilan suhbatlasha olish. Tinglash qobiliyati bilan bemorni ishonchini 
qozonish, u bilan jiddiy muammolarni bo‘lishish mumkin. Agar bemor o‘z xohishi bilan kelgan bo‘lsa u 
bemalol gaplasha oladi, lyokin majburan birovning qistovi bilan kelgan bemorlar bilan suhbatlashish ancha 
qiyin. Shuning uchun ularning ishonchini qozonish muhim. Bunda suhbatni samimiy olib borish, ayni 

---

3 
damda bemor tomonga og‘ib ketmasligi kerak. Suhbatni so‘rashish yoki chalg‘ituvchi mavzulardan boshlash 
kerak. Bemor gaplarini sharhlash, unga qiziqishni ko‘rsatish, suhbatni boshqarish kerak. 
Intervyulashni maxsus qoidalari. 
1) Jumlani qayta qurish. Masalan 40 yoshli bemor u onam tug‘ilgan kunimda menga uyinchoq mashina 
sovga qilgandi, lyokin u ishga ketgani va menga tug‘ilgan kun uyushtirib bermagani uchun undan jahlim 
chiqqan. Shuning uchun unga rahmat aytmaganman, men uni xafa qilganmikinman? Vrach u onangiz sizga 
sovg‘a olgan va bu unga qancha qiyin bo‘lganini tushunmmaganingizni aytyabsizmi? deyishi kerak. 
2) Tuyg‘ular aksi. U ilgari siz onangizni yaxshi ko‘rganingiz va jahl qilganda buni unutishingizni 
aytganmidingiz? 
3) Idrokni tekshirish. Tushunishimcha sizning tuyg‘ularingiz chalkash bazida onangizni yahshi ko‘rasiz 
bazida esa yo‘q. Shundaymi? 
Gilmor bunday