O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti biologiya va kimyo fakulteti kimyo bo‘limi

Flavonoidlaning klassifikatsiyalanishi
F
la
v
o
n
o
idl
a
r 
 
 
Flavonoid birikmalari 
Funksional 
guruhlarni tutgan 
uglerod atomi 
raqami 
Qand moddasi 
holati va turi 
OH 
OCH 
1 
2 
3 
4 
5 

---

11 
F
la
v
o
n
 
Apigenin 
5,7,4’ 
Lyuteolin 
5,7,3’,4’ 
Norvogonin 
5,7,8 
Skutellarein 
5,6,7,4’ 
Trisin 
5,7,4 
3’,5’ 
Baykalein va boshqalar 
5,6,7 
7-O-glyukuronid 
F
la
v
o
n
o
l 
Kempferol 
5,7,4’ 
Kversitin 
5,7,3’,4’ 
Merisitin 
5,7,3’,4’,5’ 
Galangin 
5,7. 
Izoramnetin 
5,7,4’ 
Rutin va boshqalar 
5,7,3’,4’ 
3-O-rutinozid 
F
lo
v
o
n
o
n
 
Naringenin 
5,7,4’ 
Pinotsembrin 
5,7 
Likviritigenin 
7,4’ 
Gesperetin 
5,7,4’ 
Naringin va boshqalar 
5,7,4’ 
7-O-neogesperidozid 
F
la
v
a
n
o
n
o
l 
Taksifolin 
5,7,3’,4’ 
Digidrokempfermol 
5,7,4’ 
Fustin 
5,3’,4’ 
Gapbonzol 
5,4’ 
Pinobaksin va boshqalar 
5,7’ 
A
nt
its
ia
ni
d
in
la
r 
Pelargonidin 
5,7,4’ 
Sianidin 
5,7,3’,4’,5’ 
Delfinidin 
5,7,3’ 
Robinetinidin 
3,7,3’,4’,5’ 
Aurantinidin 
3,5,6,7,4’ 

---

12 
Siandiol va boshqalar 
3,4,5,7,3’,4’
Ley
k
o
its
ia
ni
d
in
 
Leykosianindin 
5,7,3’,4’ 
Leykodelfinidin
 
5,7,3’,4’ 
Leykofizetnidin 
7,3’,4’ 
Gviboo’rtakasidin va boshqalar 7,4’ 
Ka
te
x
in
 
Katexin 
5,7,3’,4’ 
Gallokatexin 
5,7,3’,4’,5’ 
Fizetinidol 
3,7,3’,4’ 
Robenitinidol 
3,7,3’,4’,5’ 
X
a
lk
o
n 
 
Butein 
2’,4’,3,4 
2-Gidroksixalkon 
2 
Neoizolikviritin3,4- 
4,2,4’ 
4-O-glyukozid 
A
ur
o
n
 
Sulfuretin 
6,3’,4’ 
Aureuzidin 
4,6,3’,4’ 
Gispidol 
6,4’ 
Maritemitin 
6,7,3’,4’ 
Brakteatin va boshqalar 
4,6,3’,4’,5’ 
D
ig
idr
o
x
a
k
o
n
 
Floretin 
4,2’,4’,6’ 
Gidroksifloretin va boshqalar 
3,4,2’,4’,6’ 
 
2.1.3. Flavonoidlar tuzilishini aniqlashning kimyoviy usullari. 
Flavonoidlar har xil tuzilishga ega bo‘lishiga qaramasdan hamma tiplar 
polifenol guruhlar qatoriga kiradi. 
Ularning kimyoviy xossalari A va B aromatik halqalarning xossalari, ulardagi 
funksional guruhlar va uchinchi uglerod zvenosini C2-3-4 oksidlanish darajasiga 
ko‘ra o‘rganiladi. Flavonoidlar o‘simlik tarkibida ko‘p uchraydigan fiziologik faol 

---

13 
moddalar bo‘lib, o‘simliklarning dorivor xususiyatlarining asosini tashkil etadi. 
Flavonoidlarni xromatografik usullar va sifat reaksiyalar yordamida aniqlanadi. 
Flavanoidlarni aniqlashning YuQX, QX, GSX usullari ishlab chiqilgan. 
Qog‘oz va yupqa qatlam xromatogrammalarida flavonoidlarning tuzilishidagi 
gidroksil guruhlar holatini aniqlash uchun har xil rangli reaksiyalardan foydalaniladi 
[7,15]. 
2.1.4. Flavonoidlarni tahlil qilish reaksiyalari 
Ammiak va ishqor eritmalari bilan o‘zaro ta’sirlashganda flavonlar, 
flavononlar, flavonollar, flavononollar sariq rang hosil qiladi. Qizdirilganda bu rang 
apelsin yoki qizil rangga o‘tadi. Xalkonlar va auronlarda esa qizil yoki purpur rangga 
bo‘yaladi. Toza katexinlar rang bermaydi, lekin tarkibida oksidlanish mahsulotlari 
bo‘lsa sariq rangga bo‘yalib ketadi. Bu reaksiya bilan flavonon va xalkonlar tahlil 
qilinadi, chunki ishqorlar ta’sirida flavononlar xalkonlarga aylanadi [1,2,7,10,11-
13,15]. 
Dimrot reaktivi (bor kislotasining sirka angidriddagi to‘yingan eritmasi) 
o‘simlik ekstraktiga 100-110
0
C da ta’sir ettirilsa, eritmaning sariq, to‘q sariq 
ranglarga bo‘yalishi 5-oksiflavonollar va ularning metil efirlari borligini bildiradi. 
Bor kislotasini 3-5% li suvdagi eritmasi xona haroratida o‘simlik ekstraktiga ta’sir 
ettirilsa, hamma flavonoidlar va dioksi guruhi bo‘lgan boshqa polifenollar oqish yoki 
sarg‘ish cho‘kma hosil qiladi [15]. Bor kislotasini asetondagi eritmasi xona haroratida 
o‘simlik ekstraktiga ta’sir ettirilsa, eritma sariq rangga bo‘yalishi 5-oksiflavonlar 
borligini ifodalaydi. Bu vaqtda flavonoidlar bor kislotasi bilan kompleks birikmalarni 
hosil qiladi: 

---

14 
O
O
OH
B
OH
OH
HO